سلبیات و ایجابیات اصلاح طلبی

پدید آمدن هر پدیده و جریانی در آغاز بر اساس اهداف و مقاصدی است که پدیدآورنده و بنیانگذار آن حرکت و جنبش در ذهن و مخیله خودجهت راه اندازی و آغاز در نظر داشته است

پدید آمدن هر پدیده و جریانی در آغاز بر اساس اهداف و مقاصدی است که پدیدآورنده و بنیانگذار آن حرکت و جنبش در ذهن و مخیله خودجهت راه اندازی و آغاز در نظر داشته است. جهان بشری با تاریخ طولانی خود کلکسیونی از مجموعه حرکات و نهضت هایی است که توسط شخصیت های تاثیرگذار و رهبران آنها شروع شده اند. اصحاب فکر و اندیشه در مقاطع مختلف برای ساماندهی وضعیت نابسامان موجود ایده هایی را در ذهن خود پرورانیده و آرمان هایی را برای رهایی از وضعیت موجود و رسیدن به وضعیت مطلوب در نظر گرفته اند.

پس از ظهور انسان روی زمین و تکثر و افزایش جمعیت و پراکنده شدن در مناطق مختلف و تضاد منافع و زیاده طلبی برخی افراد و گروه ها تنش ها و چالش های فراوان به وجود آمد و قدرت طلبان و منفعت طلبان با تصاحب حقوق و تملک قهری و تحمیل اراده فضای زندگی را بر همنوعان خود تنگ کردند. از آنجایی که زمین متعلق به همگان است و عمران و آبادی و پیشرفت در همه ابعاد بدون همکاری و تعاون و همفکری و همدلی ممکن نیست و هرگونه خدشه و بی نظمی و خودمحوری و استبداد رای وضعیت و سیستم را دچار بی نظمی و هرج و مرج می کند، اما اگر خرد جمعی و دوراندیشی به کار گرفته شود بسیاری از امور به سامان می رسد.

این یک قاعده کلی و یک سنت است، تا زمانی که فساد و تباهی و انحراف و ناهنجاری ها در زندگی فردی و جمعی باشد نیاز به اصلاح و ترمیم و تعمیر و زیباسازی وجود دارد و عملکرد پیامبران و مصلحان و فلاسفه در طول تاریخ شاهدی بر این مدعاست. عملکرد حکومت گذشته و عدم اصلاح پذیری که منجر به انقلاب و دگرگونی بنیادی شد شاهدی بر نتیجه نگرفتن داعیان اصلاح طلبی و تلاش های آنان است، اما چون انقلاب نیز حرکتی دفعی و احساسی و سریع است هر چند بسیاری از اهداف انقلابیون را برآورده می کند اما در نتیجه آمیختگی فکر و احساس و عاطفه و غلبه حرکات پوپولیستی و شور و هیجان اجازه بروز افکار متعادل و منطقی و متین را به سبب شرایط حاکم نمی دهد و طرفداران آینده نگری و تحکیم فکر و منطق روز به روز از صف انقلابیون افراطی و تندرو خارج می شوند.

پس از گذشت مدتی و فرو نشستن غلیان انقلابیگری و شوک های ناشی از جنگ و آشکار شدن واقعیات و مطالبات و فاصله های طبقاتی و مقایسه بین آرمان ها و وضعیت موجود و قرار گرفتن در برزخ بین انقلابیگری و شیوه زندگی مطلوب کنونی جمعی از متفکران و اهل قلم و هنر و اقتصاد را به اندیشیدن درباره وضعیت جامعه و چشم اندازهای آینده واداشت. واقع نگری و فاصله گرفتن از آرمانخواهی بین گفتار و رفتار موجب شد اقدام به راه اندازی حرکتی در جهت اصلاح امور و ایجاد تعادل و تناسب و توازن در اداره کشور و رفع تناقضات و رفع معایب و نواقص موجود که برآمده از ندانم کاری و اشتباهات در اداره کشور بود، کنند.

جنبش اصلاحات که یک جنبش عظیم و مردمی است با هدف جلوگیری از انحرافات که در مسیر خواسته های انقلاب و قانون اساسی و مطالبات مردم پیش آمده بود، آغاز شد که با رای اکثریت مردم به سیدمحمد خاتمی مورد حمایت و تایید قرار گرفت. این حرکت یک حرکت مطلوب و مورد نیاز و ضروری است، زیرا انقلاب ایران مستثنی از این سنت نیست، بنابراین چنین حرکتی خواه ناخواه آغاز شد و هیچ کس نمی تواند منکر آن باشد. دو دور رای قاطع مردم به آقای خاتمی و انتخابات مجلس ششم و ریاست جمهوری اخیر نشان دهنده فراگیر شدن این خواسته در بین همه اقشار و مناطق است.

اما اکنون که این حرکت آغاز شده و به مسیر خود ادامه می دهد باز هم در تداوم مسیر نیازمند مراقبت ها و تبعیت از قوانین سالم سازی و بهینه سازی دیگر حرکت ها است تا از آفت ها و آسیب های احتمالی محافظت شود.

پس این حرکت در تداوم و استمرار خود هم در جهت ایجابی و هم سلبی نیازمند رعایت مواردی است تا بتواند به حرکت خود ادامه دهد.

از جهت ایجابی و مسائل مثبت و تاثیرگذار چند نکته لازم است رعایت شود که به آنها می پردازیم.

۱) وجود رهبری مدیر و مدبر و زمان شناس و اکنون که شخصیت هایی به عنوان سران اصلاحات مطرح اند همدلی و همفکری و وحدت رویه آنان در پیشبرد حرکت بسیار مهم است. امروز شاهد شیطنت های زیادی از سوی مخالفان و دوستان نادان برای تضعیف این حرکت هستیم که حتی گاهی تلاش می شود به نوعی ذهنیت رهبران جریان اصلاحات را نسبت به یکدیگر مشوش کنند که نباید به چنین القائاتی اجازه مطرح شدن داد. امروز مسوولیت سنگینی بر دوش رهبران اصلاحات قرار گرفته است که هرگونه اشتباه تاکتیکی یا استراتژیک می تواند نسبت به شخصیت یا نقش تاریخی آنان موثر باشد و این خواسته یی است که اقشار مختلف از آنان انتظار دارند.

۲) وحدت و اتحاد صفوف همه اقشاری که با جریان اصلاح طلبی هم سو و همگام هستند، طرح شعارهای خارج از مسیر و کانال اصلاح طلبی و خروج از مسیر مشترک و واقعیت کنونی و تشدید مطالبات مازاد بر قدرت تحمیل قطار اصلاحات این کاروان را متوقف خواهد کرد. اصلاح طلبی دارای مشخصات و ویژگی های خاص خود است، باید این ویژگی ها و توقعات را در جای خود به کار گرفت.

۳) یکی از ویژگی های اصلاح طلبی تدریجی بودن، تساهل و تسامح و دوری از خشونت و افراطی گری است که این تدریجی بودن حرکت نیازمند فهم عمیق به راهبردها و راهکارها و نقشه ها و استفاده از نظرات جامعه شناسان و سیاستمداران است تا طی کردن مراحل حرکت بر اساس حکمت و مصلحت همگانی باشد و این فهم دقیق، امکانات و آشنایی با زمینه های آن نیازمند وجود شخصیت ها و تعامل با قوانین اجتماعی است تا این اصلاحات در همه ابعاد و جوانب زندگی اجتماعی و فردی منطبق شود. حرکت اصلاحات برآیند تجربه پیران مجرب و جوانان توانمند و پرانرژی است و باید بالانس و تعادلی ایجاد و هماهنگی برقرار شود تا در اثر توازن بین نیروها این حرکت دچار وقفه و خللی نشود.

۴) یکی از علل اصلی پیروزی و به هدف رسیدن حرکت ها برخورداری از پشتوانه آگاهی و درایت همه مشارکت کنندگان است زیرا هر حرکتی که فاقد تئوری و نظریه پردازی و علم و آگاهی و به روز بودن باشد از استحکام و استواری لازم برخوردار نخواهد بود و شاید عامل اصلی شکست بسیاری از انقلاب ها، حرکت ها و جنبش ها عدم آگاهی و عصری نبودن افراد آنها است. پس می طلبد رهبران اصلاحات و نظریه پردازان آن به صورت منظم و مرتب نسبت به تبیین و توضیح و اطلاع رسانی درباره ضرورت، استمرار، نیازها و تحصیل مسائل و مطالب لازم فعالیت مستمری داشته باشند.

۵) صبر و بردباری در ادامه مسیر یکی از ویژگی های بسیار مهم به ویژه در حرکت های عمومی است که حاوی انتظارات زیاد و مختلف دسته ها و افراد است و اگر در چنین حرکتی شتابزدگی و عجولانه رفتار کردن و بی تابی و بی قراری کردن غالب شود موجب ناکامی و سرخوردگی و منزوی بودن خواهد بود. بنابراین درس صبر و استقامت و پایداری و ایستادگی و آموزش و آموختن از ضروریات چنین حرکتی است و اگر چنین چیزی صورت نگیرد نباید انتظار پیروزی و تحقق آرمان هایش را داشته باشیم.

اما سلبیات این حرکت هر چند مفهوم مخالف ایجابیات هستند ولی لازم است اختصاراً به آنها اشاره یی داشته باشیم.

۱) اختلاف و تفرقه و چنددستگی در بین رهبران و گردانندگان اصلی این حرکت که یکی از آفت های مهم درخت اصلاحات است و می تواند از به بار نشستن این درخت جلوگیری کند، پس دلسوزی و اخلاص و ایمان به مسیر و حقوق مردم می تواند از این آفت جلوگیری کند.

۲) اهداف بزرگ و همگانی را فدای اهداف شخصی و کوچک کردن و عدم همبستگی و اختلاف و دوراندیشی.

۳) عدم انتقادپذیری و ندیدن معایب و ضعف های اصلاح طلبان و در مقابل بزرگ کردن معایب دیگران.

۴) عدم داشتن رسانه های گروهی و اطلاع رسانی در بین هواداران که عدم ارتباط می تواند موجب دلسردی و انزوای افراد جدید شود.

جلال جلالی زاده

عضو شورای مرکزی حزب مشارکت