ماه رمضان دیابتی‌ها

یکی از پرسش‌های رایج بسیاری از بیماران دیابتی توانایی آنان برای روزه‌داری و خطرات احتمالی روزه‌ بر بیماری آنان است. از طرف دیگر مصادف شدن رمضان و تابستان موجب طولانی شدن زمان روزه‌داری شده است و این موضوع می‌تواند در برخی بیماران مشکلاتی را ایجاد کند که در این بحث به آنها پرداخته می‌شود.

یکی از پرسش‌های رایج بسیاری از بیماران دیابتی توانایی آنان برای روزه‌داری و خطرات احتمالی روزه‌ بر بیماری آنان است. از طرف دیگر مصادف شدن رمضان و تابستان موجب طولانی شدن زمان روزه‌داری شده است و این موضوع می‌تواند در برخی بیماران مشکلاتی را ایجاد کند که در این بحث به آنها پرداخته می‌شود.

در افراد دیابتی به دلیل کمبود و یا کم اثر بودن انسولین روند ذخیره سازی قندها دچار اشکال است این نقص به خصوص در دیابتی های نوع یک و دو که مدت ها طول کشیده باشد بارزتر است و می تواند در زمان گرسنگی به سرعت باعث افت قند و اختلال سلول های مغزی شود.

کمبود انسولین در ضمن روند تولید کتون ها را تسریع می کند. کتون ها موادی است که در نبود قند در کبد تولید می شود و به عنوان جایگزین قند مورد استفاده قرار می گیرد.

سطح بالای کتون ها در خون موجب تهوع، بی حالی و سردرد می شود. در افراد دیابتی خیلی بیشتر از افراد سالم کتون تولید می شود و همین موضوع می تواند باعث بدحال شدن بیماران شود.

در بسیاری از دیابتی ها روند ترشح گلوکاگن و اپینفرین نیز اختلال دارد. این هورمون ها عامل اصلی تولید گلوکز یا همان قند خون در حین گرسنگی است و به این ترتیب احتمال افت قند خون در حین روزه داری در بیماران دیابتی بیشتر از افراد سالم است و بیمار بعد از چند ساعت گرسنگی ممکن است، دچار افت هوشیاری شود.

مصرف داروهای کاهنده قند خون مثل گلی بن کلامید و انسولین نیز می تواند در حین گرسنگی طولانی بیمار را دچار مشکل کند این داروها می تواند احتمال ایجاد افت قند خون درطول روز بخصوص اواخر روز را زیاد کند.

در ادامه این بحث چند مورد به عنوان توصیه های کاربردی برای حفظ سلامتی در حین روزه داری ذکر می شود:

۱. درمورد بیماران با دیابت خفیف و تحت کنترل (قند خون ناشتا کمتر از ۱۳۰ و بعد غذا کمتر از۱۸۰) حتی اگر این دسته از بیماران داروهایی مثل متفورمین یا اکاربوز بخورند در صورتی که بیماری سخت دیگری نداشته باشند و به شرط این که در طول روز مجبور به فعالیت بدنی نباشند، خطر روزه داری کم است.

۲. در مورد بیماران دیابتی که سن بالا دارند بخصوص اگر تنها زندگی می کنند و آنانی که بیماری های همزمان دیگری مثل فشار خون یا قلبی ریوی دارند خطر روزه داری بالاست. اگر دیابت بیمار به هر دلیلی تحت کنترل نباشد و متوسط قند خون در حد ۱۵۰ تا ۳۰۰ باشد نیز خطر این که بیمار حین روزه داری بد حال شود زیاد است.

۳. در مورد بیمارانی که برای کنترل دیابت از انسولین یا گلی بن کلامید استفاده می کنند در حین روزه داری خطر ایجاد افت قند خون زیاد است. این بیماران بخصوص وقتی از داروهای آرام بخش استفاده می کنند یا دچار نارسایی کلیه شده اند ممکن است بدون این که متوجه شوند دچار افت قند خون شده و آسیب های مغزی جبران ناپذیر پیدا کنند.

۴. از دیگر بیماران دیابتی که روزه داری برای آنها بسیار خطرناک است چند مورد را می توان ذکر کرد:

بیمارانی که دچار دیابت نوع یک هستند. بیماران دیابتی که بارداری را تجربه می کنند. دیابتی هایی که مجبورند کار سخت بدنی انجام دهند. دیابتی هایی که دیالیز می شوند. بیماران دیابتی که همزمان دچار نوعی بیماری حاد هستند و بیمارانی که در ماه های اخیر حمله افت قند خون داشته اند.

دکتر رضا کریمی

فوق تخصص بیماری های غد