این مادران, پدر هم هستند

نگاهی به مادران تک سرپرست

بالای سر کودکش ایستاده بود. امروز دوازده ساله می‌شد.امروز ده سال می‌گذشت از زمانی که او به تنهایی مجبور شده بود کودکش را بزرگ کند. هر چند از بسیاری از لذت‌ها و فرصت‌های زندگی‌اش چشم پوشیده بود اما توانسته بود. حال که به او نگاه می‌کند بعد از این‌همه مدت تنهایک دختر بچه ۱۲ ساله است به این فکر می‌کند که چه راه درازی در پیش دارد تا این دختر بچه تبدیل به زنی بشود که بتواند در جامعه رهایش کند. چند سال دیگر باید از بسیاری از چیزها چشم‌پوشی کند تا دختر بچه‌اش آنقدر بزرگ بشود که بتواند در این جامعه رهایش کند. والدین تک سرپرست یعنی پدر یا مادری که به تنهایی باید فرزندش را بزرگ کند. تک سرپرست شدن به علت فقدان یکی از والدین است که هر دلیلی می‌تواند داشته باشد.

شیوه زندگی و رفتار کودک و پدر و مادر دراین صورت بسیار متفاوت است و محدودیت‌ها و اقتضائات خاص خودش را دارد که اگر رعایت شوند از بار بسیاری از مشکلات خواهد کاست.

● وقتی تو بزرگش می‌کنی

هنگامی که پدر به عنوان سرپرست فرزندش شناخته می‌شود، شرایط متفاوتی پدید می‌آید. یک پدر تک سرپرست معمولا از حمایت اطرافیان برای بزرگ کردن فرزندش بهره‌مند خواهد شد. اطرافیان مانند مادر بزرگ،‌ عمه و ... به کمک پدر می‌آیند و گاهی بسیاری از مسوولیت‌های فرزند را به دوش می‌گیرند. به این شکل هر چند نه مثل یک خانواده معمولی اما پدر وقت بیشتری برای خودش خواهد داشت. هنگامی که مادر به عنوان تنها سرپرست شناخته می‌شود به میزان کمتری از این حمایت‌ها بهره‌مند شود. چون به طور ذاتی و طبیعی از مادر انتظار می‌رود که رسیدگی بیشتری به کارهای فرزندش کنند و در جامعه این باور وجود ندارد که یک مادر نمی‌تواند مسوولیت تمام کارهای فرزندش را به عهده بگیرد اما در خصوص پدر اینگونه تصور می‌شود که مردها نمی‌توانند به تنهایی این مسوولیت را به دوش بکشند. پس هنگامی که ما با یک مادر تک سرپرست مواجه هستیم در اصل با زنی مواجه می‌شویم که دیگر هیچ فرصت و وقتی برای خودش باقی نمانده است.

اینها را دکتر یوسف‌مجد مشاور می‌گوید و معتقد است که مادر سرپرست خانواده فشار بیشتری را متحمل می‌شود. او اعتقاد دارد که مادران چون نمی‌خواهند که فرزندشان کمبود پدر را احساس کنند معمولا اجازه دخالت به دیگران نمی‌دهند و واهمه دارند از اینکه برخی از مسوولیت‌های فرزندشان را به دیگران بسپارند. دکتر مجد در توصیف مادران تک سرپرست می‌گوید: در بیشتر مواقع زنانی خسته را می‌بینیم که پر از نگرانی برای فرزند یا فرزندانشان هستند و خود را فراموش کرده‌اند. اینها مادرانی هستند که مسوولیت فرزند را به تنهایی به دوش می‌کشند.

● تک سرپرست ها

سیده فاطمه‌محبی،‌ کارشناس مسائل اجتماعی شورای فرهنگی اجتماعی زنان در پژوهشی در خصوص مشکلات کودکان در خانواده‌های تک سرپرست انجام داده و در مورد تاثیرات منفی عدم حضور یکی از والدین در خانواده می‌گوید: فقدان پدر در خانواده‌های تک والدی که زن سرپرست آن است تنها از دست دادن درآمد مرد نیست. پدرانی که از تامین معاش فرزندانشان دست می‌کشند مادران را در شرایطی قرار می‌دهند که مجبورند بار مالی خانواده را هم بر عهده بگیرند و این مادران فرصت کمتری برای مراقبت از کودکان خود دارند. مادری که به تازگی شریک زندگی خود را از دست داده است به ناگاه با موجی از مسوولیت‌های جدید روبه‌رو خواهد شد که هماهنگ شدن با شرایط جدید برای آنها بسیار زمان‌بر خواهد بود و ضمن آنکه کودکان نیز هر چه بزرگ‌تر بشوند با سوالاتی در خصوص سرگذشت والدینشان، مادران را به ستوه می‌آورند.

دکتر مجد معتقداست که این مادران نباید به‌ هیچ دلیلی خود را از حمایت‌ها و کمک‌های اطرافیانشان محروم کنند.

او می‌گوید: سپردن بخشی از مسوولیت‌های فرزند به دیگران مثل پدر، مادر،‌ دوست نزدیک و ...تنها کمک به مادر نیست بلکه نقش موثری هم در تربیت فرزند دارد. فرزندی که از داشتن پدر محروم است، بسیاری از رفتارهای اجتماعی را که باید از پدرش بیاموزد،‌ نمی‌بیند بنابراین بهتر است که برای انجام برخی از کارهایش با مردهای دیگری مانند پدربزرگ یا دایی، عمو و ... همراه شود.

محققان معتقدند نبود پدر اثرات منفی روی رفتار دختران و پسران دارد. هنگامی که پدر خانواده حضور ندارد، پسران تمایل بیشتری دارند که قواعد و قالب‌های اجتماعی را نقض کنند. عدم حضور پدر پایداری احساس دختران را به مبارزه می‌طلبد. اکثر تحقیقات در مورد اثرات نبود پدر در انجام کارهای خردمندانه و عاقلانه کودکان است. روانشناسان معتقد هستند که عدم حضور پدر بر تکلم و نوع بیان دختران نسبت به پسران بیشتر است.

پرخاشگری پسران در خانواده‌های بدون پدر بیشتر است و علت آن ناتوانی مادر به عنوان سرپرست خانواده در پرورش حالات مردان در پسران است.

به همین دلایل است که توصیه می‌شود مادران حضور مردها را در زندگی نادیده نگیرند و حتما قسمتی از مسوولیت را به عهده مردهای خانواده بگذارند.

● او بزرگ می‌شود

مهنازجفادوست، جامعه‌شناس معتقد است که مقتضیات تک سرپرستی تنها به دوران کودکی و نوجوانی ختم نمی‌شود و روی آینده کودکان هم تاثیر دارد و رفتار صحیح پدران و مادران در سنین کودکی باعث می‌شود که فرزندان در بزرگسالی هم با مشکلات کمتری روبه‌رو شوند.

فرزندی که همیشه مادری را دیده است که از تمام خواسته‌های خودش گذشته است تا او بتواند بهتر زندگی کند نمی‌تواند مادرش را رها کند و به دنبال زندگی خودش برود. مادران هم بعد از مدتی نمی‌توانند از فرزندشان دل بکنند و آنها را ناخواسته از بسیاری از چیزها محروم می‌کنند. فرزندشان هم همیشه با این احساس عذاب وجدان همراه‌اند که مادرانشان را رها کرده‌اند و نمی‌توانند زندگی معمول خود را پیش بگیرند. دکترمجد معتقد است چاره این عدم وابستگی فرزند به مادر و بالعکس در این است که کودکان از همان ابتدا ببینند که مادرشان تمام زندگی‌اش وابسته به او نیست و برای خودش برنامه داد.

نکته دیگر قابل توجه این است که باید کودک هم با شرایط آشنا باشد و اینگونه نباشد که کودک از شرایط حاکم بر خانواده اطلاع نداشته باشد چون پدر یا مادر هر قدر هم که تلاش کنند نمی‌توانند زندگی را برای فرزندانشان به ارمغان بیاورند که مانند خانواده‌های معمولی باشد. بالاخره آنها با مشکلاتی درگیر خواهند بود و کودک باید این را بداند این مساله باعث می‌شود که او هم یاد بگیرد خواسته‌هایش را براساس امکانات موجود تنظیم کند و پدر و مادر هم می‌دانند که قرار نیست نقش دو طرف را برای کودک‌شان بازی کنند.

در جامعه امروز شاید گریزی از بسیاری از اتفاقات نباشد و نادیده گرفتن یک مساله مانند والدین تک سرپرست به معنای عدم وجود آن نیست. منکر آن نیستیم که پدران هم هنگامی که به عنوان تنها سرپرست کودک خود هستند بامشکلاتی مواجهند اما ناگفته پیداست زنان به خاطر ساختارهای خاص جامعه با‌ مشکلات بیشتری دست به گریبان خواهند بود.

۴۶ درصد خانواده‌های بدون پدر، بیش از یک فرزند داشته‌اند.

مادران سرپرست فرزند، با احتمال بیشتری کار پاره‌وقت خواهند داشت.

۴۸ درصد پدران مجرد و ۴۴ درصد مادران مجرد در حاشیه شهرها زندگی می‌کنند.

۸۹ درصد پدران مجرد شاغلند، همچنین ۷۷ درصد مادران مجرد شاغل هستند.

۶ /۵ میلیون فرزند آمریکایی هم‌اینک با پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هایشان زندگی می‌کنند.

در فرانسه از اواخر دهه ۷۰ میلادی تا سال ۲۰۰۰ خانواده تک‌والدینی با رشدی بیش از ۵۰ درصد روبه‌رو شده است.

همچنین در یونان، از سال ۱۹۸۰ میلادی، تعداد مادران ازدواج نکرده، ۸/۲۹ درصد افزایش یافته است. همچنین در انگلیس نیز نسبت خانواده‌های تک‌والدینی به حدود ۲۵ درصد کل خانواده‌ها افزایش یافته است که رشد زیادی را در تعداد مادرانی که هرگز ازداوج نکرده‌اند و نرخ طلاق در ۳۰ سال گذشته نشان می‌دهد.

در ژاپن، خانواده‌هایی با سرپرستی مادران در طول سال‌های دهه ۷۰ میلادی با رشد روبه‌رو شده‌اند. در سال ۱۹۹۷ میلادی، ۱۷ درصد کل خانواده‌ها با سرپرستی زنان اداره می‌شده‌اند.

از هر ۴ کودک استرالیایی، یک کودک تنها با یکی از والدین واقعی (فیزیولوژیکی) خود زندگی می‌کند. این امر نتیجه طلاق‌های خانوادگی در این کشور است. نتایج یک پژوهش در استرالیا نشان می‌دهد که در ۲۵ سال آینده، تعداد این خانواده‌ها بین ۳۰ تا ۶۶ درصد رشد پیدا می‌کند.

مرسده صابری

تهیه شده از سوی پایگاه Paventswithout Partners