نقش کارآفرینان در توسعه شرکت های تعاونی

پدیده کارآفرینی در کشور ما پدیده جدیدی است و هنوز در سطح ملی به آن پرداخته نشده است و هنوز تعریف مشخصی از کارآفرینی برای جامعه خودمان نداریم

● مقدمه

پدیده کارآفرینی در کشور ما پدیده جدیدی است و هنوز در سطح ملی به آن پرداخته نشده است و هنوز تعریف مشخصی از کارآفرینی برای جامعه خودمان نداریم. در کشور ما به دلایل گوناگون به ترغیب کارآفرینی چندان اهتمام نشده است. کارآفرینی، یکی از عوامل موثر در رشد و خلاقیت شغلی محسوب می‌شود. قابلیت کارآفرینی را می‌توان به وسیله شاخص‌هایی همچون ابتکار عمل، قدرت تصمیم‌گیری، خلاقیت، ریسک‌پذیری، درگیر شدن در فرآیند مستمر نوآوری، انطباق و یادگیری، محدود شدن به منابع موجود، توانایی رهبری تعریف کرد.

بطور کلی مدیران به عنوان مهمترین عامل سازمان‌های صنعتی، چهار نقش عمده ایفا می‌کنند که عبارتند از: نقش تولیدی، نقش اداری، نقش یکپارچه کننده، نقش کارآفرینی که از نقش کارآفرینی به عنوان موتور حرکت توسعه اقتصادی یاد می‌شود. در واقع کارآفرینی عامل اصلی ایجاد خلاقیت و نوآوری می‌باشد. اکثر کشورهای توسعه یافته در حال انتقال از حالت اداری یا بوروکراتیک به وضعیت کارآفرینی هستند. تحقیقات نشان می‌دهد که کارآفرینان به ویژه در ایجاد واحدهای اقتصادی کوچک و متوسط که منجر به اشتغال‌زایی بالایی می‌گردد، نقش کلیدی دارند. از این رو طراحی و تبیین الگوی پرورش مدیران کارآفرین می‌تواند در اینم راستا نقش بسیار مهمی داشته باشد.

به دلیل مهارتی که کارآفرینان در تشخیص و بهره‌مندی از فرصت‌ها و موقعیت‌ها و ایجاد حرکت در جهت توسعه این فرصتها دارند، زمینه تحول در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی را فراهم می‌کنند از این رو می‌توان کارآفرینان موتور محرکه توسعه و رشد اقتصادی قلمداد نمود. از این رو می‌توان اشتغال‌زایی را یکی از رهاوردهای مهم کارآفرینی دانست. متاسفانه در کشور ما و در چند برنامه اخیر توسعه، توجه خاص به این امر مهم نشده و حتی می‌توان گفت که این مفهوم برای بسیاری از کارشناسان در حوزه فعالیت‌های اقتصادی نامفهوم است.

شاید به همین دلیل تاکنون برنامه‌ریزی و بسترسازی مناسبی در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و نظام آموزشی کشور برای توسعه کارآفرینی به ویژه در دانشگاه‌ها و موسسات عالی کشور صورت نپذیرفته است. مقررات دست و پاگیر اداری، توقف به خاطر حفظ استانداردها، عدم به موقع تامین منابع مالی، عدم توجه به اولویت‌بندی فعالیت‌ها، نبود بستر مناسب برای بکارگیری از نیروهای متخصص و علاقمند در فعالیت‌های گروهی، عدم توجه لازم به کارآفرینی و تولید از دلایل شکست برخی از کارآفرینان محسوب می‌شود. همچنین برخی از دلایل شکست برخی از کارآفرینان را می‌توان نبود قوانین شفاف و واضح، سوء مدیریت، نبود تجربه لازم و نداشتن شناخت کافی نسبت به شرایط موجود، نبود روحیه ریسک‌پذیری، نبود فرهنگ مشارکتی مطرح کرد.

● اهمیت توجه به کارآفرینی و اشتغال

توسعه اقتصادی و زمینه‌سازی برای اشتغال هزاران جوان جویای کار کشور از ضرورت‌های جدی و اجتناب ناپذیری است که امروزه مورد توجه کارشناسان اقتصادی در حوزه تولید قرار گرفته است. مهمترین و اساسی‌ترین اهداف فرد، گروه، سازمان و جامعه می‌تواند توسعه همه جانبه کشور باشد. برای تحقق توسعه اقتصادی عوامل زیادی از جمله بهره‌مندی از نیروی انسانی متخصص و علاقمند به فعالیت‌های گروهی، وجود سیستم مدیریتی هماهنگ، تامین بودجه و امکانات موثر در اجرای اهداف نقش موثری دارند. کارآفرینان موفق با مشخصه‌های یاد شده می‌توانند با توجه به وظایف کلی که بر عهده کارآفرینان گذاشته شده است، در توسعه و شکوفایی اشتغال‌زایی جامعه نقش مهمی ایفا کنند که این امر مستلزم حمایت دولت و ایجاد زمینه‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری و احداث شرکت‌های تعاونی می‌باشد.

اما با این تعاریف می‌توان اذعان داشت دولتمردان برای تحقق اهداف برنامه توسعه چهارم و سند ۲۰ ساله اقداماتی را برای تحقق حضور کارآفرینان و سهولت در اجرای برنامه‌های موثر آنان به خصوص در زمینه اشتغال اقدامات موثری را انجام داده‌اند که در ذیل به آن اشاره می‌شود:

▪ ایجاد بنیادهای برای تقویت روحیه همکاری و مشارکت در ۳۰ حوزه در سراسر کشور.

▪ اختصاص بودجه مناسب براساس حوزه فعالیت شرکت‌های تعاونی و محدوده مورد فعالیت به لحاظ جغرافیایی.

▪ برگزاری نمایشگاه‌ها و همایش‌های آموزشی به منظور ارتقاء سطح آموزش همگانی و برخورداری از مزایای گروهی.

▪ عضویت اعضا با حداقل سرمایه و مبذول داشتن توان و تخصص آنان در امور تولیدی.

▪ توجه به محدوده فعالیت و اختصاص بودجه و امکانات موثر در پیشرفت کار

اما با همه این موارد شاهد پاره‌ای از نواقص در حوزه فعالیت‌های گروهی هستیم که در ذیل به مواردی اشاره می‌شود:

▪ بنیاد توسعه کارآفرینی و تعاون که با رویکرد گسترش فعالیت‌های گروهی تاسیس شده نتوانسته تا کنون فعالیتی در راستای برنامه‌های پیش‌بینی شده داشته باشد.

▪ نبود توجه لازم به فعالیت‌های گروهی و تولیدات ناشی از آن در رشد تولید ناخالص داخلی.

▪ عدم بهره‌مندی از تجارب سایر کشورها و ایجاد زمینه‌های لازم متعامل برای رسیدن به اهداف.

▪ نداشتن پشتوانه مالی و عدم حمایت جدی از طرف نهادهای ذیربط قادر نیستند پاسخگوی نیازهای مالی خود باشند.

▪ عدم نظارت سازمانها و نهادهای زیربط در نحوه ارائه فعالیت‌ها.

با این حال تا پایان مهرماه سال ۸۶ تعداد ۵۹۱۴ تعاونی با سرمایه ۱۲۸۷ میلیارد ریال حدود ۱۱۴ هزار شغل ایجاد کرده‌اند.

● نقاط قوت S نقط ضعفW

۱) وجود وزارت تعاون

۲) وجود سابقه تاریخی در فعالیت تعاونی

۳) وجود بیش از ۷۰ هزار تعاونی با گرایشهای مختلف

۴) وجود بانکهای اطلاعاتی نسبتا جامع در امور تعاونیها

۵) وجود مراکز آموزشی متعدد در امور تعاونیها

۶) وجود جغرافیای متنوع سرزمینی و اقلیمی

۷) وجود ظرفیت فراوان در بخش کشاورزی صنایع کوچک و متوسط و منابع دریایی

۱) ضعف و یا عدم باور به بخش تعاون در بخشی از حاکمیت

۲) نبودن بانک تخصصی برای تعاونیها

۳) بروکراسی گسترده و تعدد مراکز تصمیم گیرنده برای تامین تعاونیها

۴) عدم هم‌پوشی و هم‌کوشی مناسب میان نهادهای متولی تعاونیهای شهری و روستایی

۵) تحمیل هزینه‌های اضافی به بخش خصوصی

۶) نبودن شرایط مساوی برای استفاده از منابع تخصیصی

۷) وجود اقتصاد زیرزمینی با قدرتی حدود ۳۵ درصد پوشش

۸) نارسایی در قانون اقتصاد بخش تعاون

● فرصت‌هاO استراتژی SO استراتژیWO

۱) وجود فارغ‌التحصیلان فراوان دانشگاهی در رشته‌های گوناگون

۲) وجود بیانیه ماموریت قوی در قانون اساسی

۳) تلاش کشور برای ورود به WTO

۴) علاقه‌مندی در بخشی از حاکمیت به اقتصاد بخش تعاون

۵) وجود جمعیت جوان ۳۵ میلیون جمعیت زیر ۳۰ سال تشکیل گروه‌های تعاونی کار در بخش‌های، کشاورزی صنعت و خدمات به ویژه از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی ارتباط مستمر و پیگیر با نیروهای اثر گذار در زمینه تسریع و تسهیل امور توسعه تعاونیها

● تهدیدهاT استراتژی ST استراتژی WT

۱) خاص‌گرایی در جهت تجزیه تعاونی‌ها در نهادهای مختلف

۲) خارج ساختن تعاونی‌ها از اصول جهانی

۳) تبلیغات سوء و گسترده در مورد تعاونی‌ها

۴) گرایش به حذف بخش تعاون در بخشی از حاکمیت

۵) عدم اشراف کامل متولیان بخش تعاون به امور تعاونی‌ها

۶) نارسایی‌های آموزشی در رشته اقتصاد بخش تعاون

الف) گسترش آموزش‌های رسمی و ترویجی کاربردی

ب) اطلاع‌رسانی گشترده در امور تعاونی‌ها

۱) ساده کردن روند تشکیل تعاونی‌ها

۲) نهادهای پولی و مالی ذیربط در امور تعاونی‌ها

● رویکرد برنامه چهارم توسعه در خصوص تعاون و کارآفرینی

با توجه به نقش تعاون در تحقق اصل ۴۴ قانون اساسی و زحمات بسیار زیادی که این وزارتخانه جهت کارآفرینی و اشتغال انجام می‌دهد، می‌تواند با رویکردی جدید و نگاهی نو به معضلات و پیشرفت‌ها و با قانونگذاری‌های جدید و شاید سخت‌گیری و نمونه‌برداری قدم اول را با اندیشه‌ای نو و توجهی بیشتر و حساسیت ویژه بردارد تا به هدف اصلی خود یعنی تبدیل به بازوی قوی و محکم اقتصاد کشور بودن، مبدل گردد. رویکرد نو را در چند سطر پائین به صورت خلاصه بیان می‌نمائیم:

۱) شناسایی افراد کارآفرین و جداسازی و انتخاب تولید و توزیع کنندگان واقعی جهت تشکیل تعاونی.

۲) انتخاب و آموزش مدیر مناسب که از کلیه فنون و علوم مدیریتی بهره‌مند باشد.

۳) تشکیل تعاونی‌ها و هماهنگی با ادارات ذیربط جهت ثبت و اخذ مجوز، ساخت و ساز و... جهت عدم تلف شدن نیروی فکری و موقعیت زمانی برای رسیدن به هدف اصلی (کارآفرینی و تولید) در کوتاهترین زمان مناسب.

۴) پررنگ شدن نقش تعاون در مسیر کارآفرینی و ارائه تسهیلات لازم و به موقع جهت شروع کار و عدم دلسردی و ناامیدی موسسان شرکت تعاونی.

۵) نظارت کامل و اجرایی روی تعاونی‌ها با توجه به اینکه تعداد آنان کم و بر کیفیت آنان افزوده گردیده امریست آسان و راحت.

۶) ثبت نام و اموزش در صورت لزوم به افراد جویای کار و تحصیل کرده و معرفی آنان جهت اشتغال و نیروی انسانی به شرکت‌های کارآفرین و رفع معضل بیکاری.

۷) شناسایی افراد نخبه دانشگاهی و برقراری ارتباط سازنده دانشگاه و صنعت و معرفی این افراد جهت انجام پژوهش و کمک به امر کارآفرینی تا با استفاده از تجربه افراد ماهر و پرداختن به مقوله پژوهش و علوم آکادمیک اقتصاد کشور را شکوفاتر نمائیم.

● نتیجه گیری

در قرن جدید آهنگ رشد تغییرات نسبت به قرن‌های پیش از آن رشد چشمگیری برخوردار است. این تغییرات در پاسخ به نیازهای روزافزون جوامع بشری است. نیازهای جوامع بشری به توجه به جدید بودن و تنوع آنها به سرعت در حال تغییر و تحول‌اند و کشورها برای همگام شدن با این تغییر و تحولات باید شرایطی فراهم کنند تا افراد روحیه کارآفرینی پیدا کنند. به همین دلیل کارآفرینی به عنوان کلیدی رشد و توسعه اقتصادی در عصر مدرن شناخته شده و موجب بهره‌مندی مردم و کشور می‌شود. از این رو، توسعه کارآفرینی مقوله مهمی است که کشورهای پیشرفته در فرآیند توسعه اقتصادی – اجتماعی نسبت به آن توجه جدی مبذول داشته‌اند و توسعه کارافرینی را در اولویت برنامه‌های توسعه خود قرار داده‌اند.

● پیشنهادات

▪ برگزاری دوره آموزشی به منظور آشنایی با کسب و کار ویژه جوانان متخصص.

▪ ایجاد واحد کارآفرینی جوانان در سازمان ملی جوانان و سازمان‌های آموزشی من‌جمله دانشگاه‌ها و مراکز علمی.

▪ تدوین برنامه توسعه کارآفرینی در کنار برنامه توسعه.

▪ مشخص نمودن هفته و روزهایی تحت عنوان کارآفرینی.

▪ اعطای وام‌های بلندمدت و یا کمک‌های بلاعوض برای احداث شرکت‌های تعاونی.

▪ مشخص نمودن حیطه فعالی شرکت‌ها براساس نیازهای داخلی.

▪ نظارت مستقیم بر روند فعالیت‌ها با در نظر داشتن حیطه نظارت از سوی سازمان‌های متولی من جمله وزات تعاون.

▪ بسترسازی مناسب برای ایجاد زمینه‌های موثر در تبادل تجارب میان شرکت‌های داخلی و خارجی.

▪ ایجاد بازارچه‌های کارآفرینی.

▪ توسعه شبکه‌های نوین اطلاع‌رسانی.