بهترین سخن، بهترین اثر

گفتیم برای سخن گفتن هم باید مهارت داشت و همواره بهترین شکل گفتن را باید برگزید تا بهترین بازدهی را هم داشته باشد. این که در دعای تحویل سال، «حول حالنا الی احسن الحال» می خوانیم، …

گفتیم برای سخن گفتن هم باید مهارت داشت و همواره بهترین شکل گفتن را باید برگزید تا بهترین بازدهی را هم داشته باشد. این که در دعای تحویل سال، «حول حالنا الی احسن الحال» می خوانیم، یک عبارت تشریفاتی برای آغاز سال نیست بلکه شرح زندگی و رفتار مومنانه است و مومن همواره و در همه شئون زندگی باید به دنبال بهترین ها باشد. بهترین حال، بهترین زبان، بهترین رفتار چه مجموعه بهترین ها یعنی ایمان. ایمان بهترین ها را در جان و جهان انسان جاری می کند پس در سخن گفتن باید به بهترین شکل سخن گفت، به ویژه هنگام تربیت باید بهترین سخنان را در بهترین حالات و با بهترین روش ها و مبتنی بر بهترین اخلاق مطرح کرد والا وقتی سخن تلخ باشد نمی توان توقع نتیجه شیرین داشت. وقتی سخن تحقیرآمیز باشد نمی شود توقع تحول اخلاقی فرد و انجام کار بزرگ توسط او را داشت. پس اگر دنبال نتیجه خوب هستیم زبان به آتش نداشته باشیم بلکه زبان و کلام مان از جنس آب باشد.

حضرت آیت ا... حاج آقا مجتبی تهرانی در این موضوع کلام روشن و رهگشایی دارند و می فرمایند: یکی از مواردی که در باب تربیت مطرح شده است این است که مربی در یک حال خاصی، از تربیت دیگران نهی شده است؛ که در این حال نباید دیگری را تربیت کند! علت آن هم این است که ممکن است در این حال نتیجه مطلوب را نگیرد، بلکه نتیجه عکس می شود. درباره پیغمبر اکرم (ص) نقل شده که «نهی رسول ا... (صلی ا... علیه و آله و سلم) عن الادب عند الغضب» رسول خدا از تادیب به هنگام خشم، نهی فرمودند.ادب همان تربیت است. یعنی آن گاه که خشمگین شدی، تربیت نکن! در روایتی از علی (علیه السلام) است که فرمود: «لاادب مع الغضب» ادب کردن، هنگام خشم ممکن نیست. در حال خشم، ممکن است فرزند رو در روی تو بایستد!تربیت همراه با غضب، اصلا تربیت نیست. چون آن چه که در باب تربیت نقش زیربنایی دارد و برای تادیب و تربیت می خواهیم از او استفاده کنیم، حیا و پرده داری است. اگر بخواهی در آن حال که خشمگین هستی، فرزندت را تربیت کنی، چون هنوز نتوانستی خودت را کنترل کنی، ممکن است حرکتی از تو سر بزند که این موجب پرده دری شود.

چون عصبانی شده ای ممکن است یک دفعه حرکتی از تو سر بزند- اعم از گفتار و کردار- که موجب پرده دری و بی حیایی شود. مثلا موجب شود که طرف مقابل، جلوی تو بایستد؛ یعنی بر اثر این روش تو نتیجه عکس دهد. تو با این کارت پرده دری کردی. آن پرده دری و حیایی را که برای تربیت فرزند زیربنا بود دریدی. تربیت در این موقعیت دیگر فایده ندارد. چون محور و زیربنا، پرده داری است نه پرده دری. ببینید این مسئله ای را که من مطرح کردم، جنبه عینی دارد و مربوط به معارف ماست. مربوط به معارف قرآنی و روایی ماست . من خطابه بلد نیستم. شعار هم بلد نیستم؛ من ضد شعارم و اهل شعورم. آدم باید نسبت به معارف دینی اش شعور پیدا کند. اگر می خواهد اصلاح کند، باید بداند که اصلاح بر محور شعور است و بر محور شعار نیست. در این حال خشم و غضب، بدان که روایات از تربیت نهی کرده اند. دلیل آن را هم گفتم؛ برای این است که باید در تربیت حیا و پرده داری در فرد شکوفا شود. در تربیت محور پرده داری و حیاست.استاد راه را نشان دادند پس کسی که خود خشمناک است و بر سر نفس خود امیر نیست و اختیار رفتار و گفتار خود را ندارد، نخواهد توانست، خود راه را از چاه تشخیص دهد، چه رسد که راه را به دیگران نشان دهد.