درباره مجموعه تلویزیونی خسته دلان

● در میان این قطارم روز و شب
«سفر» و «تحول» دو عنصر پرکاربرد در فیلم ها و سریال هایی است که به مضامین اخلاقی و معنوی می پردازند. مسافرت، در این گروه از آثار هنری، نماد سیر و سلوک است؛ …

در میان این قطارم روز و شب

«سفر» و «تحول» دو عنصر پرکاربرد در فیلم ها و سریال هایی است که به مضامین اخلاقی و معنوی می پردازند. مسافرت، در این گروه از آثار هنری، نماد سیر و سلوک است؛ مسافر (سالک) در مبدأ مسافرت (منزل اول) خام و ناقص است، اما با پشت سرگذاشتن مراحل سفر، بهره مند و صاحب کمال می شود و به تحول می رسد.

مجموعه تلویزیونی «خسته دلان» نیز از جمله فیلم هایی است که روایت آن با تم سفر و تحول کاراکترها شکل گرفته است. با این تمهید بدیع که این بار، این سفر در قالب مسافرت با قطار انجام می شود. در هر قسمت - یا دو قسمت- سریال خسته دلان، برای یکی از مسافران قطار مسائلی پیش می آید که در نهایت به خیر و نیکی ختم می شود؛ به عبارتی رستگار می شود.

نکته جالب توجه این است که بخش اعظم ماجراهای این سریال در فضای قطار می گذرد. این کار هم تجربه تازه ای در حوزه فیلمسازی ماست و هم این که با فرهنگ و ادبیات سنتی ما نیز ارتباط دارد؛ در آثار ادبی کلاسیک، از مواردی چون قطار و کاروان، به عنوان استعاره، به شکل فراوانی استفاده شده است.

از جمله مولوی که در یکی از شعرهایش سروده «ای مهار عاشقان در دست تو، در میان این قطارم روز و شب». در این بیت و اشعار فراوان دیگر شاعران که در آن ها از عباراتی چون قطار، کاروان، غافله و... یاد شده، منظور همان عمر آدمی است که در حال گذر است و انسان در مسیر گذر قطار عمر از مبدأ (تولد) تا مقصد (مرگ) با اتفاقات بسیاری رو به رو می شود. در سریال خسته دلان نیز مفهوم قطار، از ادبیات کهن فارسی و اشعار شاعران کلاسیک برگرفته شده است. یکی از شاخصه های «خسته دلان» پرداخت غیر مستقیم به مضامین معنوی و اخلاقی است. در این سریال، سعی شده است در قالب داستان هایی دراماتیک با موضوعات خانوادگی و اجتماعی، به وجدان و فطرت مخاطب تلنگر زده شود.

مثل قسمت آخر که علی نصیریان هم در آن نقش آفرینی می کند. در این قسمت ضمن اشاره به بعضی معضلات اجتماعی- مثل مدیر شرکتی که خودش سوار خودروی چند ده میلیونی می شود، اما حقوق کارمندانش را نمی پردازد- به سست شدن روابط خانوادگی و کمرنگ شدن معنویات در زندگی قشرهای متجدد و ثروتمند پرداخته شد.

ساختار بصری «خسته دلان» به خصوص میزانسن و دکوپاژ آن، بیش از آن که تلویزیونی باشد، سینمایی است. با توجه به این که این سریال، در هر قسمت به یک موضوع متفاوت می پردازد، باید آن را مجموعه چند فیلم مجزا که در یک مکان واحد رخ می دهد به حساب آورد. هر چند ضرباهنگ روایی این سریال در چند قسمت نخستین آن، کند و فضای داستان سرد بود، اما با گذشت زمان و در قسمت های جدید، این مسئله تا حدودی جبران شده است.

گفتنی است، مجموعه تلویزیونی «خسته دلان» به کارگردانی سیروس الوند، چهارشنبه شب ها از شبکه اول سیما پخش می شود.

مهدی نادری