وقتی غذا خوب جذب نمی‌شود

سوء‌جذب به معنای نقص در جذب مواد غذایی است و یکی از مشکلات شایع سلامتی در همه جوامع است. این بیماری به دلیل آسیب ساختمانی یا عملکرد جدار روده‌ها ایجاد شده و در این حالت غذایی …

سوء‌جذب به معنای نقص در جذب مواد غذایی است و یکی از مشکلات شایع سلامتی در همه جوامع است. این بیماری به دلیل آسیب ساختمانی یا عملکرد جدار روده‌ها ایجاد شده و در این حالت غذایی که خورده می‌شود، بخوبی جذب نشده و بیشتر آن دفع می‌شود.

نتیجه این جذب‌نشدن غذا و دفع مواد مغذی ایجاد مدفوع چرب و اسهال است. علامت واضح چرب بودن مدفوع چسبیدن آن به سنگ توالت و تمیز نشدن آن است.

برخلاف اسهال‌های میکروبی که معمولا پرحجم و آبکی است، سوء‌جذب ممکن است اسهال ملایمی ایجاد کند یا فقط با نقص جذب مواد غذایی و کمبود آنها بروز پیدا کند. به همین دلیل گاهی بیماری‌های ایجادکننده سوءجذب دیر تشخیص داده می‌شود.

بیماری سلیاک یکی از شایع‌ترین علل ایجادکننده سوءجذب در کشور ماست. این بیماری به دلیل آلرژی مخاط روده‌ها به پروتئین موجود در برخی غلات که گلوتن نام دارد، ایجاد می‌شود.

علامت مشخص این بیماری شروع مشکلات گوارشی مثل اسهال و نفخ در شیرخوار همزمان با شروع غذاست. همان‌گونه که گفته شد گاهی این علائم خیلی خفیف است و بیماری تشخیص داده نمی‌شود.

به این ترتیب کودک هر روز لاغر و نحیف می‌شود. کم‌خونی که به دلیل نقص جذب آهن و اسیدفولیک رخ می‌دهد علامت بارز این بیماری است.

کمبود دیگر مواد مغذی مثل ویتامین D، کلسیم، ویتامین B۱۲ و انواع پروتئین‌ها نیز ممکن است بیمار را دچار بیماری‌های مختلفی همچون راشیتیسم و کندی رشد کند.

قطع کامل پروتئین‌های حاوی گلوتن می‌تواند باعث فروکش‌کردن بیماری شده و علائم بیماری را برطرف کند. از آنجا که گلوتن در بسیاری از مواد غذایی بخصوص انواع نان‌ها وجود دارد، این کار بسیار مشکل بوده و در بسیاری موارد غیر ممکن است.

قطع مصرف نان نه‌تنها برای درمان سلیاک کاربرد دارد، بلکه در گذشته روش اصلی تشخیص نیز بوده است. در صورتی که بیمار مبتلا به سلیاک بود، بعد از گذشت چند ماه از قطع مصرف غلات علائم به طور مشخصی بهبودی می‌یافت و در غیر این صورت تشخیص دیگری مطرح می‌شد.

همان‌گونه که شرح داده شد، قطع مصرف غلات کاری بسیار مشکل است و به همین دلیل در سال‌های اخیر روش‌های بهتری برای تشخیص ابداع شده ‌است.

اندازه‌گیری آنتی‌بادی‌های خاص در خون، بیماری را در مرحله اول تشخیص می‌دهد و در مرحله بعد با نمونه‌برداری از مخاط روده می‌توانیم به تشخیص قطعی برسیم.

بیماری سلیاک نه‌تنها به عنوان یکی از عوامل اصلی سوء‌جذب اهمیت داشته، بلکه این بیماری با چند بیماری خودایمنی ارتباط دارد و گاهی با تشخیص بیماری سلیاک بیماری‌های مرتبط کشف می‌شود.

«درماتیت هرپتیفرم» نوعی بیماری پوستی است که باعث تاول‌های ریز می‌شود؛ این بیماری همراهی زیادی با سلیاک دارد.

بیماری دیابت نوع یک نیز که معمولا در کودکی یا نوجوانی بروز پیدا می‌کند گاهی همزمان با سلیاک در یک بیمار وجود دارد.

نکته مهم در مورد بیماری سلیاک این است که گاهی بیماری در سنین جوانی یا میانسالی ظاهر می‌شود. گاهی نیز بیماری در کودکی شروع می‌شود و در سنین بالاتر بهبود می‌یابد.

دکتر رضا کریمی

فوق تخصص بیماری‌های غدد