اسراف چرا درست مصرف کنیم

مصرف گرایی و اسراف بیماری مزمن اجتماعی

مصرف گرایی یکی از پدیده های اقتصادی است که پس از انقلاب صنعتی در غرب به منظور پیدا کردن بازار مصرف مطمئن برای کالاها و صنایع تولیدی دول غربی و کسب سود بیشتر رونق چشمگیری پیدا کرد و کشورهای مختلف جهان به ویژه ملل جهان سوم به عنوان منبع مهم تامین کننده موادخام اولیه کارخانجات صنعتی کشورهای غربی و بازار مصرفی آنان مبدل گردید و بی لیاقتی و وابستگی حکام و کارگزاران این کشورها طی قرون متمادی مصرف گرایی را روز به روز گسترش بیشتری داد.

امروزه متاسفانه این بیماری مزمن اجتماعی دارای پیامدها و آثار سوء بسیار زیادی است که از جمله آنان می توان به اتلاف و تهدید منابع ملی، آلودگی های زیست محیطی، فاصله اجتماعی، تشدید رفتارهای غلط فردی و اجتماعی و از همه مهمتر فشار و در تنگنا قرار گرفتن کشور توسط قدرت های بزرگ اشاره نمود.

در مورد مصرف گرایی تنها حرف می زنیم (می زنند) این قدر مصرف می کنیم، این قدر هدر می دهیم، این قدر اسراف می کنیم، چه انتقادها که نمی کنند، چه پیشنهادها که نمی دهند، علت یابی ها به مردم برمی گردد، می گویند نفر اول هستیم در فلان مورد، ولی نمی گویند چرا؟ و راهکار چیست؟ و ریشه را بررسی کنند، مخاطب مان مردم هستند نه تصمیم گیران.

می گویند در مصرف سوخت، نان، قند، گاز، دارو، آب و برق و... نفر چندم هستیم، باید درست مصرف کنیم، خوب هست اما دلایل مصرف بالای ما چیست، چاره عملی چیست؟

اگر کمی به عقب برگردیم و زندگی گذشتگان خود را مطالعه کنیم، می بینیم در آن زمان، حتی با نبودن امکانات و تجهیزات بهداشتی امروز، مردم از سلامت جسم و روح بهتری برخوردار بودند و کمتر دچار بیماری می شدند و بدنشان نسبت به انسان های امروزی بیشتر مقاوم بود و اگر احیانا دچار بیماری می شدند می دانستند چه بخورند و چگونه بخورند!

کمی که به عقب برمی گردیم می بینیم مردم خودشان تولید کننده وسائل زندگی بودند، خودشان گندم می کاشتند، نان درست می کردند و قدر این زحمات را می دانستند، خودشان با پشم گوسفندان نمد، جاجیم، گلیم، زیلو یا فرش هایی که با پشم یا کرک حیوانات بافته می شد و از رنگ های طبیعی استفاده می شد و یک شادابی و نشاط خاصی را به محیط منزل می داد، آب خود را از سرچشمه ها تامین می کردند، برقشان گردسوز بود، گازشان بود هیزم و خاکسترهای گلوله شده مثل خمیر در کرسی زیرپایشان، روغن و لبنیات شان از دام های غیرهورمونی، میوه و سبزی هایشان از باغ ها و مزارع خودشان و...

و اما امروز متأسفانه باید این را بپذیریم که مردم ما مصرفی تر از گذشته شده اند، همان چیزی که غرب را خوشحال می کند.

در ادامه قصد داریم به نمونه هایی که امروزه به لحاظ آماری در زندگی روزانه ما از مصرف نسبتاً بالایی برخوردارند اشاره نموده و در حد امکان برای نزدیکتر شدن به الگوی اصلاحی در مصرف و افزایش بهره وری در ارتباط با هر مورد به ایراد راهکار اختصاراً اشاره شود.

▪ نان: نان به دلیل اینکه قوت غالب مردم کشورمان به شمار می رود و مردم ۷۰درصد انرژی مورد نیاز روزانه خود را از این ناحیه تأمین می سازند، از اهمیت- حساسیت و جایگاه والایی برخوردار است. ۶۵درصد نان های تولیدی در کشور از نوع مسطح (۴۰ درصد لواش و ۲۵درصد تافتون) می باشند که به دلیل نامرغوبی آرد، نواقص فرآیند پخت، نارضایتی نانوایان و تصمیمات نادرست و سلیقه ای برخی دست اندرکاران عمدتاً با افت کیفیت مواجه است. ۶۰درصد نان های تولیدی در کشور را سنگک تشکیل می دهد که هر چند تخمیر چند ساعته را طی می کنند ولی به دلیل استفاده از آردهای سبوس گیری شده (حدود ۱۲درصد) و عدم استفاده از مخمر در ترکیب خمیر فاقد پوکی، ماندگاری و ارزش غذایی لازم است. ۲۹% باقیمانده نیز ۲۵درصد مربوط به بربری و ۴درصد متعلق به نان های فانتزی یا حجیم می باشد که آنها نیز علی رغم رعایت تخمیر کامل به دلیل استفاده از آرد سفید (حدود ۱۸درصد سبوس گیری شده اند) و حذف فیبر و بخش زیادی از املاح (آهن- کلسیم- روی- منیزیم- فسفر و...) حیاتی گندم در جریان آسیابانی ارزش چندانی ندارد. براساس تحقیقات به عمل آمده مصرف مداوم آن در ابتلا به بیماری های غیرواگیر به ویژه دیابت- چاقی- چربی خون و بیماری های قلبی- عروقی سهم به سزایی دارند. ولی می گوییم: هر اروپایی در سال حدود ۷۰ کیلوگرم نان مصرف می نماید در حالی که هر ایرانی در سال ۲۱۰ کیلوگرم نان مصرف می کند یعنی ۳ برابر؟!

ـ راهکار: پیشنهاد می گردد ضمن توجه مسئولین و متولیان امر به سامان دهی و نظارت دقیق و بهداشتی بر مراکز و محل های عرضه نان در راستای برخورداری از نان دارای کیفیت مناسب و برخوردار از ارزش غذایی مطلوب (نان غنی شده) به جهت جلوگیری از اسراف و کفران نعمت تلاش و مساعدت لازم نموده و به نوآوری و خلاقیت توجه نمایند.

▪ دارو: بیماری و استفاده از دارو معمولا در بین اکثر افراد به صورت کاملا عادی درآمده و با کمترین سرماخوردگی، شخص با داروهای شیمیایی اقدام به خوددرمانی می کند؛ این در حالی است که خوددرمانی عواقب بسیار خطرناکی به دنبال خواهد داشت. اکثر سرماخوردگی های رایج در واقع سرماخوردگی نیست بلکه عکس العمل بدن در مقابل غذاهای ناجور است؛ زیرا بدن انسان طوری ساخته شده که می تواند خود را ترمیم کند. اگر بدن بیمار شود و ما به ندای درونی خود جواب مثبت دهیم، بدن حتماً خود را درمان می کند. ولی متأسفانه ما در هنگام بیماری، انواع غذاهای گوناگون، به خصوص غذاهای گوشتی به بیمار می خورانیم، و از این طریق بیماری او را حادتر می کنیم. همچنین متأسفانه شیوه درمان متداول در کشور مبتنی بر دارو درمانی است، به طوری که بیمار تصور می کند با مراجعه به پزشک، هرچه داروی بیشتری برای او تجویز شود، روند درمان هم بهتر پیش می رود و این امر باعث می شود چنانچه بیماری به پزشک مراجعه کند و پزشک تشخیص دهد نیازی به دارو ندارد، بیمار اعتماد خود را به او از دست می دهد و به پزشک دیگری مراجعه نماید. ولی می گوییم: مصرف دارو در ایران در مقایسه با بسیاری از کشورهای جهان بالاست و الگوی مصرف دارویی در کشور نیازمند تغییر و تحول است. همچنین فرهنگ غلط مصرف دارو در کشور در کنار ارزان بودن داروها باعث شده است، ایران در مقایسه با بسیاری از کشورها، مصرف داروی بیشتری را داشته باشد.

ـ راهکار:شایسته است در صورتی که خدای ناکرده به کسالتی مبتلا شدیم، سریعاً اقدام به دارو درمانی نکنیم و اجازه بدهیم بدن خود اقدامات لازم را انجام دهد و اگر موفق نشدیم به پزشک مراجعه کنیم.تولید و توسعه صنعتی داروهای گیاهی که مورد علاقه و پسند مردم نیز می باشد و عوارض بسیار کم و تأثیر بسزایی دارد.

▪ روغن: بیشترین مصرف روغن صرف سرخ کردن می شود باید گفت: با سرخ کردن، موادغذایی و ویتامین های موجود آن ها از بین می رود؛ زیرا در اثر سرخ کردن غذا در درجه حرارت زیاد ویتامین های آنها به مرور از بین رفته و در واقع، موادغذایی تبدیل به کربن می شود و این امر به نوبه خود موجب انواع بیماری ها می گردد. لذا ترکیب شیمیایی غذا تغییر کرده و پیچیده می شود طوری که هر قدر این ترکیب پیچیده تر شود به همان نسبت نیز سیستم گوارشی بدن را مختل و آن را خسته و فرسوده می کند و نتیجه آن شده است که امروز گسترش بیماری های کبدی از جمله هپاتیت بیداد می کند.

باید به این نکته توجه داشت که سرخ کردنی ها موجب تولید «هیستامین» در سلول ها می شود و این امر خود موجب عوارضی همچون آلرژی های فصلی می گردد. بنابراین باید به این نکته همواره توجه نماییم که استفاده مستمر از غذاهای سرخ کردنی همواره موجب تضعیف سیستم ایمنی بدن می شود.

در این بین برای افرادی که در زندگی روزمره خود از فعالیت فیزیکی نسبتاً خوبی برخوردار نیستند یا اصطلاحاً تحرک آن چنانی ندارند غذاهای چرب بسیار مضر است. چنین غذاهایی را بیشتر مردم در قدیم استفاده می کردند که فعالیت های فیزیکی زیادی داشتند، ولی امروزه که اکثریت مردم یا پشت میز می نشینند و یا پشت فرمان اتومبیل، نتیجه استفاده از اینگونه تغذیه ها چیزی جز مبتلا شدن به انفارکتوس های قلبی و مغزی نخواهد بود.

اما متأسفانه آنچه آمار جهانی نشان می دهد چیزی جز این واقعیت تلخ نیست که مصرف روغن ۴۰درصد بیشتر از میانگین جهانی است و تعداد مصرف کنندگان مداوم روغن مایع در دو سال گذشته سه برابر افزایش و به همان نسبت مصرف روغن جامد از ۸۷درصد به ۷۲درصد کاهش یافته است.

ـ راهکار: نیازمند آموزش مداوم درباره مضرات روغن های نباتی هستیم که در این میان توجه به نقش رسانه ها و به ویژه رسانه ملی بسیار ضروری به نظر می رسد جالب است بدانید منابع روغن های گیاهی عبارتند از: زیتون، آفتاب گردان، کنجد، کاوشه، سویا، پنبه دانه، گردو، بادام، فندق، پسته، ذرت، بادام زمینی، برزک، تخم کتان و... که در این میان یکی از بهترین و با ارزش ترین روغن های گیاهی، روغن زیتون است که از رسوب آهن در جدار داخلی روده جلوگیری می کند.

بهترین روش استفاده از روغن های گیاهی آن است که به هیچ وجه آنها را حرارت ندهیم و بدترین و مضرترین نحوه مصرف آن به صورت سرخ کردنی است. با سرخ کردن غذا بسیاری از بیماری ها را به جان می خریم که اگر بخواهیم این موضوع را ریشه یابی کنیم پی خواهیم برد که اکثر خانم های خانه دار چون طرز غذای خوشمزه و متنوع را نمی دانند، می خواهند با سرخ کردن غذا را خوشمزه تر کنند. استفاده از غذاهای بخارپز و طبخ غذاهای خوشمزه امکان پذیر می شود لذا توصیه می شود که جهت بهره مندی مناسب از ارزش های غذایی در راستای تقویت جسم و روح پیشنهاد می کنم به کتاب ارمغان تندرستی نگاهی بیاندازید.

▪ نمک: از جمله چاشنی هایی که زیاد مورد مصرف ما خانواده های ایرانی است و در این بین از طرفداران پر و پا قرصی هم برخوردار است می توان به وجود نمک، خیارشور و کلم شور، ماهی شور و سبزیجات شور اشاره نمود. بدن انسان نیاز به املاح و انواع ویتامین ها دارد، و نمک یکی از این املاح است و باید از آن استفاده کرد، ولی نباید در مصرف آن افراط نمود. در بدن آدمی دو نوع پمپ وجود دارد: پمپ سدیم و پمپ پتاسیم. وجود این پمپ ها و این املاح موجب تعادل مایعات در بدن آدمی می شود. حال اگر این تعادل به هم بخورد مشکلاتی برای انسان به وجود می آید اگر سدیم یا همان نمک طعام زیاد شود، مایعات در بدن تجمع پیدا می کند و فشار خون بالا می رود و خطرات زیادی متوجه انسان می شود. و اگر پتاسیم در بدن انسان زیاد شود، مایعات بیشتری از بدن دفع می شود و مایعات بدن غلیظ شده و خطرات خاص خود را به دنبال خواهد داشت. شاید یکی از دلایل مصرف بالای نمک به شرایط محیطی زندگی ما برگردد که غذاها را شورتر می پسندند مانند هندی ها که در مصرف فلفل و غذاهای تند در دنیا حرف اول را میزنند. اما بازهم متأسفانه مصرف نمک در ایران به طور متوسط ۱۵گرم در روز به ازای هر نفر است که از این مقدار ۶-۴گرم از طریق صنایع غذایی و نان و غیره و حدود ۱۱-۹گرم از طریق سفره و آشپزخانه است که این مقدار مطابق استانداردهای جهانی رقم بالایی است.

ـ راهکار: حال با روشن شدن این مطلب پی می بریم که استفاده مدام از چاشنی های شور مضر است و سلامتی انسان را به خطر می اندازد لذا بهتر است بیش از مقدار لازم نمک مصرف نشود که عملی نمودن این توصیه در سفره های ایرانی نیاز به آموزش مداوم پرمغز و ظریف دارد.