نسخه بیماری را خودمان می پیچیم

این یك قاعده كلی در میان ایرانیان است كه بیماری آنقدر باید بماند, بماند, بماند و بماند تا سرانجام از یك جا سر درآورد كه معمولاً هم با گرفتاری های فراوان و هزینه های سنگین همراه است

هزینه درمان و نگهداری بیماران تالاسمی، هموفیلی، ام اس، بیماران روانی، كبدی، ریوی و انواع و اقسام بیماری ها در حالی سالانه مبالغ هنگفتی از بودجه محدود كشور را می بلعد، كه با اقدام های پیشگیرانه و توجه جدی به سلامت و ارتقای فرهنگ عمومی در میان قشرهای مختلف جامعه می توان از بروز بسیاری از بیماری های خطرناك و پر هزینه كاست. آمارهای ارائه شده فقط بخش كوچكی از واقعیات تلخ موجود را ترسیم می كند. در صورتی كه توجه جدی به موضوع سلامت و پیشگیری از انواع بیماری ها و مشاركت عمومی در این زمینه می تواند آینده روشن تر، جامعه سالم تر و پر نشاطی را برای همگان به ارمغان آورد.

«پدرجان، آقای دكتر تا ۶ ماه آینده وقت ندارند. ای كاش اینقدر صبر نمی كردید تا از چشم درد جون به لب شوید و بعد یاد دارو و درمان بیفتید.»

این ها را منشی جوان دكتر، تلفنی به یكی از تماس گیرندگان می گوید.

مطب چشم پزشكی مانند همیشه شلوغ است. مانند اغلب دندان پزشكی ها و مطب ها انگار این ذات ما ایرانیان است كه تا دندان درد و هزار و یك بیماری دیگر نگیریم تن به دكتر رفتن نمی دهیم!

دكتر امیر سادات افسری، مشاور و پژوهشگر علوم پزشكی در این باره می گوید: «چندی پیش دو مرد به طور همزمان از شدت كمر درد به بیمارستانی مراجعه كردند. یكی از آنها به پیشگیری و درمان اعتقادی نداشت و دیگری هم آمده بود تا از پیشروی بیماری «پروستاتش» تا حد ممكن جلوگیری كند.

مرد اول با قاطعیت می گفت: «من سالم هستم و هیچ مشكلی ندارم.» اما همین مرد مدتی پیش با تباه كردن عمر و پول خود به شكل زجرآوری جان داد اما بیمار دیگر در حال گذراندن مراحل تكمیلی درمانش است و با هزینه ای كمتر و تنها به دلیل مراجعه به موقع از مرگ حتمی نجات پیدا كرده است.»

این یك قاعده كلی در میان ایرانیان است كه بیماری آنقدر باید بماند، بماند، بماند و بماند تا سرانجام از یك جا سر درآورد كه معمولاً هم با گرفتاری های فراوان و هزینه های سنگین همراه است.

جمله معروف «پیشگیری بهتر از درمان» هم آنقدر تكراری شده كه شاید از شنیدن آن اذیت شویم.

اما راستی چرا مردم كشورمان به پیشگیری بهایی نمی دهند؟

رئیس جامعه پزشكان متخصص داخلی ایران ضعف سازمان های بیمه گر را دلیل عمده این موضوع می داند.

دكتر «ایرج خسرو نیا» تأكید می كند: سازمان های بیمه گر باید شرایطی فراهم كنند تا افراد زیر پوشش بیمه حداقل سالی دوبار «چك آپ»- معاینه عمومی بدنی- شوند.

وی می افزاید: «بسیاری از بیماری ها در صورت شناسایی در مرحله«صفر» درمان پذیرند. بسیاری از مردم هم به حدی از شناخته شدن بیماری های خود وحشت دارند كه تن به آزمایش قبل از رویت بیماری نمی دهند.»

«گرانی بیش از حد هزینه های «چك آپ» موجب می شود مردم حتی به این موضوع فكر هم نكنند.»

این را سمانه می گوید كه دانشجوی رشته پزشكی و فرزند یك جراح قلب است. او ادعا می كند: قادر نیست سالی دوبار برای معاینه عمومی نزد پزشك برود.

مرد نجاری هم كه درآمد ماهیانه اش را ناچیز می داند می گوید: «با این كه با هزار بدبختی توانستم خود و خانواده ام را بیمه كنم جرأت ندارم سمت دندانپزشكی بروم تا یكی از دندان های خرابم را ترمیم كنم، چه برسد به سالی دوبار مراجعه به دندانپزشكی، نه! لطفاً حرفش را نزنید!»

این در حالی است كه براساس بررسی های انجام شده مردم آمریكا و اروپا و بویژه افراد بالای ۵۰ سال هر ۶ تا ۱۲ ماه حداقل دو بار برای بررسی روده بزرگ به پزشك مراجعه می كنند.

دكتر «خسرو نیا» علاوه بر تأكید فعالیت درست سازمان های بیمه گر در این كشورهاآینده نگری مردم را در ارتباط با این موضوع اساسی می داند. وی ادامه می دهد: «تعداد زیادی از افراد پیر در فصل های سرد سال، براثر یك سرما خوردگی به ظاهر ساده می میرند و این نكته قابل تأملی است.

از طرف دیگر دكتر محمدحسین ماندگار، جراح قلب به خبرنگار ما می گوید: آموزش عمومی جامعه در باره «چك آپ» ضعیف است. وی تصریح می كند: «خیلی ها سالیان دراز از بیماری های قندو فشار خون رنج می برند اما چون به ندرت مورد معاینه متخصصان قرار می گیرند ممكن است هیچ وقت درمان نشوند!»

دكتر ماندگار نداشتن «كلینیك های چك آپ» را دلیل مشخص نبودن نوع و هزینه این معاینه عمومی عنوان كرده و می گوید: «هزینه چك آپ هر قدر هم زیاد باشد اما درصد كمی از هزینه درمان های نهایی را تشكیل می دهد.»

رئیس بخش پیوند قلب بیمارستان دكتر شریعتی، انجام آزمایش های قند، خون، (فشارخون)، چشم (جهت تشخیص آب مروارید)، تعیین درصد چربی بدن، نوار قلبی، اكو و مواردمشابه را برای تمام افراد جامعه ضروری می داند.

وی می افزاید: «بیماری های قلبی- عروقی، سرطان های زنانه و انواع سكته ها با انجام آزمایش های بسیار ساده قابل تشخیص اند.»

وی یادآور می شود: «گرچه در كشور كلینیك «چك آپ» تخصصی نداریم اما مراكز بیمه ای و بیمارستان های دانشگاهی با قراردادهای بیمه ای موجود می توانند بخش مهمی از نیازهای مردم را پاسخ دهند.»

● نقش بیمه ها در پیشگیری از بیماری ها

در این میان تعیین نقش حساس سازمان های بیمه گر ضروری به نظر می آید.

دكتر فتاحی، معاون درمان سازمان تأمین اجتماعی در این باره به خبرنگار ما می گوید: «در مباحث علمی موضوعی با عنوان «چك آپ» وجود ندارد.»

وی اعلام می كند: «جست وجو كردن» تنها معادل درست فارسی مراحلی برای پیشگیری از بیماری ها ست.

فتاحی می گوید: سازمان تأمین اجتماعی در صورت ارائه یك برنامه علمی مورد تأیید وزارت بهداشت و شورای عالی نظام پزشكی به طور قطع از طرح «جست وجوی بیماری ها» در كشور حمایت خواهد كرد.

«فتاحی» تشخیص بیماری های مهم را قبل از رشد و رسیدن به مراحل خطرناك موجب ارتقای سطح سلامت و بهداشت همگانی و به موقع تك تك افراد جامعه می داند. وی، «چك آپ» های موجود را متشكل از چند آزمایش ساده عنوان كرده و می افزاید: «انجام بسیاری از آزمایش های خاص برعهده كار فرمایان است.»

معاون درمان سازمان تأمین اجتماعی «جست وجوی بیماری» را برطرف كننده همه بیماری ها ندانسته و اضافه می كند: «تربیت پزشك خانواده و فرهنگ مراجعه به آن می تواند در پیشگیری بیماری ها بسیار مؤثر تر باشد.»

این مقام مسئول خاطرنشان می سازد: «مراجعه پراكنده بیماران به پزشكان مختلف به تشخیص دیر هنگام بیماری های مردم می انجامد. دكتر سادات افسری نیز معتقد است: «نداشتن پزشك خانواده افراد را در میان چند راهی های مختلف سر گردان می كند. چرا كه پزشك خانواده با زیر نظر گرفتن خلقیات، ویژگی ها و بیماری های وراثتی اعضای یك خانواده به راحتی می تواند انواع بیماری ها را تشخیص دهد.»

● راه حل

دكتر خسرونیا با اشاره به خطرهای مربوط به بیماری های ریه، دستگاه گوارشی، سینه و رحم (زنان) تأكید می كند: «یك بار مراجعه به پزشك در سنین خردسالی و نوجوانی در صد ابتلای افراد را به این نوع بیماری ها تا حد چشمگیری كاهش می دهد. از سوی دیگر دكتر ماندگار با اشاره به نقش مهم رسانه ها درباره نبود فرهنگ پیشگیری از بیماری ها معتقد است: «به خاطر كمبود زمان مطالعه ایرانیان باید در برنامه های پر طرفدار صدا و سیما به آموزش های مستقیم و غیر مستقیم این موارد پرداخت.»

▪ بیماران دیابتی كشور سالانه بیش از ۹ هزار میلیارد ریال هزینه دارند. این در حالی است كه هزینه درمان یك بیمار دیابتی ۱۰ برابر دیگر بیماران است و تا سه سال آینده تعداد مبتلایان دیابت در خوشبینانه ترین حالت از ۴ میلیون به ۸ میلیون نفر افزایش می یابد.

▪ براساس اطلاعات موجود تعداد بیماران دیالیزی كشور از ۵ هزار و ۹۵۳ نفر در سال ۱۳۷۶ به بیش از ۳ برابر در سال جاری رسیده است. با این حال پیش بینی ها نشان می دهد در صورت تداوم روند كنونی تعداد این بیماران تا ۵ سال آینده نیز به ۲ برابر آمارهای فعلی افزایش یابد. برآوردها نیز نشان می دهد هر بیمار دیالیزی سالانه بیش از ۳۰ میلیون تومان هزینه برای دولت و خانواده دارد.

▪ مجلس در بودجه سال ۸۵ بیش از۴۳ میلیارد تومان برای بیماران سرطانی اختصاص داد. با این توجه كه برای هر بیمار سرطانی سالانه میلیون ها تومان هزینه های دارویی و درمانی مختلف نیز پرداخت می شود.

▪ آمارهای رسمی نشان می دهد بیش از ۱۳ هزار و ۳۰۰ نفر در كشور آلوده به ویروس اچ.آی.وی هستند. از این تعداد ۷۸۸ نفر وارد مرحله بیماری ایدز شده اند كه وزارت بهداشت برای تأمین دارو های رایگان هر یك از آنان ماهیانه بیش از ۲۵۰ هزار تومان هزینه می كند.

▪ شیوع بیماری های حاد قلبی و كاهش چشمگیر سن بیماران مبتلا به این نارسایی و هزینه های سنگین معالجه، عمل های جراحی و داروهای مصرفی آنان زنگ خطرهای جدی را برای دست اندركاران و مسئولان نظام سلامت كشور به صدا درآورده است.