کاهش تصادفات رانندگی با اصلاح بیمه شخص ثالث

دارندگان وسایل نقلیه بر اساس قانون موظف به تهیه بیمه شخص ثالت هستند تا در صورت وارد کردن خسارت به دیگر اشخاص مبلغ خسارت به وسیله شرکت های بیمه به خسارت دیدگان پرداخت شود

دارندگان وسایل نقلیه بر اساس قانون موظف به تهیه بیمه شخص ثالت هستند تا در صورت وارد کردن خسارت به دیگر اشخاص مبلغ خسارت به‌وسیله شرکت‌های بیمه به خسارت‌دیدگان پرداخت شود.

شرکت‌های بیمه نیز در عوض مبلغی بابت حق بیمه از صاحبان وسیله نقلیه دریافت می‌کنند. در ایران نرخ حق بیمه توسط بیمه مرکزی تعیین می‌شود و آمار نشان می‌دهد فروش بیمه شخص ثالث برای شرکت‌های بیمه نه تنها سودی ندارد، بلکه زیان آور نیز است. همچنین هر سال بابت تصادفات رانندگی تعداد زیادی از هموطنان دچار خسارت‌های مالی و جانی می‌شود. به طور مثال در سال گذشته تعداد تلفات جانی در تصادفات جاده‌ای از ۲۰ هزار نفر گذشته است. اگر چه در سال‌های اخیر تلاش بسیاری برای کاهش تلفات جاده‌ای صورت گرفته، اما همچنان ایران در صدر کشورهایی است که از این معضل رنج می‌برد. البته با اصلاح بیمه شخص ثالث نیز می‌توان به کاهش تصادفات کمک کرد. صدور بیمه شخص ثالث می‌تواند به گونه‌ای اصلاح شود که رانندگان را تشویق کند از رفتار پرخطر هنگام رانندگی پرهیز و با احتیاط بیشتری رانندگی کنند.

از آنجا که افراد در رانندگی مانند یکدیگر نیستند، شرکت‌های بیمه باید بتوانند رانندگان را بر اساس نحوه رانندگی‌شان دسته‌بندی کنند. به طور کلی می‌توان رانندگان را در دو دسته کم‌خطر و پرخطر دسته بندی کرد. رانندگانی که پرخطر رانندگی می‌کنند، بیشتر در معرض تصادف قرار دارند، بنابراین شرکت‌هایی که برای آنها بیمه‌نامه صادر کرده‌اند باید مبالغ بیشتری بابت خسارت این دسته از رانندگان پرداخت کنند؛ اما رانندگانی که با احتیاط رانندگی می‌کنند با احتمال کمتری در معرض تصادف هستند. بنابراین شرکت‌های بیمه باید بر اساس خطر‌پذیری رانندگان نرخ بیمه را تعیین کنند؛ یعنی افراد پرخطر باید حق بیمه بیشتر و افراد با احتیاط باید حق بیمه کمتری بپردازند.

البته دسته‌بندی رانندگان براساس خطرپذیری‌شان چندان آسان نیست و اغلب شرکت‌های بیمه اطلاعات دقیقی در خصوص این موضوع در اختیار ندارند و وقتی شرکت بیمه می‌خواهد به راننده‌ای بیمه بفروشد نمی‌داند که این راننده چگونه رانندگی می‌کند. بنابراین شرکت بیمه باید سیستمی را طراحی کند که به این اطلاعات دست یابد. در دیگر کشورها حق بیمه بر اساس ویژگی‌های شخصی رانندگان تعیین می‌شود. سن، جنسیت، سواد، تجربه رانندگی (سال اخذ گواهینامه)، سال‌هایی که راننده از مزایای بیمه‌نامه استفاده نکرده است و ... در نرخ بیمه تاثیر داده می‌شود. به طور مثال هر چه سن راننده کمتر (جوان تر) و تجربه کمتری داشته باشد، شرکت بیمه حق بیمه بالاتری را دریافت می‌کند. زیرا این راننده بیشتر در معرض تصادف قرار دارد و احتمال اینکه شرکت بیمه در آینده مجبور شود زیانی بابت این راننده پرداخت کند بیشتر است.

البته به مرور زمان شرکت بیمه درک می‌کند که یک راننده خاص چگونه رانندگی می‌کند. تاریخچه رانندگی هر راننده به شرکت بیمه کمک می‌کند تا از پر‌خطر یا کم‌خطر بودن راننده آگاهی یابد. بنابراین راننده‌ای که قبلا از مزایای بیمه‌نامه خود استفاده کرده است راننده پرخطر محسوب می‌شود و راننده‌ای که از بیمه خود استفاده نکرده است، راننده با‌احتیاط شناخته می‌شود. بنابراین شرکت بیمه در‌صورتی می‌تواند به درستی رانندگان را دسته بندی کند که بیمه‌نامه برای راننده و نه خودرو صادر شده باشد. در ایران شرایط متفاوت است.

شرکت‌های بیمه برای خودروها و نه رانندگان بیمه نامه صادر می‌کنند. وقتی خودرویی بیمه باشد، هر راننده‌ای می‌تواند از بیمه آن خودرو استفاده کند. با نقل و انتقال خودرو نیز سابقه بیمه همراه با خودرو منتقل می‌شود و اگر خودرو در گذشته تصادفی داشته از سابقه راننده قبلی به سابقه راننده جدید منتقل می‌شود و راننده جدید نمی‌تواند از تخفیف بیمه استفاده کند. در این شرایط این امکان برای رانندگان بدسابقه فراهم می‌شود تا با تعویض خودرو سابقه خود را پنهان کنند.

برای تشویق رانندگان به دوری از رفتارهای پرخطر در هنگام رانندگی می‌توان از بیمه شخص ثالث و بیمه بدنه به عنوان یک ابزار استفاده کرد. بنابراین اگر در صورت استفاده نکردن از بیمه، راننده مشمول تخفیف قابل توجه شود، رانندگان جوان تشویق می‌شوند با دوری از رفتار پرخطر و کاهش دادن احتمال تصادف از تخفیف سال‌های آینده بهره‌مند شود. برای اجرای این طرح باید بیمه برای راننده - و نه برای وسیله نقلیه صادر شود - تا سابقه رانندگی هر فرد بایگانی شود. در این صورت با نقل و انتقال خودرو تغییری در سابقه رانندگی شخص صورت نمی‌گیرد و راننده نمی‌تواند گذشته را تغییر دهد. این انگیزه بیشتری به راننده می‌دهد تا با دوری از رفتار پرخطر در هنگام رانندگی تلاش کند سابقه رانندگی خود را سالم نگاه دارد و خود را به عنوان راننده کم خطر معرفی کند.

صدور بیمه برای رانندگان مزیت دیگری نیز دارد. در این صورت همه رانندگان باید برای خود بیمه تهیه کنند. به طور مثال در حال حاضر با پرداخت یک حق بیمه چندین راننده می‌توانند از خودرو بیمه شده استفاده کنند و این کارآیی در بازار بیمه را مختل می‌کند؛ زیرا هر چه تعداد رانندگان یک وسیله بیشتر باشد، احتمال تصادف با آن خودرو افزایش می‌یابد. صدور بیمه برای رانندگان باعث می‌شود تعداد بیشتری بیمه نامه فروخته شود و می‌تواند حتی منجر به کاهش حق بیمه پرداختی توسط هر راننده شود و این کمکی به شرکت‌های بیمه است که در زمینه بیمه شخص ثالث با هزینه‌های بالایی مواجهند و درآمدهای آنها از محل صدور بیمه شخص ثالث کفاف هزینه‌هایشان را نمی‌دهد.

در نهایت شرکت‌های بیمه باید در هنگام صدور بیمه‌نامه ویژگی‌های فردی هر راننده را در تعیین حق بیمه به کار گیرند و بیمه شخص ثالث را برای راننده –و نه خودرو- صادر کنند. همچنین لازم است این اختیار به شرکت‌های بیمه داده شود که حق بیمه بیشتری از رانندگان پرخطر دریافت کنند.

دکتر رضا بوستانی