سامانه حمل نفت

توسعه صادرات نفت نیازمند توسعه ناوگان كشتی های نفتكش درجهان است بدون داشتن پشتوانه حمل ونقل مناسب, عرضه صادرات به بازارشدنی نخواهد بود

سوخت های فسیلی نقش بسیار بزرگی در توسعه اقتصادی، صنعتی، عمرانی و رفاه اجتماعی بیشتر كشورهای جهان دارند. اقتصاد بیشتر كشورهای صادركننده نفت وگاز، براساس درآمد حاصل از صادرات موادخام نفت و گاز پی ریزی می شود. ولی بیشتر كشورهای صنعتی كه واردكننده موادخام نفت و گاز هستند، علاوه بر داشتن درآمد سرشار از مالیات بر واردات نفت وگاز، با پالایش موادخام و تبدیل آنها به فرآورده های مختلف و صدور به كشورهای صادركننده نفت وگاز، درآمدهای سرشاری كسب می كنند.

نقش نفت در توسعه و عوامل تأثیرگذار بر آن

درحال حاضر درجهان روزانه ۸۴ میلیون بشكه نفت تولید و مصرف می شود. از این رقم حدود ۲۹ تا ۳۰ میلیون بشكه آن به كشورهای عضو اوپك اختصاص داردكه با توجه به افزایش جمعیت و توسعه صنایع و رشد مصرف، سالانه بیش از یك میلیون بشكه به تولید نفت و مصرف آن افزوده می شود.نفت موردنیاز جهان در تعداد محدودی از كشورها تولید می شود، درحالی كه تمام كشورها جزء مصرف كنندگان نفت و فرآورده های نفتی هستند. تعدادی از كشورهای تولیدكننده نیز كه به منظور تأمین نیازهای سوختی وكسب ارزش افزوده بیشتر به واردات نفت خام و پالایش و صدور آن می پردازند، در زمره كشورهای واردكننده نفت قرار می گیرند.بعضی از كشورها به عنوان پایانه های واسطه عمل می كنند و نفت خام وارداتی را دوباره به بازار عرضه و صادر و از این راه درآمد سرشاری كسب می كنند و برخی دیگر از كشورها از نفت خام وارداتی علاوه بر مصارف داخلی، برای پالایش و صادرات آن به عنوان مواد اولیه سایر كارخانه ها و صنایع جانبی وابسته به فرآورده های نفتی استفاده می كنند.با توجه به طولانی بودن فاصله جغرافیایی كشورهای تولیدكننده و كشورهای واردكننده نفت، بیش از ۹۰ درصد نفت خام صادراتی جهان با كشتی حمل می شود، از این رو یكی از ضرورت های توسعه صادرات نفت و صادرات فرآورده های آن، توسعه وسایل حمل و نقل دریایی است. به بیان دیگر، توسعه صادرات نفت نیازمند توسعه ناوگان كشتی های نفتكش درجهان است. بدون داشتن پشتوانه حمل ونقل مناسب، عرضه صادرات به بازارشدنی نخواهد بود. یكی از مشكلات بازار، حمل و نقل دریایی و بالا رفتن نرخ حمل دریایی مواد نفتی، از نبودتوازن میان مقدار نفت قابل حمل با ظرفیت ناوگان موجود در بازار سرچشمه می گیرد كه از مهم ترین عوامل مؤثر در این بی توازنی می توان به دراختیار داشتن بخش عظیمی از ناوگان حمل ونقل ازسوی شركت های كشتی رانی، كاهش استفاده از این ظرفیت درسال های اخیر و روی آوردن به فعالیت های اكتشاف و تولید مواد نفتی و سرمایه گذاری در بخش پتروشیمی اشاره كرد.با توجه به موارد یادشده، ضروری است كشور از یك ناوگان ملی مقتدر با ظرفیت حدود ۵۰ درصد ظرفیت صادرات برخوردار باشد تا در هر شرایطی حتی در زمان بحران و تحریم و سایر فشارهای سیاسی، بتواند به تعهدهای خود عمل كند و از درآمد ارزی حاصل از فروش نفت محروم نماند، زیرا بدون داشتن پشتوانه حمل و نقل مناسب، صادرات ممكن نخواهد بود؛ بنابراین توسعه فعالیت های نفتی در گرو توسعه حمل و نقل دریایی مناسب است.یكی از نمونه های بارز نقش ناوگان نفتكش در توسعه نفت، مسئله انتقال نفت از دریای خزر به بازارهای جهانی است. در چند سال گذشته مطالعات زیادی درباره انتخاب اقتصادی ترین راه انتقال نفت خام كشورهای آسیایی میانه صورت گرفته و حتی وزارت نفت جمهوری اسلامی یك پروژه ۴۰۰ میلیون دلاری برای توسعه خطوط لوله از بندر نكا به پالایشگاه های تهران و تبریز و تغییر درسیستم پالایشگاه های یاشده درنظر گرفته است. می توان گفت كه نفت، گاز و پتروشیمی از صنایع مادر محسوب می شوند كه در توسعه و رونق اقتصادی كشورها نقش به سزایی دارند.