اخلاق در انتخابات بایدها و نبایدها

شاخص اصلی انقلاب ما فرهنگی و عقیدتی است و رعایت اخلاقیات در انتخابات, ضامن سلامت آن است

از آنجا که مجلس شورای اسلامی از ارکان نظام ما محسوب می‌شود بنابراین انتخابات مجلس نیز از اهمیت والایی برخوردار است و از دیدگاه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی و اجتماعی قابل بحث و بررسی است، از جمله مواردی که می‌توان از آن زاویه به انتخابات نظر افکند جایگاه اخلاق در انتخابات است، با توجه به این که انتخابات یک مجموعه وسیع عملیاتی است که دارای ابعاد گوناگون می‌باشد و به وسعت کشور پهناور ایران گسترش دارد و از نظر زمانی نیز مدت قابل توجهی از یک دوره زمانی را به خود اختصاص می‌دهد لذا ملاک‌های اخلاقی و ارزشی در آن نقش بسزایی دارد.

به این لحاظ اخلاق به معنای وسیع کلمه می‌تواند در انتخابات نقش جامع و کلیدی را ایفا کند و به لحاظ این که شاخص اصلی انقلاب ما فرهنگی و عقیدتی بوده و مردم جامعه ما از اعتقادات والای اسلامی برخوردارند لذا تاثیر اخلاقیات در هریک از ارکان نظام از جمله انتخابات تضمین سلامت آن و موجب تداوم انقلاب خواهد بود.

با توجه به این که پیامبر اکرم(ص) هدف بعثت خود را تکمیل مکارم اخلاقی می‌نامد (انی بعثت لا تمم مکارم اخلاق) اخلاق و ارزش‌های اخلاقی در تمامی امور و همه زیرساخت‌های اجتماعی باید حاکمیت پیدا کند. به این ترتیب انتخابات نیز باید نه‌تنها به‌طور کامل توأم با اخلاق باشد بلکه هدف انتخابات نیز معطوف به اخلاق و ارزش‌ها باشد که این خود مقوله دیگری است.

● انتخابات بر مبنای اخلاق

تمام ارکان انتخابات و نیز اجزا و افراد و مراحل اجرایی آن باید بر اساس ارزش‌ها و معیارهای اخلاقی صورت گیرد و از هر گونه اعمال غیراخلاقی پرهیز شود، این همان چیزی است که مورد تقاضای همه مردم ماست زیرا رعایت اخلاق در انتخابات مطابق ارزش‌ها در واقع نوعی تضمین سلامت انتخابات خواهد بود و موجب ایجاد اطمینان در مردم و آرامش جامعه می‌شود.

● ارکان انتخابات

در هر انتخابات ارکان و اجزای آن عبارتند از:

ـ عوامل اجرایی و قوانین و مقررات مربوط

ـ نامزدها

ـ رای‌دهندگان

برای این که به طور دقیق‌تر نقش اخلاق را در رابطه با هر کدام از این رکن‌ها مشخص کنیم در این زمینه اخلاق را به ۲ بخش اخلاق عمومی و اخلاق اختصاصی تقسیم نموده و هر کدام را جداگانه به بحث می‌گذاریم.

الف: اخلاق عمومی

منظور آن دسته از ارزش‌ها و معیارهای اخلاقی است که تمامی ارکان و اجزای انتخابات و افرادی که به هر نحوی با انتخابات سر و کار دارند باید آن را رعایت کنند و در تمام مراحل انتخابات ساری و جاری خواهد بود، این ارزش‌ها عبارتند از:

۱ ـ رعایت تقوا: تقوا به معنای عام آن به عنوان خودداری از گناه و صیانت نفس از خطا کردن و خدا را در همه حال ناظر بر خود دانستن است و باید سعی کرد این ویژگی در افراد به صورت یک خصیصه در آید تا بتواند در مواقع حساس اثرگذار باشد.

در جای جای نامه‌های سیاسی ـ اجتماعی حضرت علی(ع) به فرمانداران و کارگزاران حکومتی در هر مساله‌ای پیوسته ابتدا آن حضرت توصیه به تقوا کرده‌اند که این نشان می‌دهد تقوا رابطه مستقیم با عملکرد افراد در هر پست و مقامی دارد. بنابراین تقوا در تمامی مراحل انتخابات و برای همه افراد اعم از رأی‌دهندگان و عوامل اجرایی و نامزدها می‌تواند نقش گسترده و تعیین‌کننده‌ای داشته باشد.

خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «و من یتق الله یجعل له مخرجا» یعنی اگر در کارهایتان تقوا پیشه کنید خداوند راه‌های خروج از مشکلات را روی شما می‌گشاید و نیز در آیه دیگری می‌فرماید: «یا ایها الذین آمنوا ان تتقوا الله یجعل لکم فرقانا» یعنی ای کسانی که ایمان آورده‌اید اگر در کارهایتان پرهیزگاری به خرج دهید خداوند راه‌های تشخیص خوب و بد را به شما عطا می‌نماید.

بنابراین در هر انتخابات باید از هر عملی که گناه محسوب می‌شود پرهیز کرد زیرا دست زدن به هر عملی که خلاف تقوا باشد موجب برچیده شدن روح تقوا از انتخابات خواهد شد و در نتیجه خیر و برکت از جامعه رخت بر خواهد بست. از سوی دیگر به لحاظ شرعی نیز هر کس در حد خود مسوول و پاسخگو است.

نکته‌ای که در اینجا باید متذکر شویم کار براساس تقوای جمعی است. با توجه به این که انتخابات یک امر جمعی محسوب می‌شود و عناصر و عوامل آن مثل دانه‌های زنجیر به هم متصل هستند لذا باید روح تقوای جمعی حاکم باشد، چنان که رهبر معظم انقلاب در جریان انتخابات مجلس هفتم فرمودند: «مجموعه‌ها و جمع‌ها و جریان‌ها علاوه بر تقوای فردی اعضای خود، باید در نگاه کلان از تقوای جمعی نیز برخوردار باشند چرا که در غیر این صورت افراد متقی حاضر در این جریان‌ها نیز به علت خطای عمومی جمع به انحراف و خطا می‌افتند.»

بنابراین چنانچه تلاش کنیم تا روح عنصر تقوا اعم از فردی و جمعی همچون چتری در تمام مراحل انتخابات حاکم گردد، ضمن برخورداری از اجر معنوی و پاداش اخروی شاهد انتخاباتی سالم، قوی و با محتوای عالی خواهیم بود.

۲ ـ انجام وظیفه: در هر انتخابات هر یک از افراد اعم از رأی‌دهندگان تا نامزدها و مجریان امور وظایفی قانونی و مشخص بر عهده دارند، به لحاظ اخلاقی همه افراد موظف هستند وظایف خود را بخوبی انجام دهند زیرا هرگونه کم‌کاری یا مسامحه موجب نقصان کار یا کاهش کیفیت امور خواهد بود و هنگامی که تمامی افراد به طور جدی به فکر اجرای مطلوب و انجام وظایف به نحو احسن باشند، به طور قطع آن کارها با کمترین نواقص و بهترین کیفیت به ثمر خواهد رسید. انتخابات نیز به عنوان یک جریان اجتماعی از این قاعده مستثنی نیست، چنان که پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «کلکم راع و کلکم مسوول عن رعیته» یعنی همه شما در هر جایگاهی که هستید در حکم رهبری آن جریان را دارید و همه شما در عین حال نسبت به دیگر افراد که پایین‌تر از شما قرار دارند مسوول و پاسخگو می‌باشید.

به این ترتیب به لحاظ اخلاقی هر کس در هر مرتبه از مراتب انتخابات که قرار دارد باید بر اساس وجدان خود احساس مسوولیت کرده و نسبت به انجام وظایف خود به نحو کامل و احسن انجام وظیفه نموده و از هر گونه کوتاهی خودداری کند.

۳ ـ منویات رهبری: یکی از نکات مهم در سلسله مباحث اخلاق و عرفان رعایت حال رهبر و مولاست که در همه حال وظیفه هر فرد اخلاق محور است که ملازم حال قائد خود باشد که «المتقدم عنهم مارق و المتأخر عنهم زاهق و اللازم لهم لاحق.»

یعنی کسانی که از امام خود جلو بیفتند گمراه می‌شوند و کسانی که از امام خود عقب بمانند نابود می‌گردند و کسانی که همراه امام هستند از هدایت‌شدگان خواهند بود.

قرآن کریم چه زیبا خطاب به مسلمانان می‌فرماید: «مومنین کسانی هستند که هنگامی که در امر مهمی با پیامبر اکرم(ص) همراه می‌شوند قبل از این که برای هر موضوعی اقدام نمایند از او اجازه می‌گیرند.»

بنابراین به لحاظ وظیفه شرعی و ملاحظات اخلاقی باید همه عوامل موثر در انتخابات و ارکان امور انتخابات ضمن بالا بردن هوشیاری و آگاهی خود پیوسته مترصد رهنمودهای رهبر معظم انقلاب باشند تا ضمن ادای تکلیف شرعی و اخلاقی خود موجب برگزاری انتخاباتی باشکوه و ارزشمند نیز شده باشند.

۴ ـ سعه‌صدر و تحمل: از آنجا که انتخابات در یک مقطع زمانی خاص صورت می‌گیرد و انبوهی از کار‌ها و مجموعه‌ای از وظایف و عملیات علاوه بر کارهای روزمره به سراغ افراد می‌آید و موجب فشردگی کارها می‌شود، صبر و حوصله مخصوص را می‌طلبد و از طرف دیگر در چنین مقطع حساس که دشمنان نیز از قبل در تدارک توطئه بوده و علاوه بر این دوستان سطحی‌نگر یا غافل هم هستند، مجموعه اینها ایجاب می‌کند تمامی عناصر انتخابات از سعه‌صدر و تحمل بالایی برخوردار باشند، از هر گونه تعجیل و بی‌حوصلگی پرهیز کنند و استقامت در مقابل کجروی‌ها و توطئه‌ها و مشکلات پیش آمده را با بردباری همراه با تدبیر مرتفع نمایند.

امام خمینی(ره) می‌فرمایند: «راه حق گرفتاری دارد، هر راه حقی مشکلات دارد، شیاطین نشسته سر راه حق که مردم را منحرف کنند، مال حالا نیست زمان پیغمبر هم همین طور بود، آنها هم از دوستان مخالفت می‌دیدند.»

ب: اخلاق اختصاصی عوامل اجرایی

منظور از اخلاق اختصاصی، آن دسته از امور اخلاقی و ارزش‌هایی است که هر فرد یا گروهی که در انتخابات نقشی دارند بر حسب نوع وظیفه و مسوولیتی که به عهده دارند باید آن را رعایت کنند.

منظور ازعوامل اجرایی نیز مجموعه عواملی است که به واسطه آنها انتخابات اجرا می‌شود و شامل ۲ دسته هستند:

اول: شورای نگهبان در مرکز و شهرستان‌ها

دوم: وزارت کشور در مرکز و استانداری‌ها و فرمانداری‌ها و نیز عوامل اجرایی در کنار صندوق‌های رأی و هیات‌های اجرایی

با توجه به این که این عوامل مجموعه بزرگ انسانی را در شبکه انتخابات تشکیل می‌دهند لذا تأثیر معیارهای اخلاقی و ارزش‌ها علاوه بر آنچه در قسمت الف بیان شد از معیارهای اختصاصی اخلاق نیز برخوردارند که در رابطه با این عوامل به شرح زیر می‌توان این موارد را برشمرد:

اول ـ آگاهی از قوانین: از وظایف اولیه اخلاقی و اجتماعی هر کسی که مسوولیتی را می‌پذیرد، این است که به شرح وظایف خود آشنا شده و در اولین فرصت تمامی قوانین و مقررات و نیز بخشنامه‌ها و همه شیوه‌نامه‌هایی که در رابطه با آن شغل تا آن لحظه صادر شده است را مطالعه کند و طبیعی است که دست‌اندرکاران انتخابات نیز از این رویه مستثنی نیستند.

دوم ـ اجرای قانون: از اهم وظایف مسوولان این است که در آن محدوده‌ای که مسوولیت دارد به قانون عمل کند که این دومین گام در ایفای نقش است و باید تلاش کرد از هر گونه قانون‌گریزی پرهیز نمود زیرا دوام و بقای جامعه در گرو عمل به قوانین و مقررات است، چنان که در آیات متعدد قرآن شرط ایمان را اقدام به عمل صالح ذکر نموده است «الذین آمنوا و عملوا الصالحات» و نیز در سوره عصر زندگی انسان‌ها را یکپارچه در حال ضرر و زیان می‌داند مگر این که ایمان آورند و عمل نیکو انجام دهند و یکدیگر را به حق و استقامت دعوت کنند.

با توجه به این که قانونگرایی یکی از مصادیق عمل صالح است، بنابراین عوامل اجرایی انتخابات باید در عمل به قانون از دیگران سبقت گیرند. در این زمینه امام خمینی(ره) می‌فرمایند: «اما در مقام تدبیر امور مملکت و در مقام اداره یک مملکت باید همه شما‌ها و همه کسانی که دست‌اندرکار هستند و همه ملت بپذیرند آن چیزی را که قانون اساسی پذیرفته است بپذیرند آن چیزی را که مجلس به آن رأی می‌دهد و شورای نگهبان آن را موافق قانون و سوابق شرع می‌داند باید بپذیرند، قانون را بپذیرند هی نگویید قانون و خودتان خلاف قانون بکنید، بپذیرید قانون را همه‌تان روی مرز قانون عمل کنید اگر همه روی مرز عمل بکنند، اختلاف دیگر پیش نمی‌آید.»

در هر صورت رعایت قوانین و مقررات در همه جا و همه وقت مهم است لیکن در مسائل انتخاباتی مهم‌تر است چنان که در جریان فتنه سال ۸۸ مشاهده کردیم رهبر معظم انقلاب برای برون‌رفت از فتنه تأکید بر عمل به قانون می‌کردند.

سوم ـ عدم اغماض از خطاها: سومین گام پس از اجرای قانون برخورد با قانون‌شکنان است زیرا انتخابات یک امر اجتماعی بوده و ممکن است افراد یا گروه‌هایی به خاطر منافع شخصی یا حزبی از اجرای قانون تخلف ورزند و در نتیجه حیثیت سیاسی و اجتماعی نظام را مخدوش کنند.

مسوولان امور مختلف در هر سطح باید به دقت مراقبت کنند که نه تنها خود مرتکب خلاف و فساد نشوند بلکه با افراد خاطی در هر موقعیت و مقام نیز بشدت برخورد نمایند، در این رابطه فرق نمی‌کند که فساد کوچک باشد یا بزرگ یا فرد خاطی در رده‌های پایین انتخابات باشد یا بالا و عالی، گر چه افراد هر چه در سطوح بالاتر باشند خطر آنها و خطای آنها نیز موثرتر خواهد بود لیکن باید توجه داشت که خطاهای کوچک نیز در اثر چشم‌پوشی مسوولان بالاتر به تدریج به خطاهای بزرگ و فساد در سطح وسیع‌تر تبدیل می‌شود، در همین رابطه امام خمینی(ره) خطاب به مجلسیان فرمودند:

«انحراف یک دفعه ایجاد نمی‌شود بلکه به تدریج واقع می‌گردد، از این رو از اول باید جلو فساد را گرفت که رشد نکند.»

و همچنین رهبر معظم انقلاب در این رابطه فرمودند: «با دستمال کثیف نمی‌شود شیشه را پاک کرد، بنابراین در درجه اول مراقب باشید که به هیچ‌وجه به فساد آلوده نشوید.»

با توجه به سیره پیامبر اکرم و پیشوایان دینی که در برابر خطاهای اجتماعی افراد کوتاه نمی‌آمدند و بخصوص اگر فردی وابستگی خانوادگی به آنها داشت شدیدتر برخورد می‌کردند که مثال آن برخورد حضرت علی(ع) با عقیل و امثال آن است، نتیجه می‌گیریم اخلاق انتخاباتی ایجاب می‌کند با خاطی و متخلف به طور قاطع برخورد شود تا موجب فزونی فساد نگردد و سلامت انتخابات نیز تضمین شود.

چهارم ـ عدم دخالت سلیقه‌های شخصی: با توجه به این که موضوع انتخابات در بعضی موارد با سلیقه‌ها و گرایش‌های افراد و گروه‌ها در ارتباط است لذا تمام دست‌اندرکاران انتخابات باید توجه کنند که از اعمال سلیقه‌های شخصی و حزبی و هرگونه خودرایی خودداری ورزند زیرا رعایت اخلاق در انتخابات ایجاب می‌کند تا از این‌گونه امور به دور باشد چنان که رهبر معظم انقلاب بارها فرمودند: «من هم مثل دیگران در انتخابات یک رأی دارم»و نیز مسوولان را از دخالت در امور انتخابات نهی فرموده‌اند.

اعمال سلیقه یا اعمال نفوذ حزبی و جناحی سر آغاز فساد محسوب می‌شود و به تدریج ممکن است تبدیل به سهم‌خواهی و جریان‌های بزرگ فساد تبدیل گردد لذا به طور جدی باید جلوی این‌گونه رفتارها که منشأ خصلتی یا منافع فردی و گروهی را به دنبال دارد گرفته شود و چنانچه در مواردی قانون ساکت است باید با مراجعه به رأی اکثریت عمل نمود، توصیه حضرت امام خمینی(ره) به شورای نگهبان چنین است: «از شورای محترم نگهبان می‌خواهم و توصیه می‌کنم با کمال دقت و قدرت وظایف اسلامی و ملی خود را ایفا نمایند و تحت تأثیر هیچ قدرتی واقع نشوند.»

پنجم ـ دشمن‌شناسی: در اخلاق اسلامی به دشمنی شیطان با انسان توجه ویژه‌ای شده است به طوری که خداوند در قرآن کریم از او به عنوان دشمن آشکار نام می‌برد زیرا اوست که با وسوسه‌های خود موجب لغزش انسان می‌شود گرچه زمینه اولیه یعنی هوای نفس در وجود انسان قرار دارد با این حال از تحریک‌های شیطانی و تاثیر آن در منحرف شدن انسان نباید غافل بود، اما یکی از عواملی که کار شیطان را راحت می‌کند و موجب انحراف افراد و جامعه از صراط مستقیم می‌شود توطئه‌هایی است که از طرف دشمنان و مخالفان انقلاب صورت می‌گیرد که گاه از زبان دوستان نیز ممکن است مطرح شود.

اینجاست که دشمن‌شناسی و آگاهی از شگردهای آنها می‌تواند کمک قابل‌توجهی در خنثی کردن نقش‌های آنها داشته باشد.

نکته: انتخابات امری جمعی است لذا چنانچه تلاش کنیم تا روح عنصر تقوا اعم از فردی و جمعی همچون چتری در تمام مراحل انتخابات حاکم شود، ضمن برخورداری از اجر معنوی شاهد انتخاباتی سالم، قوی و با محتوای عالی خواهیم بود

در همین رابطه امام خمینی(ره) می‌فرمایند: «ابرقدرتان چپاولگر بین المللی با تدریج و ظرافت در کشور ما و کشورهای اسلامی دیگر رخنه کرده و با دست افراد ملت‌ها کشور را به دام استثمار می‌کشانند، باید با هوشیاری مراقب باشید و با احساس اولین قدم نفوذی به مقابله برخیزید و به آنان مهلت ندهید».

بنابراین تمامی دست‌اندرکاران انتخابات باید هوشیاری خود را حفظ کرده و بخوبی نقشه‌های دشمن را رصد نمایند تا ضمن فائق آمدن بر شیطان بتوانند توطئه‌ها و شگردهای دشمنان را در رابطه با انتخابات خنثی نمایند که این خود از مصادیق بصیرت است.

ششم ـ امانتداری: امانتداری و امین بودن یکی از توصیه‌های مهم اخلاقی است و همگان از خیانت در امانت نهی شده‌اند، با توجه به این که یکی از مصداق‌های واقعی امانت و امانتداری مربوط به عوامل اجرایی انتخابات، حفظ آرای مردم است لذا باید بکوشند تا در این امر مهم غفلت یا کوتاهی صوت نگیرد چنان که امام خمینی(ره) در این رابطه می‌فرمایند:

«شما الان امانت بزرگی از دست این ملت تحویل گرفته‌اید و مقتضای امانتداری این است که آن را به طور شایسته حفظ کنید و به طور شایسته به نسل آینده تحویل بدهید و هر کس در هر جا هست و هر جا خدمت می‌کند یکی از اموری که برای او بسیار مهم است امانت است. امین باشد.»

بنابراین عوامل اجرایی انتخابات در تمامی سطوح از پای صندوق‌های رأی گرفته تا شورای نگهبان باید چنان عمل کنند که اعتماد مردم را جلب کرده و در امانتداری زبانزد خاص و عام باشند.

ج:اخلاق و رفتار نامزدها

نامزدهای انتخاباتی یکی از ارکان مهم انتخابات هستند که نقش آنها در شکل گرفتن انتخابات و نوع رفتار آنها در عکس‌العمل مردم بسیار اثرگذار است. نامزدها علاوه بر آنچه در اخلاق عمومی ذکر شد به موارد زیر به عنوان «اخلاق اختصاصی نامزدها» باید توجه کنند.

۱-قصد خدمت: در هر کاری اول باید قصد و هدف را مشخص کرد، در اخلاق اسلامی نیز نیت در هر کاری اهمیت ویژه‌ای دارد و با توجه به این که نمایندگی مجلس شورای اسلامی نوعی وکالت گرفتن از مردم برای انجام امور آنهاست، بنابراین حداقل نیت در این کار مهم باید قصد خدمت کردن برای مردم و گره‌گشایی از مشکلات جامعه مسلمین باشد چنان که شهید بهشتی فرمودند: «ما شیفتگان خدمتیم نه تشنگان قدرت»، حاکی از این است که خدمتگزاری برای ملت یک ارزش محسوب می‌شود.

حضرت امام خمینی(ره) بارها مسوولان نظام را به این نکته گوشزد می‌کردند به طوری که در مجموعه صحیفه امام واژه خدمتگزاران ۶۸ مرتبه و خدمتگزاری ۸ مرتبه و خدمتگزار ۴۶۲ مرتبه به کار رفته است که نشانه والایی این واژه در دیدگاه امام خمینی(ره) است چنان که می‌فرمایند: «خدمت به مردم باید به عنوان یک وظیفه باشد بدون منت و بزرگ تصور کردن خود.»

و نیز می‌فرمایند: «خدمتگزاری در جمهوری اسلامی مجاهده در راه خداست.»

و نکته دیگر این است که چنانچه این خدمتگزاری با اخلاص توام شود به مراتب از ارزش والاتری برخوردار است، زیرا اخلاص موجب می‌شود تا اعمال انسان از انگیزه‌های مادی پاک شود و عمل برای رضای خدا صورت گیرد، در این صورت هر عمل خالصانه از برکت خاص برخوردار می‌گردد که موجب آبادی دنیا و آخرت انسان می‌شود.

امام خمینی(ره) در توصیه به مسوولان می‌فرمایند: «شما اخلاص داشته باشید و برای خدا به بندگان خدا خدمت کنید و ثنا و اجر را از او طلب کنید که او جزای شما را عطا می‌فرماید.»

رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند: «برای خدا کار کنید تا مقام و مسوولیت به دامی برای به هدر رفتن عمرتان تبدیل نشود.»

پس چقدر خوب است که نامزدهای انتخاباتی به نیت تقرب به درگاه الهی کارشان را آغاز کنند و تا پایان راه ثابت بوده و حوادث و پیشامد‌ها نتواند خللی در نیت نیکوی آنان وارد آورد.

۲ - دور کردن عوامل شیطانی: با توجه به این که در اخلاق اسلامی توصیه فراوان شده در هر کاری مراقب دخالت شیطان و عوامل او در امورتان باشید زیرا او قسم یاد کرده بندگان خدا را از راه مستقیم بدور نمایدلذا بر هر کس بخصوص مسوولان نظام ازجمله نامزدهای انتخاباتی لازم است که با دقت مظاهر شیطانی را شناسایی و بشدت از آنها پرهیز کنند.

ازجمله مصادیق و مظاهر امور شیطان عبارتند از:

چشم داشتن به منافع شخصی / ترجیح دادن دوستان و خویشان بر سایر مردم / به فکر مقام و موقعیت خود بودن / تلاش برای تثبیت منافع و تقویت مقام / ملاحظه‌کاری و ترس از دست دادن مقام / گرایش به زندگی تجملاتی / دور شدن از توده مردم / گرایش به صاحبان مقام و منصب / دچار خودرایی و خود محوری شدن / توجیه اشتباهات / انتقامجویی از دوستان و همکاران منتقد / هنگام قانونگذاری به ترجیح منافع منطقه بر منافع ملی / از موضع قدرت با ضعیفان برخورد کردن / خضوع و خشوع در مقابل مستکبرین داخلی یا خارجی / تکبر ورزیدن / اختلاف‌افکنی، شکستن وحدت و...

چنان چه هر یک از مسوولان بخصوص نمایندگان و نیز نامزدهای انتخاباتی ملاحظات فوق را رعایت نکنند نه‌تنها تمام موارد بلکه یک مورد از موارد بالا کافی است که انسان را سرنگون کند، چنان که رهبر معظم انقلاب در دیدار خرداد ۹۰ با نمایندگان مجلس شورای اسلامی که سال آخر نمایندگی را طی می کنند فرمودند: «اگر کسی به خاطر تامین نمایندگی در مجلس بعدی به صاحبان ثروت و قدرت نزدیک شود، خدا از این کار بسیار زشت نمی گذرد و انتقام الهی حتما بر سرنوشت او اثر خواهد گذاشت.»

در ضمن باید توجه داشت که دام‌های شیطانی رنگارنگ بوده و در هر زمان و هر موقعیت متناسب با مسائل و شرایط خاص خود چهره جدیدی به خود می‌گیرد که شناختن آنها و پرهیز از آنها کار آسانی نیست مگر این که توفیقات الهی همراه انسان گردد (الا عبادک منهم المخلصین).

۳ ـ عدم نفاق: به لحاظ اخلاق اسلامی و ارزش‌های انسانی هر یک از نامزهای انتخاباتی باید بطور دقیق ویژگی‌ها و امکانات و توانایی‌های خود را شناسایی کرده و با شرایط نامزدی در مجلس شورای اسلامی و خواست‌های مردم تطبیق دهد، چنان چه این تطبیق در محدوده صددرصدی قرار گرفت، اعلام نامزدی کند، در غیر این صورت مجبور خواهد شد چهره نفاق به خود گرفته و آنچه ندارد وانمود کند که دارد و آنچه نباید داشته باشد و دارد وانمود کند که ندارد و... .

ازجمله مواردی که در این زمینه باید دقت شود عبارتند از:

راستگویی و پرهیز از دروغگویی / پرهیز از وعده‌های نشدنی و غیرقابل دسترسی / کوچک کردن کارهای دیگران / منصوب کردن خود به ارزش‌ها یا صاحبان ارزش‌ها / در هر صورت منافقانه ظاهر شدن در صحنه انتخابات بدترین چیزی است که ممکن است پیش آید و نامزدها باید به طور جدی از آن پرهیز کنند.

۴ ـ تبلیغات سالم: نقش اخلاق در تبلیغات نامزدها، این است که به آنها جهت درست می‌دهد و از انحراف نگه‌می‌دارد و موجب می‌شود تا مردم هم گمراه نشوند و انتخابات نیز سالم برگزار شود.

رهبر معظم انقلاب در این باره می‌فرمایند: در شناختن نامزدها نباید تبلیغات رنگی و متنوع یا وعده‌های بزرگ و غیرعملی عمران و آبادانی را ملاک قرار داد چراکه این گونه کارها وظیفه دولت است و وظیفه نماینده مجلس شناخت و تصویب قوانین مورد نیاز و مشخص کردن مسیر حرکت قوای مجریه و قضاییه است نشانه‌های رعایت اخلاق و ارزش‌ها در تبلیغات انتخاباتی عبارتند از:

۱ ـ ساده بودن تبلیغات ۲ ـ عدم استفاده از تشریفات، زرق و برق و تجملات ۳ ـ کم‌خرج بودن تبلیغات و پرهیز از اسراف و تبذیر ۴ ـ تلاش زیاد نکردن برای تبلیغات ۵ ـ محتوای منطقی داشتن ۶ ـ پرهیز از پرگویی، انحراف از اصول و... ۷ ـ تلاش برای بالا بردن شناخت مردم و بینش و بصیرت آنها ۸ ـ اعلام برنامه به جای وعده دادن ۹ ـ تاکید بر انجام وظیفه ۱۰ ـ خود را آن گونه که هست نشان دادن

د: اخلاق رأی‌دهندگان

با توجه به این که مجلس شورای اسلامی از ارکان مهم نظام کشور ما محسوب می‌شود بنابراین شرکت در انتخابات فراتر از یک وظیفه اخلاقی بلکه یک تکلیف شرعی محسوب می‌شود و هر گونه کم‌توجهی و سهل‌انگاری در این زمینه تبعات سوء و خسارات غیرقابل جبرانی را به دنبال دارد، لذا هر فرد ایرانی باید در رابطه با انتخابات مجلس شورای اسلامی احساس مسوولیت خاص داشته و از هر گونه تسامح در این زمینه پرهیز کند.

حضرت امام خمینی(ره) در وصیت‌نامه سیاسی ـ عبادی خود ضمن تاکید بر شرکت در تمام انتخابات، عدم حضور و تسامح را تا حد گناهان کبیره می‌شمارد و چنین می‌فرمایند: «از این قرار عدم دخالت ملت از مراجع و علمای بزرگ تا طبقه بازاری و کشاورز و کارگر و کارمند همه و همه مسوول سرنوشت کشور و اسلام می‌باشند، چه در نسل حاضر و چه در نسل‌های آینده و چه‌بسا که در بعضی مقاطع عدم حضور و مسامحه گناهی باشد که در راس گناهان کبیره است.»

بنابراین در وجوب شرکت در انتخابات جای شک نیست لیکن از آنجا که بجا آوردن هر یک از فرایض دینی دارای آداب خاص خود است که شرکت در انتخابات نیز از این امر مستثنی نیست، پس چنان چه رأی دادن با رعایت آداب مربوط به آن صورت گیرد ضمن مقبول واقع شدن آن از اجر وافر نیز برخوردار خواهیم بود.

● شرایط و آداب رأی دادن

بینش و آگاهی رأی‌دهندگان : با توجه به این که انتخابات در هر مقطع زمانی از پیچیدگی و ظرافت‌های خاص خود برخوردار است بنابراین رأی‌دهندگان نیز باید با آگاهی و بینش کافی پای صندوق‌های رأی حاضر شوند تا بتوانند از عهده مسوولیت مهمی که بر گردن آنهاست برآیند.

امام علی(ع) می‌فرمایند: «انما البصیر من سمع فتفکر و نظر فابصر وانتفع بالعبر ثم سلک جددا واضحا یتجنب فیه الصرعه المهاوی»یعنی همانا بصیر کسی است که می‌شنود و می‌اندیشد و با دقت نگاه می‌کند و بینا می‌شود و اهل عبرت‌آموزی است و سپس در راه روشن جدید گام می‌گذارد که او را از افتادن در مهالک دور می‌کند.

بنابراین هر رأی‌دهنده مکلف است تمام تلاش خود را به کار گیرد تا با کسب آگاهی‌های لازم به حداقل بینش در رابطه با انتخابات نایل آید، در این صورت است که از اجر فراوان شرکت در انتخابات بهره‌مند شده و به وظیفه الهی خود عمل کرده است، چنان که رهبر معظم انقلاب فرمودند: «تا زمانی که مردم با شور، شعور، بصیرت و عزم راسخ در میدان هستند لطف الهی شامل خواهد شد.»

تحقیق و بررسی: ازجمله وظایف اخلاقی رأی‌دهندگان این است که چشم بسته رأی ندهند. بدانند صرف حضور در انتخابات رفع تکلیف نیست بلکه این حضور باید باکیفیت و اثرگذاری مثبت باشد، به همین لحاظ تحقیق و بررسی کردن که نتیجه آن درست و خوب انتخاب کردن است مقدمه واجب شرکت در انتخابات است. خداوند ۲ بار در قرآن می فرماید: «واسئلو اهل الذکر ان کنتم لا تعلمون» یعنی در مسائلی که آگاهی ندارید از کسانی که اهلیت آن را دارند سوال کنید.

حضرت امام خمینی(ره) در وصیت‌نامه خود در رابطه با دقت در انتخابات می فرمایند: «از روی کمال دقت و با مشورت با مراجع عظام هر عصر و علمای بزرگ سراسر کشور و متدینین و دانشمندان متعهد ... صورت گیرد.»

انتخاب اصلح: همان گونه که هر عمل شرعی و اخلاقی ممکن است در کنارش عوامل مخرب پیدا شده و آن را فاسد کند در انتخابات نیز چنان که انسان دقت نکند ممکن است افکار شیطانی و عوامل مادی از قبیل منافع شخصی یا حزبی و مانند اینها دخالت نمایند و در نتیجه نه‌تنها انتخابات نیکو صورت نمی‌گیرد بلکه اجر معنوی آن را نیز از دست داده و چه‌بسا بابت این رأی خود مواخذه شود.

بنابراین با کمال دقت و هوشیاری و با وسواس تمام باید مقدمات حضور در پای صندوق را فراهم آورد.

امام خمینی(ره) می‌فرمودند سعی کنید مثل مدرس را به مجلس بفرستید و در این رابطه در وصیت‌نامه خود می‌فرمایند: «وصیت اینجانب به ملت در حال و آتیه آن است که با اراده مصمم خود و تعهد خود به احکام اسلام و مصالح کشور در هر دوره انتخابات وکلای دارای تعهد به اسلام و جمهوری اسلامی که غالبا بین متوسلان جامعه و محرومان می‌باشند و غیرمنحرف از صراط مستقیم به سوی غرب یا شرق و بدون گرایش به مکتب‌های انحرافی و اشخاص تحصیلکرده و مطلع بر مسائل روز و سیاست‌های اسلامی به مجلس بفرستید.»

رهبر معظم انقلاب نیز می‌فرمایند: «مساله دیگری که حائزاهمیت فراوان است تلاش و دقت مردم برای شناخت نماینده اصلح است.»

● نامزد اصلح کیست؟

۱ ـ به معنی واقعی کلمه متدین و مقید به احکام اسلامی باشد. ۲ ـ ولایی بوده و در جهت اجرای منویات رهبری کوشا باشد. ۳ ـ از بینش و بصیرت برخوردار باشد. ۴ ـ دشمن‌شناس باشد. ۵ ـ اهل جهاد و ایثار بوده و از خود گذشتگی داشته باشد. ۶ ـ دارای امتیازی از ارزش‌های انقلاب باشد. ۷ ـ در برخورد با مفاسد مقاوم باشد. ۸ ـ اهل سازش‌کاری و کوتاه آمدن در مقابل زیاده‌خواهان نباشد. ۹ ـ استکبارستیز باشد. ۱۰ ـ ساده‌زیست بوده و از تشریفات و تجملات دوری گزیند. ۱۱ ـ پیگیر و خستگی‌ناپذیر باشد. ۱۲ ـ موقعیت‌شناس، حساس، به روز و حتی به لحظه باشد. ۱۳ ـ دوراندیش، ژرف‌اندیش و جامع‌نگر باشد. ۱۴ ـ اقتضای زمان و مکان را در نظر گیرد. ۱۵ ـ از گرایش‌های شرقی و غربی و لیبرالی و مانند آنها به دور باشد. ۱۶ ـ در امور مادی و دنیوی چشم پاک و دل سیر باشد. ۱۷ ـ صاحب‌منصبان و سرمایه‌داران در نزد او جایگاه ویژه‌ای نداشته باشند. ۱۸ ـ برای مردم اهمیت قائل باشد. ۱۹ ـ از جمود، ارتجاع و تحجر بدور باشد. ۲۰ ـ از زندگی اشرافی و روحیه استکباری متنفر باشد. ۲۱ ـ اهل زد و بند و باندبازی نباشد.

● چگونه نامزد اصلح را بیابیم

۱ ـ آثار تدین در اعمال و گفتار او مشهود باشد. ۲ ـ مراجعه به سابقه شغلی، کاری، محلی و... . ۳ ـ چنان چه نامزد سابقه نمایندگی دارد، بررسی نطق‌های پیش از دستور، موضعگیری‌ها، میزان حضور و غیاب، میزان فعال بودن در کمیسیون‌ها و صحن علنی، میزان فعال بودن در تهیه طرح‌ها و... . ۴ ـ اگر اهل حزب یا گروه هستند بررسی حزب و گروه او. ۵ ـ بررسی نحوه تبلیغات. ۶ ـ بررسی سخنرانی‌ها و مواضع انتخاباتی. ۷ ـ بررسی وضعیت خانوادگی و سطح زندگی و نحوه معاشرت. ۸ ـ بررسی مواضع در رابطه با استکبار جهانی، نظام اسلامی و ولایت فقیه.

محمدعلی تقوی‌راد