با نقشه حرکت کنید

گذری بر جهان دستگاه های رهیاب GPS

تا همین چند سال پیش یکی از معضلات اساسی زندگی در کلانشهرها پیدا کردن آدرس‌های پستی بود. این معضل البته در زمان مسافرت‌های برون شهری حادتر می‌شد. به خصوص اگر فرد سوال شونده در جمع دوستان خود بود و به‌دنبال سوژه‌ای برای خنده. اینگونه بود که حتی در برخی از موارد ضرب‌المثل‌هایی برای اهالی برخی از شهرها پیرامون آدرس اشتباه دادن شکل گرفت.

این روزها اما به مدد تکنولوژی مسافرت‌های درون‌شهری و برون‌شهری نه‌تنها دردسری برای رانندگان خودروها ندارد، بلکه لذت‌بخش‌تر هم شده است. جی پی اس یا سیستم موقعیت‌یاب جهانی اکنون مانند تلفن‌های همراه در چند سال گذشته رشد چشمگیری داشته‌اند. تکنولوژی‌ای که اکنون تقریبا در تمام گوشی‌های هوشمند به کار گرفته شده است و حتی جای خود را روی ساعت‌های مچی هم باز کرده است. فناوری‌ای که علاوه بر دستگاه‌های قابل هم‌اکنون توسط شرکت‌های معتبر و بزرگ خودروسازی نیز به کار گرفته می‌شود.

● جی پی اس چیست و چگونه کار می‌کند؟

جی‌پی‌اس یا سیستم موقعیت‌یاب جهانی (Global Positioning Systems)، یک سیستم راهبری و مسیریابی ماهواره‌ای است که از شبکه‌ای با حداقل ۲۴ ماهواره تشکیل شده است. این ماهواره‌ها به سفارش وزارت دفاع ایالات متحده ساخته و در مدار زمین قرار داده شده‌اند. جی‌پی‌اس در ابتدا برای مصارف نظامی تهیه شد، ولی از سال ۱۹۸۰ استفاده عمومی آن آزاد و آغاز شد. خدمات این مجموعه در هر شرایط آب و هوایی و در هر نقطه از کره‌زمین در تمام شبانه‌روز در دسترس و استفاده از آن رایگان است. علاوه بر جی‌پی‌اس، دو سیستم کمابیش مشابه دیگر نیز وجود دارد. سیستم گلوناس که دولت شوروی ساخته و اکنون به دست کشور روسیه اداره می‌شود و سیستم گالیله که کشورهای اروپایی آن را برای وابسته نبودن به سیستم آمریکایی جی‌پی‌اس ساخته‌اند.

همانطور که گفته شد جی‌پی‌اس، سامانه‌ای است که به کمک گروهی از ماهواره‌ها جهت‌یابی می‌کند. ماهواره‌هایی که هرکدام در مدارهای خود به دور زمین در گردش هستند؛ این ماهواره‌ها با ایستگاه‌های ویژه‌ای بر روی زمین در تماس‌اند و همواره موقعیت آنها در فضا مشخص است. دستگاه گیرنده جی‌پی‌اس شما، با ارتباط با تعدادی از این ماهواره‌ها، فاصله شما را تا آنها تعیین می‌کند و سپس موقعیت دقیق شما روی زمین به دست می‌آید.

در واقع اساس کار این سامانه، فرستادن سیگنال‌های رادیویی با فرکانس بالا و به طور پیوسته است که زمان و مکان ماهواره را نسبت به زمین مشخص می‌کند و یک گیرنده جی‌پی‌اس روی زمین، با گرفتن این اطلاعات از سه ماهواره یا بیشتر، آنها را پردازش می‌کند و موقعیت کاربر را در هر نقطه زمین، در هر ساعتی از شبانه‌روز و در هر وضعیت آب و هوایی به او نشان می‌دهد.

با چندین اندازه‌گیری متعدد، گیرنده به محاسبه سرعت، مدت زمان سفر، فاصله شما تا مقصد، مختصات جغرافیایی (طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا)، زمان طلوع و غروب خورشید و ماه (در تقویم نجومی)، تعداد ماهواره‌ها، زمان محلی و... می‌پردازد و آن را در اختیار کاربر قرار می‌دهد. به طور میانگین، هشت ماهواره از ۲۴ ماهواره، در اطراف هر نقطه از کره‌خاکی که باشید در آسمان گشت می‌زنند.

هرچه گیرنده شما به ماهواره‌های بیشتری وصل شود، اطلاعات دقیق‌تری را برای شما محاسبه می‌کند. جی‌پی‌اس، در ابتدا تنها استفاده نظامی داشته است، ولی از سال ۱۹۸۰ به بعد تصمیم گرفته شد تا از آن در فعالیت‌های غیرنظامی هم استفاده شود؛ تا جایی که امروزه حتی در ماهی‌گیری و شکار هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماهواره‌ها به سفارش وزارت دفاع ایالات متحده ساخته و در مدار زمین قرار داده شده‌اند.

۲۴ عدد ماهواره جی‌پی‌ا‌س در مدارهایی به فاصله ۲۴۰۰۰ مایل از سطح دریا گردش می‌کنند. هر ماهواره دقیقا طی ۱۲ ساعت یک دور کامل به دور زمین می‌گردد. سرعت هریک ۷۰۰۰ مایل بر ساعت است. این ماهواره‌ها نیروی خود را از خورشید تامین می‌کنند. همچنین باتری‌هایی نیز برای زمان‌های خورشیدگرفتگی یا مواقعی که در سایه زمین حرکت می‌کنند به همراه دارند. راکت‌های کوچکی نیز ماهواره‌ها را در مسیر صحیح نگاه می‌دارند. به این ماهواره‌ها NAVSTAR نیز گفته می‌شود.

● انواع گیرنده‌های جی‌پی‌اس

گیرنده‌های جی‌پی‌اس انواع گوناگونی دارند و انتخاب هرکدام از آنها بستگی به موارد استفاده شما دارد؛ برای نمونه اینکه می‌خواهید در داخل خودرو آن را نصب کنید یا اینکه آن را در کوله پشتی خود قرار دهید گزینه‌های متعددی را پیش روی شما می‌گذارد که عبارتند از:

● گیرنده بیسیک یا پایه

این گیرنده‌ها در واقع از ساده‌ترین و کم‌قیمت‌ترین گونه‌ها هستند (اغلب کمتر از صد دلار قیمت دارند.) یک گیرنده بیسیک (پایه) می‌تواند بسیار دقیق‌تر از گیرنده‌های گران قیمت باشد، اما باید این مساله را هم در نظر داشت که این گیرنده‌ها بسیاری از ویژگی‌های دستگاه‌های گران‌قیمت را ندارند. ویژگی قابل توجهی که کمبود آن بیشتر حس می‌شود، نداشتن قابلیت نقشه‌برداری یا Mapping است.

● گیرنده‌های دستی نقشه‌بردار

همانطور که از نام این گیرنده برمی‌آید گیرنده نقشه‌بردار از قابلیت نمایش نقشه برخوردار است. این گیرنده‌ها ابعاد بزرگ‌تری نسبت به گیرنده‌های قبلی دارند. با اتصال این گیرنده به یک رایانه شخصی، نقشه دلخواهتان را به گیرنده می‌دهید. جزئیات نقشه نیز بستگی به اندازه و نیز رزولوشن نمایشگر دارد. این گیرنده‌ها فشارسنج، قطب نمای الکترونیکی، بازی و سالنامه هم دارند. اگرچه این گیرنده‌ها باید خیلی گران قیمت‌تر از نمونه قبلی باشند، ولی افزایش قیمت نسبتا کمی دارند و افزودن یک نمایشگر بزرگ‌تر برای شرکت تولیدکننده هزینه زیادی را در بر ندارد. قیمت این گیرنده‌ها از ۱۵۰ دلار آمریکا شروع می‌شود. نقشه‌هایی که قابلیت بار کردن (upload) داشته باشند در یک سی‌دی قرار دارند که در هنگام خرید دستگاه به شما داده می‌شود. با استفاده از نصب نرم‌افزار نقشه در رایانه شخصی خود می‌توانید به انتخاب یک یا چند مسیر بپردازید و بعد از علام‌ گذاری نقشه آن را به گیرنده نقشه‌بردار خود بدهید، ولی در این میان باید توجه کرد که دستگاه‌های دستی، ظرفیت محدودی دارند و تنها مقدار مشخصی از اطلاعات را می‌توانید در آنها ذخیره کنید. مدل‌هایی از این گیرنده‌ها وجود دارند که می‌توان به آنها کارت حافظه اضافه کرد (که معمولا از حافظه SD یا از حافظه CF استفاده می‌شود.)

● گیرنده‌های جی‌پی‌اس برای خودرو

این گیرنده‌ها بزرگ‌تر از گیرنده‌های دستی هستند و نمایشگری نسبتا بزرگ دارند تا راننده در هنگام رانندگی به سادگی آن را بخواند. این گیرنده‌ها با استفاده از برق خودرو کار می‌کنند و بنابراین تنها در داخل خودرو قابل استفاده هستند. ویژگی جالبی که معمولا در این دستگاه‌ها وجود دارد، راهنمایی‌های صوتی دستگاه است و به راننده اجازه می‌دهد بدون اینکه چشم خود را از جاده بردارد، با گوش دادن به صدای دستگاه طبق نقشه پیش برود. قیمت این دستگاه از ۵۰۰ دلار آمریکا شروع می‌شود. بسیاری از کارخانه‌های تولید خودرو با سفارش مشتری، یک دستگاه جی‌پی‌اس بر روی خودروهای فروشی خود نصب می‌کنند. آنها ثابت هستند و از زیبایی و نیز ایمنی بیشتری برخوردارند. قیمت تمام شده آنها بیشتر از گیرنده جیپیاس است که بعدا خودتان در خودرو نصب می‌کنید. البته این گیرنده‌ها امروزه کاربردهای دیگری هم دارند. به‌عنوان مثال با سیستم ضبط و پخش ماشین تلفیق شده‌اند و حتی برخی از مدل‌های آن نیز قادر به پخش فیلم و یا نمایش تصاویر از دوربین عقب ماشین هم هستند.

● گیرنده جی‌پی‌‌‌‌‌‌‌اس برای یک دستگاه پرتابل

برتری استفاده از یک دستگاه پیدیای (PDA) یا لپ‌تاپ به‌عنوان یک جی‌پی‌اس، نمایشگری بزرگ است که افزون بر راحتی در مطالعه نقشه، جزئیات بیشتری را نیز قابل مشاهده می‌سازد. همچنین همانند جی‌پی‌اس‌هایی که در داخل خودرو نصب می‌شوند، می‌توانند به صورت صوتی راهنمایی کنند. برای استفاده از یک دستگاه پیدیای و یا لپ‌تاپ به‌عنوان جی‌پی‌اس راه و روش‌های مختلفی وجود دارد که متداول‌ترین آن تهیه یک گیرنده جی پی اس و اتصال آن از روش‌های مختلف به لپ‌تاپ یا دستگاه پی دی ای است. البته این کار به دلیل امروزه به دلیل وجود گوشی‌های تلفن همراه مجهز به جی پی اس دیگر مرسوم نیست.

● GPS برای چه کسانی کاربرد دارد؟

در جواب به این سوال می‌توان گفت استفاده از GPS تقریبا می‌تواند برای تمام افراد کاربرد دارد. به خصوص آنکه هم‌اکنون اطلاعاتی که توسط نقشه‌های راهنمای این دستگاه‌ها داده می‌شود کارایی آنها را افزایش داده است. جدا از بحث مسیریابی امروزه بسیاری از جی پی اس‌ها به سیم‌کارت هم مجهز شده‌اند که به واسطه آن دسترسی به شبکه جهانی اینترنت برای آنها میسر شده است. اطلاع از وضعیت ترافیک خیابان‌ها و جاده‌ها و حتی اطلاع از زمان رسیدن به چراغ راهنمایی و سبز یا قرمز بودن آن چراغ از جمله اطلاعات کاربردی است که امروزه GPS‌ها برای کاربران خود به ارمغان آورده‌اند. پیام‌های تبلیغاتی مربوط به برنامه مکان‌های تفریحی و یا فروشگاه‌های موجود در مسیر رفت و آمد کاربر هم از دیگر کاربردهای امروزی این دستگاه است.

به شکل کلی با توجه به نوع مصرف و بودجه می‌توانید از انواع گیرنده‌های GPS بهره ببرید. امروزه بهای گیرنده‌های GPS به‌طور چشمگیری کاهش یافته و هم‌اکنون در کشور ما با بهایی معادل یک گوشی متوسط تلفن همراه به فروش می‌رسند.

● معروف‌ترین‌های بازار ایران

در حال حاضر در کشور ما به جز گوشی‌های تلفن همراه مجهز به این فناوری، دستگاه‌های مختلف با مارک‌های متفاوت در بازار عرضه شده است: اکثر گوشی‌های هوشمند چه آنهایی که مجهز به سیستم‌عامل آندروید هستند چه گوشی‌های اپل همگی از نقشه‌های گوگل استفاده می‌کنند. البته در این بین گوشی‌های هوشمند نوکیا به کمک نقشه‌های Ovi از کیفیت بالاتری برخوردار هستند، چه در بخش نقشه و چه در بخش مسیر یاب. در قسمت دستگاه‌های GPS هم هم‌اکنون مدل‌های متنوعی وجود دارند که هرکدام کارآیی خاص خود را دارند. دستگاه‌های تک منظوره مجهز به سیم‌کارت برای سامانه‌های حمل‌ونقل عمومی و دستگاه‌های ال سی دی دار که علاوه بر نمایش نقشه، مسیر‌های پیشنهادی را نیز با کمک فرمان‌های صوتی در اختیار کاربران قرار می‌دهند.

از بین مارک‌های موجود در بازار اما مارشال از همه پرفروش‌تر است. برندی گمنام که به اعتقاد بسیاری از فروشندگان توانسته در بازار جی پی اس‌ها سهمی چشمگیر برای خود داشته باشد. مدل‌های متنوع این مارک هم‌اکنون با قیمتی ما بین ۱۷۰ تا ۲۷۰ هزار تومان در بازار عرضه شده است. نکته جالب توجه در این برند آن است که علاوه بر دستگاه جی پی اس، شارژر فندکی و نگهدارنده دستگاه نیز در جعبه هر مدل وجود داشته و مانند برخی از مدل‌های دیگر کاربر مجبور به تهیه این وسایل به شکل جداگانه از بازار نیست. براساس اطلاعاتی که از سوی فروشندگان این برند ارائه می‌شود، تعداد شهرهای تحت پوشش در نقشه‌های این چی پی اس در ایران ۹۲ شهر است.

از دیگر برندهای موجود در بازار ایران دستگاه‌های گارمین است، البته این مارک دستگاه‌های حرفه‌ای که در بخش نقشه‌کشی نیز استفاده می‌شود، در بازار دارد، اما به شکل کلی قیمت مدل‌های متفاوت این برند عموما از ۲۰۰ هزار تومان شروع می‌شود و گاه تا ۵۰۰ هزار تومان هم در برخی از مدل‌ها ادامه خواهد داشت.

دیگر برندهای موجود در بازار ایران بیشتر به دستگاه‌هایی تعلق دارد که جنبه تجاری داشته و در وسایل حمل‌ونقل عمومی و یا ناوگان‌های اداری و سازمانی کاربرد دارد.

GPSهایی که بیشتر در کنترل وسایل درون سازمانی یا ناوگان پخش و توزیع کالا کاربرد دارند.