بازشناسی هویت ایرانی - اسلامی

ایرانیان مسلمان همواره به دو هویت خویش عشق می‌ورزند، اما منظور ازهویت چیست؟ هویت را همان خودیت گرفته‌ایم. در این مقاله، نویسنده می‌گوید:یكی از موضوعات مطرح امروز ناسیونالیسم …

ایرانیان مسلمان همواره به دو هویت خویش عشق می‌ورزند، اما منظور ازهویت چیست؟ هویت را همان خودیت گرفته‌ایم. در این مقاله، نویسنده می‌گوید:یكی از موضوعات مطرح امروز ناسیونالیسم است، كه برای ایرانیان مسئله‌ی ملیت‌مهم است؛ اما در افكار و تلقی افراد، تناقضی نسبت به آن وجود دارد. ناسیونالیسم‌در اندیشهی غربی به معنی مردمی است كه در قالب مرزهای جغرافیایی معین،نژاد و سابقه‌ی تاریخی و زبان واحد، گرد آمدهاند.

نویسنده این سوال را مطرح می‌كند كه آیا باید با منطق احساسات ملی، آیا بایداسلام را امر خودی به شمار آوریم یا امر بیگانه. آیا اسلام با مقیاس ملیت جزءملیت ایرانی است و احساسات ناسیونالیستی ایرانی آنرا باید در برگیرد یا خارج آناست. از نظر قرآن یك مجموعه‌ی فكری و علمی و یك روش كه مردم باید بر طبقآن عمل كنند ملت نامیده می‌شود. مقیاس ملیت آن نیست كه از احساسات ملی‌مردم و برخاسته از وطن آنها باشد، بلكه عمده آنست كه آن چیز رنگ خاص نداشته‌و عمومی باشد و دوم اینكه آن چیز به رغبت پذیرفته شده باشد. اكنون این بحث‌مطرح است كه آیا اسلام در این سرزمین این دو شرط را دارا است و آیا ایرانیان آن رااز سرشوق خواسته‌اند یا نه؟

نویسنده در جواب می‌نویسد: این مسئله مسلم است كه در دین اسلام، ملیت وقومیت اعتباری ندارد و این دین به همهی اقوام به یك چشم نگاه میكند؛ پس‌اسلام شرط اول بیگانه نبودن یعنی بی‌رنگ بودن و عمومی بودن را داراست. اماشرط دوم این كه آیا اسلام در ایران، به خاطر محتوای عالی و جهانی آن پیشرفت‌كرده است و ایرانیان آن را انتخاب كردهاند یا بر آنان تحمیل شده است؟ كه بانگاهی به سیر و روند وقایع تاریخی در می‌یابیم كه اسلام به قلب مردم ایران راه پیداكرده است . و حكومت ساسانی در حقیقت از داخل فروپاشیده است.

نویسنده در ادامه، عوامل پیوند دهنده‌ی هویت - ایرانی و اسلامی را نارضایتی‌تودهی مردم از حكومت و مذهب ایران، روح عدالت خواه اسلام، زندگی ساده‌ی‌رهبران اسلام، آشنایی ایرانیان با حكومت حضرت علی»ع« ورود آرام زبان عربی به‌فارسی، و مركز فعالیتهای علمی شدن مكتب‌های نیشابور، هرات، بلخ، مرو،اصفهان و... معرفی می‌كند.

ایرانیان را می‌توان مؤسس مكتب دارالحدیث نامید كه در علم قرائت نیزپیشرفت هایی داشتند. نویسنده نتیجه می‌گیرد كه فرهنگ غنی اسلام و شیعه با درآمیختن با تجربه‌ی تاریخی دراز مدت و چندین هزار سالهی ایرانی هویت ملی ومحكمی از ملیت ایرانی ساخته شده است .

ما در بازشناسی هویت ایرانی - اسلامی با دو رویكرد مواجه بودیم، ملی گرایی ودین گرایی - دو رویكردی كه همیشه بحث‌انگیز بوده است - . پاسخ اسلام به‌مسئله‌ی هویت این بود كه این دین با ویژگی‌های اصیل و ذاتی و جهان‌شم‌دلخویش باعث اصالت دادن به هویت فراگیر و مشترك معنوعی انسانها گشته و آن راعمومی ساخته است .

نویسنده: مطهره السادات احمدپناه

منبع: bou.ac.ir