مشکل سیاسی فیلم «پل چوبی» چیست

فیلم «پل چوبی» به کارگردانی مهدی کرم پور از جمله فیلم های توقیفی حوزه هنری بود که با وجود داشتن پروانه نمایش همچنان زمان اکران آن مشخص نیست درباره مشکلات پیرامون این فیلم با کارگردان فیلم گفت وگویی انجام دادیم که به این شرح است

فیلم «پل چوبی» به کارگردانی مهدی کرم‌پور از جمله فیلم‌های توقیفی حوزه هنری بود که با وجود داشتن پروانه نمایش همچنان زمان اکران آن مشخص نیست.

هر چند آنگونه که «مهر» خبر داد این فیلم و فیلم برف روی کاج‌ها بعد از انتخابات اکران می‌شود. درباره مشکلات پیرامون این فیلم با کارگردان فیلم گفت‌وگویی انجام دادیم که به این شرح است:

‌ یک سال گذشت و هنوز تکلیف اکران فیلم «پل چوبی» مشخص نیست. با اینکه جزو فیلم‌های مطرح سی‌امین جشنواره فیلم فجر بود ولی در خبرها آمده که همچنان توقیف است. نظرتان درباره فیلمی که مجوز ساخت داشته و همین‌طور در جشنواره فیلم پخش شده است ولی شرایط اکران ندارد، چیست؟

همیشه اعتقاد داشته و دارم که فیلمم را با مجوزهای قانونی بسازم. فیلم «پل چوبی» را با گروه حرفه‌ای و دوربین ۳۵ میلیمتری ساختم. اصلا نوع ساختن فیلم‌هایم همیشه حرفه‌ای بوده است. برای گرفتن پروانه ساخت فیلم «پل چوبی» تمام مراحل قانونی را طی کردم. در بدو امر، فیلمنامه را به طور کامل چند هیات و شورا خواند. حتی از جانب شورا چند نفر مامور شدند و موشکافانه فیلمنامه را بررسی کردند. . عادت من این است که وقتی فیلمنامه‌ای می‌نویسم، همزمان دکوپاژ می‌کنم. همه فیلم‌های من story board دارند. دو روز قبل از فیلمبرداری، آخرین نسخه فیلمنامه را به وزارت ارشاد تحویل دادم.

چون آنها از من خواسته بودند و من هم چنین کردم. فیلمنامه را تحویل دادم و اصلاحات موردنظر آنها را هم اعمال کردم. با آقای محسن علی‌اکبری که از طرف شورای پروانه ساخت مامور شده بودند هم چندین جلسه ملاقات کردم. همین‌طور آقای شورجه درباره فیلمنامه نظراتی دادند. در بنیاد سینمایی فارابی هم با آقایان لشگری‌پور و آقای جمدر صحبت کردم و بالاخره چهارماه طول کشید تا پروانه ساخت فیلم را گرفتم.

‌ چرا حساسیت درمورد فیلم شما وجود داشت؟

به هر حال موضوع فیلم حساسیت‌هایی را در آن برهه زمانی ایجاد می‌کرد. چون فیلم اشارات تلویحی به سیاست‌زدگی و نه سیاسی‌بودن زمانه ما داشت. یک عاشقانه بود که در سال ۱۳۸۸روایت می‌شد.

‌ البته این بستر زمانی را که برای فیلم‌تان انتخاب کردید، فیلم‌های «پایان‌نامه» و «قلاده‌های طلا» هم داشتند، منتها فیلم شما در بخش خصوصی ساخته شد و آن دو فیلم در بخش دولتی. سرمایه‌گذاران فیلم «پل چوبی» چه کسانی بودند؟

بهرام رادان، هدیه تهرانی، مهناز افشار، دکتر دادگر و خودم و همین‌طور آقایان علی سرتیپی و مهدی داوری که دو نفر اخیر غیر از سرمایه‌گذار، تهیه‌کنندگان فیلم هم بودند.

‌ خب فیلم ساخته شد ولی مشکل از کی پیش آمد؟

بله. فیلم را شروع کردیم و ساختیم. رسیدیم به زمان جشنواره فیلم فجر. قرار شد هیات انتخاب فیلم را بررسی کنند. از همان‌جا مشکلات شروع شد؛ یعنی اعمال اصلاحیه‌ها.

‌ مگر هیات انتخاب می‌تواند فیلم‌ها را مورد اصلاحیه قرار دهد؟

در آن سال قرار بود هر فیلمی که در جشنواره فیلم فجر به نمایش درآید، می‌تواند پروانه نمایش دایمی دریافت کند. به همین دلیل حساسیت‌ها بیشتر شد.

‌ چه ایراداتی به فیلم گرفتند؟

چهار نفر از اعضای شورای پروانه نمایش از جمله آقای سجادپور و دوستان دیگر در هیات انتخاب حضور داشتند. ایراد گرفتند که قرار نبود فیلم این شکلی ساخته شود. رفتیم و فیلمنامه کامل را آوردیم و گفتیم همان فیلمنامه مورد تایید شما را ساختیم. بعد گفتند که آن را اصلاح کنید. دریک جا ۲۶ مورد اصلاحیه به فیلم وارد شد و در جای دیگر چهار مورد.

‌ مسوولان چه کسانی بودند؟

آن موقع دکتر حسن عباسی، سید ضیاءالدین دری، حمید رسایی و چند نفر دیگر عضو شورای پروانه نمایش بودند. در نهایت فیلم ۳۰ مورد اصلاحیه خورد و ۹ دقیقه از فیلم هم کوتاه شد.

‌ در نهایت با اعمال این اصلاحات، هیات انتخاب پذیرفت که فیلم به جشنواره راه پیدا کند؟

بله. منتها از اول اصلاحات خیلی بیشتر بود؛ نزدیک به ۵۰مورد. ما کلی مذاکره کردیم و در نهایت به ۳۰مورد رضایت دادیم.

‌ خواستید با این کار حسن نیت‌تان را نشان دهید؟

نخیر! در واقع سعی کردم اصل فیلم را نجات دهم. مهم این بود که کلیت فیلم حفظ شود که شد. فیلم در جشنواره به نمایش درآمد. تنها فیلمی بود که در جشنواره به سانس‌های فوق‌العاده تا چهار صبح رسید. استقبال مردمی فوق‌العاده بود و در کنار فیلم «برف روی کاج‌ها» جزو سه فیلم اول انتخاب مردمی بود. ما هم راضی بودیم که «پل چوبی» فیلمی است که در بخش خصوصی تولید شده است و با سوپراستارهای سینمای ایران که دستمزد بالایی هم نگرفتند ساخته شد و همه هم در تهیه فیلم شریک بودند.

‌ خب با وجود نمایش در جشنواره چرا فیلم اکران عمومی نشد. مگر بالاخره پروانه نمایش نگرفتید؟

ما اصلاحات فیلم را پذیرفتیم به شرط آنکه فیلم پروانه نمایش دایمی بگیرد. قرار شد عید نوروز همان سال (نوروز ۱۳۹۱) فیلم به نمایش درآید. باید بگویم فیلم در جشنواره فیلم در چند رشته کاندیدا شد؛ بهترین فیلم، بهترین طراحی و لباس، بهترین فیلمبرداری و بهترین بازیگر نقش اول زن، اما من را در بخش فیلمنامه و کارگردانی کاندیدا نکردند! بعد این پرسش پیش آمد فیلمی بازیگرش، فیلمبردارش، طراحی صحنه و لباس و خودش هم خوب است، اما چرا کارگردان و فیلمنامه‌نویسش خوب نیست؟! پس بالاخره این فیلم را چه کسی ساخته است؟ از همان‌جا معلوم شد که نگاه‌ها به سازنده فیلم چگونه است.

‌ بالاخره چرا فیلم در نوروز همان سال اکران نشد؟

خب رسیدیم به اکران عید. پیش از عید با گروه سینماهای قدس قرارداد بستیم ولی در نهایت مجبور شدیم قرارداد را فسخ کنیم.

‌ چرا؟

گفتند در این شرایط حساس بهتر است فیلم را اکران نکنید.

‌ چه کسی گفت؟

آن موقع آقای سجادپور اعلام کردند اکران نکنیم. ما هم پذیرفتیم. عید نوروز فیلم را اکران نکردیم. قضیه گذشت تا رسیدیم به اکران بعدی، یعنی عید‌فطر که باز هم گفتند در این شرایط هم بهتر است فیلم را اکران نکنید.

‌ چطور شد که همان زمان ناگهان فیلم‌تان در فهرست فیلم‌های نامقبول حوزه هنری قرارگرفت؟

بعد از این جریان، حوزه هنری فهرست ارایه کرد و گفت ما این شش فیلم را نشان نمی‌دهیم. در این هجوم حوزه هنری، معاونت سینمایی عقب‌نشینی کرد.

‌ واقعا شرایط حساس چه بود که نباید فیلم‌تان اکران می‌شد؟

شرایط حساس این بود که عده‌ای جلوی ساختمان وزارت ارشاد پلاکارد به دست تجمع کردند و مخالف فیلم‌ها بودند. نظیر همان اتفاقی که برای فیلم «من مادر هستم» پیش آمد. مدتی گذشت. گفتند دو فیلم «برف روی کاج‌ها» و «پل چوبی» را فعلا اکران نکنید. استدلالشان این بود که نمایش چهار فیلم «من مادر هستم»، «من همسرش هستم»، «پذیرایی ساده» و «بی‌خود‌بی‌جهت» برای سال ۱۳۹۱ کافی است. از تهیه‌کنندگان فیلم‌های «پل چوبی» و «برف روی کاج» هم تعهد گرفتند که در سال ۹۱ فیلم را اکران نکنند.

‌ شما مگر پروانه نمایش را تحویل نگرفته بودید؟

خیر. فیلم پروانه نمایش داشت ولی تا این زمان برگه پروانه نمایش را نگه داشته بودند و به ما ندادند. چون اگر می‌دادند ما بلافاصله می‌توانستیم فیلم را اکران کنیم. مثل همان کاری که با فیلم «سنتوری» کرده بودند. به هر جهت این کار ارشاد خلاف عرف بود اما خلاف قانون نبود که برگه مجوز را پیش خود نگه دارد. دوباره گفتیم چشم و فیلم را اکران نکردیم. تا اینکه بعد از مدتی بالاخره برگه را به دست ما دادند. ما هم گفتیم نوروز ۱۳۹۲ اکران می‌کنیم. منتها آنها باور نمی‌کردند که ما به این سرعت با سر گروه سینما قدس که متعلق به بخش خصوصی است قرارداد ببندیم.

اینجا ناگهان ارشاد وارد عمل شد و به شورای صنفی نمایش اعلام کردند که قرارداد این دو فیلم را ثبت نکنید. یعنی پروانه دست ماست ولی به آنها می‌گویند ثبت نکنید. من سه دوره رییس شورای صنفی نمایش بودم و این کاری که آنها کردند در هیچ کجا سابقه نداشت! چون به لحاظ قانونی اکران فیلم در سینماهای کشور آزاد است برای کسانی که پروانه نمایش دارند. مثل اینکه به کسی گواهینامه رانندگی می‌دهند بعد می‌گویند نمی‌توانی رانندگی کنی!

‌ اگر خوشبینانه نگاه کنیم شاید ارشاد قبل از اینکه اراده‌ای خارج از سینما با فیلم‌ها مقابله کند، یک‌جورهایی با این عمل خواسته اقدام پیشگیرانه انجام دهد. نظرتان در این مورد چیست؟

اگر ارشاد می‌خواهد این کار را کند باید مساله‌اش را با جای دیگری حل کند. اولا که یک فیلم هیچ وقت باعث تحول اجتماعی و سیاسی در هیچ جای دنیا نشده است. چون یک فیلم سینمایی چنین ماموریتی ندارد. یک فیلم اندازه خودش تاثیر می‌گذارد. حتی ممکن است فیلمی مطابق سلیقه برخی‌ها نباشد، در عین حال یک فیلم هم نمی‌تواند همه سلایق را راضی کند و مهم‌تر اینکه در این مسیر وظیفه مراجع قانونی چه می‌شود. من واقعا به این قضیه معترضم که چرا پای خیلی از نهاد‌های غیرمرتبط به سینما باز شده است. به طور مثال چطور حوزه هنری به خودش اجازه می‌دهد که بگوید فلان فیلم را نمایش دهید یا ندهید. مشکل این است که سینمای ما دچار بحران است. به لحاظ قانونی ما فقط یک آیین‌نامه در وزارت ارشاد داریم که مصوب سال ۱۳۶۴ است که شخص وزیر می‌تواند نمایش فیلمی که پروانه نمایش دارد را به تعویق بیندازد؛ فقط شخص وزیر و نه شورای صنفی.

‌ یعنی اختیارات ویژه دارد؟

بله، ولی متاسفانه این مساله در مورد فیلم ما اعمال شد. مسایل هنری، مسایل بسیار ظریفی‌اند و هر کسی نمی‌تواند راجع به آن نظر دهد ولی الان کار به جایی رسیده که درباره سینما و فوتبال هر کسی می‌تواند نظر دهد. این بلبشویی که ما امروز در سینما داریم به دلیل بحران اظهارنظر است.

‌ چرا سال گذشته برای آقای شمقدری نامه نوشتید؟

من پیش‌بینی چنین وضعیتی را می‌کردم. پیش از آن هم یک نامه به آقای جعفری جلوه نوشته بودم. یعنی اولین کسی که درخصوص این اتفاقات اخطار داد من بودم و پیش‌بینی می‌کردم که چه اتفاق تلخی پیش روی سینما‌ست. خیلی هم ساده است. فقط کافی است یک مقدار نگاه تحلیلی و استراتژیک داشته باشیم. این اتفاقات باعث شد که بخش خصوصی به طرز بدی نابود شود. نتیجه بی‌تدبیری و عدم مدیریت و دخالت‌های حوزه هنری به جایی رسید که امسال در جشنواره فجر سینمای اجتماعی‌مان از بین رفت. امسال از ۲۶ فیلمی که در جشنواره به نمایش در آمد، ۲۲ فیلم را ارگان‌های دولتی ساخته بودند.

امسال قریب به اتفاق فیلم‌هایی که به نمایش درآمد یا محصول بنیاد فارابی یا محصول رسانه‌های تصویری یا حوزه هنری یا صداوسیما بود. بخش خصوصی دیگر جرات نمی‌کند فیلم بسازد. چون در اولین حمله، اول سرمایه فرار می‌کند. دوم امنیت شغلی فیلمسازان از بین رفت و بعد رابطه مردم با سینما قطع شد. وقتی رابطه مردم با سینما قطع می‌شود سینما، محفلی، سفارشی و گلخانه‌ای می‌شود که کسی نمی‌بیند. به هر جهت کسی برای سینما پدری نمی‌کند. من در مقاله‌ای دیگر هم نوشتم ‌ای کاش بزرگ‌تری در کار بود و کار به اینجا نمی‌رسید.

‌ آقای کرم‌پور! به هر جهت مشکل فیلم همچنان باقی است و به‌نظر می‌رسد فقط زمان، گره این مشکل را باز خواهد کرد. با این حال می‌خواهم بدانم دست‌کم بعد از ساخت «پل چوبی» چکار کردید؟

خب من هیچ وقت بیکار نمی‌مانم. مستند می‌سازم. سفر می‌کنم. سفر کردن شغل اول من است البته بعد از سینماگر بودنم. ایران را خوب می‌شناسم و ده به ده آن را دیده‌ام.

‌ و کلا یادداشت‌نویس و مقاله‌نویس حرفه‌ای مطبوعات هم هستید.

بله من از سال ۷۰ یادداشت می‌نویسم و اکنون حدود ۲۰سال است که می‌نویسم. عکاسی می‌کنم و فیلم کوتاه می‌سازم. کارگردانی تئاتر هم کرده‌ام. امسال برای اولین بار برای تلویزیون سریال ساختم.

‌ یه تیکه زمین. چه اسم جالبی!

بله. تجربه عجیبی بود. به هر حال هر کاری که بتوانم انجام می‌دهم و سعی می‌کنم به حیات فرهنگی‌ام ادامه دهم. منتها تند‌تند فیلم نمی‌سازم. طول می‌کشد کاری را بپسندم و بسازم. به هرحال امیدوارم این تداوم کاری‌ام ادامه پیدا کند و سینمای ایران هم به سلامت از این سیاست‌زدگی عبور کند.