وزنم چرا کم می شود

«تا یک سال قبل مشکل وزنی نداشتم اما از ۹ ماه قبل کم اشتها شدم و وزن کم کردم در این مدت وزنم از ۵۶ به ۴۵ کیلوگرم رسید و ۱۱ کیلوگرم وزنم کاهش پیدا کرد خیلی لاغر شده ام طوری که هرکس من را می بیند متوجه کاهش وزنم می شود و می گوید خیلی لاغر شده ای » اینها بخشی از صحبت های فاطمه غفاری خانم ۱۹ ساله ساکن شهرستان کوار استان فارس در ۳۰ کیلومتری شیراز است که از لاغری و کاهش وزنش شکایت دارد

«تا یک سال قبل مشکل وزنی نداشتم اما از ۹ ماه قبل کم‌اشتها شدم و وزن کم کردم. در این مدت وزنم از ۵۶ به ۴۵ کیلوگرم رسید و ۱۱ کیلوگرم وزنم کاهش پیدا کرد. خیلی لاغر شده‌ام‌ طوری که هرکس من را می‌بیند متوجه کاهش وزنم می‌شود و می‌گوید خیلی لاغر شده‌ای.» اینها بخشی از صحبت‌های فاطمه غفاری خانم ۱۹ ساله ساکن شهرستان کوار استان فارس در ۳۰ کیلومتری شیراز است که از لاغری و کاهش وزنش شکایت دارد.

خانم فاطمه غفاری که طی ۹ ماه گذشته بدون رژیم خاصی ۱۱ کیلوگرم کاهش وزن داشته، می‌گوید:

اینجا متخصص تغذیه نداریم؛ باید بروم شیراز

▪ خانم غفاری! شما به‌دلیل لاغری و کاهش وزن در «میزگرد تغذیه» شرکت کرده‌اید. چه شد که دچار کاهش وزن شدید؟

قد من ۱۶۵ سانتی‌متر است و تقریبا تا یک سال قبل وزنم ۵۶ کیلوگرم بود و مشکل وزن نداشتم. از سال گذشته دچار کم‌اشتهایی شدم، میل به غذاخوردن را از دست دادم و تقریبا طی ۹ ماه، ۱۱ کیلوگرم وزن کم کردم. الان وزنم ۴۵ کیلوگرم است و روزبه‌روز هم لاغرتر می‌شوم. اشتهایم خیلی کم شده است. گرسنه می‌شوم اما اشتهایی به غذاخوردن ندارم.

▪ مشکل و بیماری خاصی ندارید؟

ورم‌معده دارم و بعد از خوردن برخی غذاها، دچار معده‌درد می‌شوم. بعد از خوردن هندوانه و خیار معده‌ام اذیت می‌شود در حالی که قبلا اینطور نبودم. ۲ سال است به‌دلیل مشکل معده نمی‌توانم روزه بگیرم. یکبار به پزشک مراجعه کردم که برایم دارو تجویز کرد. زمانی که داروها را مصرف می‌کردم بهتر می‌توانستم غذا بخورم. روند درمان و مصرف داروها را ادامه ندادم اما الان بهتر از قبل هستم. حالت تهوع و سردرد هم زیاد دارم که برخی می‌گویند این حالت‌ها به‌دلیل مشکل معده‌ام است. ریزش مو هم دارم که اخیرا خیلی شدیدتر شده است.

▪ برای پیدا کردن علت کاهش وزنتان به پزشک مراجعه نکردید؟

به پزشک مراجعه کردم و آزمایش?هایی از جمله آزمایش تیرویید انجام دادم اما مشکلی نداشتم. یکی از پزشکان به من توصیه کرد به متخصص گوارش مراجعه کنم و آندوسکوپی انجام دهم که ترسیدم و این کار را انجام ندادم. یکی از پزشکان هم گفت با توجه به قدم، باید ۱۶ کیلوگرم وزن اضافه کنم اما برای وزن اضافه کردن راهنمایی خاصی نداشتند و رژیم‌غذایی و دارو به من معرفی نکردند.

▪ تا به حال به متخصص تغذیه مراجعه کرده‌اید؟

در شهرستان ما (کوار، استان فارس) متخصص تغذیه نیست و برای این کار باید به شیراز بروم که به‌دلیل دوری راه تا به حال این کار را انجام نداده‌ام.

▪ چقدر فعالیت بدنی دارید؟ ورزش می‌کنید؟

ورزش نمی‌کنم اما در خانه زیاد کار می‌کنم.

▪ مقدار غذایتان در مقایسه با دیگران کم است؟

صبح‌ها خیلی گرسنه می‌شوم و باید زود غذا بخورم وگرنه دچار ضعف و بی‌حالی می‌شوم. میان‌وعده میوه می‌خورم اما غذای اصلی‌ام در مقایسه با دیگران کم است.

▪ حرف یا پرسش آخر؟

خوابم خوب است. استرس و مشکل خاصی هم ندارم اما خیلی لاغر شده‌ام و روزبه‌روز هم لاغرتر می‌شوم. می‌خواهم بدانم چطور می‌توانم مشکل معده‌ام را برطرف کنم و وزن اضافه کنم.

● نگاه متخصص تغذیه

نظردکتر مسعود کیمیاگر درباره مشکل سوژه «میزگرد تغذیه»

اول باید علت کاهش وزن مشخص شود

▪ آقای دکتر! با توجه به اینکه خانم غفاری ۱۹ سال دارند، قدشان ۱۶۵ سانتی‌متر و وزنشان ۴۵ کیلوگرم است، چه وزنی برای ایشان مناسب است و چقدر کمبود وزن دارند؟

وزن ایشان با توجه به قدشان حداقل باید ۵۵ کیلوگرم باشد و برای رسیدن به وزن مطلوب باید حدود ۱۰ کیلوگرم وزن اضافه کنند.

▪ ایشان تا یک سال قبل مشکل وزن نداشته و وزنش ۵۶ کیلوگرم بوده اما مدتی است دچار ناراحتی معده، بی‌اشتهایی و حالت تهوع شده و طی ۹ ماه، ۱۱کیلوگرم وزن کم کرده است. روند کاهش وزن ایشان همچنان ادامه دارد و روزبه‌روز لاغرتر می‌شوند. به نظر شما علت کاهش وزن ایشان چیست؟

این موضوع خیلی مهم است و لازم است ایشان بررسی‌های لازم پزشکی را انجام دهند تا علت کاهش وزنشان مشخص شود. ۱۱ کیلوگرم کاهش وزن و بی‌اشتهایی‌شان می‌تواند مربوط به مشکل و ناراحتی معده‌شان باشد. گاهی بی‌اشتهایی یک مکانیسم جبرانی است. وقتی فرد بعد از خوردن غذا دچار درد و ناراحتی می‌شود به‌طور ناخودآگاه و برای پیشگیری از درد و ناراحتی، بی‌اشتها می‌شود و این اتفاق مکانیسم دفاعی بدن است. وجه روان‌پزشکی زندگی ایشان نیز قابل‌بررسی است و کاهش وزن و بی‌اشتهایی‌شان می‌تواند ریشه و علت روانی داشته باشد. باید دید آیا اخیرا تغییری در شیوه زندگی و نوع و مقدار فعالیتشان رخ داده است و وضعیت زندگی و غذاخوردنشان در مقایسه با قبل تغییری کرده است یا نه. به هر حال اطلاعات ما درباره وضعیت و شرایط زندگی و مشکلات جسمی ایشان کافی نیست و تا تکلیف مشکل گوارش‌شان مشخص نشود نمی‌توان در این‌باره اظهارنظر کرد.

▪ این مقدار کاهش وزن چه خطرهایی می‌تواند داشته باشد و برای رفع آن باید چه کار کنند؟

اگر کاهش وزن مربوط به از بین رفتن بافت چربی باشد به راحتی می‌توان آن را جبران کرد اما اگر بخشی از این کاهش وزن مربوط به تحلیل‌رفتن عضلات باشد به‌خصوص اگر این تحلیل رفتن در ارگان‌های حیاتی مانند کبد و قلب اتفاق بیفتد جبران آن سخت است. برای جلوگیری از روند کاهش وزن خانم غفاری در قدم اول باید علت کاهش وزنشان مشخص شود و بعد از درمان و رفع مشکل زمینه‌ای، نسبت به افزایش وزن اقدام کنند. با توجه به اینکه وزن ایشان قبلا ۵۶ کیلوگرم بوده است با تمهیدات لازم و رعایت رژیم‌غذایی مناسب می‌توانند طی ۱۰ تا ۱۱ ماه وزن اضافه کنند و به وزن ایده‌آل‌شان برسند. برای تنظیم رژیم‌غذایی مناسب برای ایشان نیز باید مقدار دریافت غذایی قبلی و فعلی‌شان را بدانیم.

▪ این خانم مدتی است دچار ناراحتی معده شده است و بعد از خوردن میوه و سبزی‌هایی مانند هندوانه و خیار دچار درد و ناراحتی می‌شود. افرادی مانند ایشان باید چه ملاحظه‌های تغذیه‌ای را رعایت کنند؟

مشکل معده‌شان باید درمان شود. ممکن‌است هر فردی نسبت به برخی غذاها و میوه‌ها عدم تحمل داشته باشد. میوه‌هایی مانند هندوانه برای معده‌های معمولی مشکلی ایجاد نمی‌کنند اما هضمشان برای معده‌های حساس مشکل است. خانم غفاری در کنار درمان معده و مصرف داروهایی که از سوی پزشک تجویز می‌شود، می‌توانند از ضدنفخ‌هایی مانند عرق‌نعناع استفاده کنند.

▪ حرف یا توصیه آخر؟

همان‌طور که گفتم ما اطلاعات کافی و کاملی درباره‌شان نداریم اما توصیه می‌کنم به پزشک متخصص گوارش مراجعه کنند، بررسی‌ها و آزمایش‌های لازم را انجام دهند و درمانشان را به‌طور کامل پیگیری کنند. برخی افراد به پزشک مراجعه می‌کنند اما بعد از مدتی به علت احساس بهبود یا عدم تحمل دارو، مصرف داروهایی که برایشان تجویز شده را کنار می‌گذارند در حالی که قطع خودسرانه دارو درست نیست. روند درمان باید به‌طور کامل ادامه پیدا کند و قطع یا جایگزینی دارو، حتما باید زیرنظر پزشک انجام شود.

● نگاه فوق‌تخصص گوارش

تهوع می‌تواند ریشه عصبی داشته باشد

دکتر ناصر ابراهیمی دریانی

استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران

اینکه خانم غفاری به‌دلیل ترس آندوسکوپی انجام نداده‌اند درست نیست. آندوسکوپی یک وسیله تشخیصی است که با انجام آن می‌توان تشخیص داد بیمار زخم دارد یا علت‌های دیگر باعث این مشکل شده است. افرادی که از انجام آندوسکوپی ترس دارند، می‌توانند این کار را با داروهای خواب‌آور انجام دهند تا هنگام آندوسکوپی بیهوش شوند و چیزی احساس نکنند.

شکایت دیگر این خانم حالت تهوع است. علت تهوع می‌تواند سوء‌هاضمه بدون‌زخم باشد که معمولا ریشه عصبی دارد و اغلب با دارو می‌توان جلوی تهوع را گرفت. گاهی ممکن‌است التهاب در معده وجود داشته باشد. خیلی بیماران با علایمی مانند معده‌درد، تهوع، ترش‌کردن و سوزش به ما مراجعه می‌کنند که پس از انجام آندوسکوپی، معمولا مشاهده می‌شود ۱۰درصد موارد زخم‌معده،‌ ۳۰درصد ریفلاکس و گاهی علت‌های نادرتر باعث ایجاد مشکل شده است اما در ۶۰ درصد موارد، آندوسکوپی طبیعی است و برخلاف آنچه گفته می‌شود ورمی در معده وجود ندارد، تنها علت مشکل این است که‌گیرنده‌های معده بیش از حد حساس است و همراه آن اختلال حرکتی معده وجود دارد. به هر حال این خانم اگر به این شدت کاهش وزن داشته‌اند باید آزمایش‌هایی تکمیلی انجام دهند. توصیه من این است که به متخصص مراجعه کنند و ابتدا آزمایش خون مخفی مدفوع و آزمایش کامل خون انجام دهند تا مشخص شود کم‌خونی دارند یا نه. همچنین سونوگرافی شکم انجام دهند و از نظر زمینه‌های اضطرابی بررسی شوند تا در مرحله بعد با توجه به نتایج آزمایش‌ها درباره روش درمان و انجام آندوسکوپی تصمیم‌گیری شود.

● نگاه فوق‌تخصص غدد و متابولیسم

بی‌اشتهایی بیماری نیست، نشانه است

دکتر محمدرضا مهاجر تهرانی

عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران

بی‌اشتهایی می‌تواند نشانه‌ای از وجود یک یا چند بیماری در بدن فرد باشد. برخی بیماری‌ها مانند بیماری‌های غدد درون‌ریز، بیماری‌های غدد فوق‌کلیه، عفونت‌های داخلی بدن و همچنین تومورهای بدخیم، می‌توانند باعث بی‌اشتهایی شوند. نوعی بی‌اشتهایی‌های عصبی هم وجود دارد که فرد هیچ اشتهایی به غذا ندارد و بررسی‌های جسمانی نیز همه منفی هستند، بنابراین اگر ایشان قصد افزایش وزن دارند باید یک بررسی کامل در خصوص برخی از بیماری‌های خونی،‌ برخی از سرطان‌ها و برخی از بیماری‌های غدد مثل پرکاری غده تیرویید یا کم‌کاری غده فوق‌کلیه از طریق انجام آزمایش‌های پزشکی انجام دهند و بعد از آن رژیم‌غذایی مناسبی را رعایت کنند. البته گاهی نیز تمام بررسی‌ها در خصوص وجود بیماری‌های جسمی، منفی گزارش می‌شود و بی‌اشتهایی یک منشا غیرجسمی دارد. در برخی موارد بی‌اشتهایی می‌تواند به علت افسردگی ایجاد شود. بی‌اشتهایی می‌تواند عوارضی داشته باشد و باعث شود بدن در معرض کمبود موادمغذی و سوء‌تغذیه قرار‌گیرد. در پایان تاکید می‌کنم بی‌اشتهایی بیماری نیست بلکه نشانه‌ای از بیماری یا بیماری‌های مختلف است و فرد باید نسبت به بررسی علت‌های آن اقدام جدی انجام دهد.

● نگاه متخصص پزشکی ورزشی

ورزش اشتها را کم می‌کند یا زیاد؟

دکتر احمد باقری‌مقدم

عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان

ورزش‌هایی با شدت متوسط با افزایش نیاز کالری، باعث بهبود اشتها می‌شوند اما ورزش‌های شدید، تاثیر معکوسی روی اشتها دارند و باعث کاهش اشتها می‌شوند. ایشان برای افزایش وزن باید ورزش‌هایی با شدت متوسط انجام دهند. توصیه من این است که ورزش‌های هوازی مانند دویدن، پیاده‌روی تند،‌ طناب‌زدن و دوچرخه‌زدن را به حداقل برسانند و بیشتر از روزی نیم‌ساعت به این ورزش‌ها اختصاص ندهند. این ورزش‌ها چربی‌سوز هستند و اغلب برای کاهش وزن توصیه می‌شوند. در ضمن افزایش اشتهایی که در پی انجام این ورزش‌ها ایجاد می‌شود، انرژی هدررفته ناشی از انجامشان را جبران نمی‌کند.

این خانم باید ابتدا معاینه‌های پزشکی لازم را انجام دهند و از نظر پرکاری تیرویید، مشکل گوارش، وضعیت غدد، مسایل روانی و نهایتا ژنتیکی بررسی شوند تا در صورت وجود مشکل زمینه‌ای مشکلشان شناسایی و برطرف شود. اگر مشخص شد بیماری خاصی باعث لاغری‌شان نشده است می‌توانند با رعایت یک رژیم‌غذایی پرکالری، انجام ورزش‌های قدرتی و ورزش هوازی کمی وزن اضافه کنند. ورزش‌های تقویت عضلات یا قدرتی با افزایش حجم عضلات باعث افزایش وزن می‌شوند. من کار با وزنه‌های آزاد و سبک در منزل و استفاده از دمبل‌های کوچک و کش‌های ورزشی را به ایشان توصیه می‌کنم اما حتما باید با یک کارشناس ورزشی مشورت داشته باشند تا همه تمرین‌های قدرتی برای عضلات بزرگ را برایشان نسخه کند.

فرزانه فولادبند

«میزگرد تغذیه» درباره کاهش وزن خانم فاطمه غفاری با حضور دکتر مسعود کیمیاگر متخصص تغذیه دکتر ناصر ابراهیمی‌دریانی فوق‌تخصص گوارش

دکتر محمدرضا مهاجر تهرانی فوق‌تخصص غدد و متابولیسم دکتر احمد باقری‌مقدم‌ متخصص پزشکی ورزشی