گلیم بخت شما سیاه است یا سپید؟

به نظر تو برای رسیدن به آرزوهایت چه چیزی مهمتر است؟ ظاهر و جسمی که ارث بردی؟ شرایط خانوادگی؟ دوستان؟ تلاش؟ یا چیزی شبیه شانس و سرنوشت؟ آیا تا بحال فکر کرده‌اید که چرا می گویند …

به نظر تو برای رسیدن به آرزوهایت چه چیزی مهمتر است؟ ظاهر و جسمی که ارث بردی؟ شرایط خانوادگی؟ دوستان؟ تلاش؟ یا چیزی شبیه شانس و سرنوشت؟ آیا تا بحال فکر کرده‌اید که چرا می گویند ایرانیها فلان خصوصیت را دارند و یا عرب ها فلان ویژگی خاص را یا اروپایی ها فلان مدل احوال پرسی را؟ چه قدر به این مساله اعتقاد دارید که رشد شما در هر کشور و فرهنگی متفاوت از فرهنگ دیگر خواهد بود؟در مورد وراثت چطور؟ آیا تاکنون کسی به شما گفته است که فلان رفتارتان یا طرز و لحن بیانتان شبیه پدر یا مادرتان است؟ آیا معتقدید همانگونه که شباهت ظاهری در بین اعضای یک خانواده وجود دارد از نظر اخلاق و رفتار فردی نیز شباهت هایی به چشم می خورد؟ شما فکر میکنید کدام مهمتر است؟ وراثت یا محیط؟ هر دو و شاید هم هیچ کدام!!

وراثت یا محیط؟ مساله این است!

یکی از مباحثی که در روانشناسی شخصیت مطرح است، تاکید بر تفاوت های فردی و رشد ویژگی های منحصر به فردی است که در افراد وجود دارد. روانشناسان و دانشمندان علوم تربیتی در این موضوع به ۳ دسته تقسیم می شوند:

نظریه دسته اول:

عاقبت گرگ زاده، گرگ شود:

افرادی که اینگونه فکر می کنند معتقدند عوامل ارثی نقش عمده ای در تعیین شخصیت شما دارند. در این نظریه، بسیاری از الگوهای رفتاری به ژن هایی مربوط می شود که بین انسان و سایر موجودات مشترک است. این گروه حتی وقتی به هیجانات اصلی مثل خشم، غم، شادی، نفرت و ترس اشاره می کنند، معتقدند که این هیجانات ذاتی است و با اطلاعات رمزگردانی شده در ژن ها ارتباط دارند. بنابراین، اینکه کودکان و بزرگسالان نیز این هیجانات را تجربه می کنند دلیلی است بر سهم مشترک انسان از میراث تکاملی و ساختار ارثی.خلاصه اینکه یکی از قوانین مهم در جهان موجودات زنده، قانون وراثت است. به موجب همین قانون، فرزندان بدون کوچک ترین فعالیت اختیاری، صفات و خصایص پدر و مادرشان را می گیرند و علت آن موجودات بسیار کوچکی در کروموزوم ها هستند که ژن نامیده می شوند. در تایید این نظریه، احادیث فراوانی در اسلام وجود دارد که درباره انتخاب همسر به دلیل نقش او در کودکان، توصیه هایی دارد. مولای موحدان حضرت علی(ع) فرمودند: حسن الاخلاق برهان کرم الاعراق:سجایای اخلاقی دلیل پاکی وراثت و فضیلت ریشه خانوادگی است.

دسته دوم:

دوست ناباب:

در اینجا سخن از عوامل محیطی است. یعنی تجارب مختلف باعث شخصیت های گوناگون می شود و افرادی چون استوارت میل و جان لاک طرفداران این نظریه اند. فرهنگ از میان عوامل محیطی سهم بیشتری دارد. هر فرهنگ دارای باورها، شعائر و الگوهایی از رفتار اکتسابی است که نهادینه شده است. به این معنا که اکثر اعضای یک فرهنگ، خصوصیات شخصیتی مشترکی را دارا هستندهمچنین، عضویت در طبقات اجتماعی مختلف، پایگاه اجتماعی و اقتصادی فرد و نیز نحوه برخورد خانواده با کودک، از عوامل تاثیرگذار محیطی در رفتار و شخصیت آدمی می باشند.

در بین احادیث اسلامی، به احادیث گهرباری برمی خوریم که صراحتا به این مسئله تاکید دارند. مثلا پیامبر گرامی اسلام (ص) در این باره می فرمایند: کل مولود« یولد علی الفطره حتی یکون ابواه یهودانه و ینصرانه. هر نوزادی به فطرت (اسلام و توحید) متولد می شود آنگاه پدر و مادرش او را به یهودیت و نصرانیت گرایش می دهند. و یا در حدیثی دیگر می فرمایند: هر انسانی از دین و روش دوست و هم نشینش پیروی می کند. و یا فخرالمتقین علی (ع) در نامه خود به حارث همدانی توصیه کرده است:"از رفاقت با کسانی که افکارشان خطا و اعمالشان ناپسند است برحذر باش زیرا آدمی به روش رفیقش خو می گیرد."

نتیجه گیری: شما چه فکر می کنید؟بالا خره چی شد؟!! اینکه وراثت مهمتر است یا محیط مسئله‌ا‌ی است که بسیار جای سخن دارد. روانشناسان حامی هر دو طرف سال هاست با یکدیگر در حال بحث و منازعه اند و هیچ کدام نتوانستهاند دیگری را قانع کنند. البته جای تعجب هم نیست زیرا در علوم مختلف، عقلهای ناقص بشری هیچگاه کاملا مجاب و قانع نشده اند اما سوال اینجاست که چرا در منابع اسلام که دینی الهی و متصل به سرچشمه وحی است، چنین تضادی در ظاهر بهشم می خورد؟ نظر شما چیست؟ آیا فکر می کنید ژن پدر و مادرتان مهمتر است یا نحوه تربیت و برخوردشان با شما؟ اصلا والدین مهمترند یا دوستان و جامعه و دیگران؟ آیا هر دو؟ اگر بله، سهم هرکدام چقدر است؟ شاید هم هیچکدام! زیرا ما نمونه های زیادی از افرادی داریم که پدر و مادرشان کافر بودند و در محیط کفر هم زندگی می کنند ولی مسلمان شده اند و بسیار باایمان!

نویسنده : زهرا رادفر