نقش تغذیه با شیر مادر در تکامل و ارتباط روانی -عاطفی مادر و کودک

در سه دهه اخیر، تحقیقات گسترده‌ای در زمینه روابط روانی عاطفی مادر و نوزاد انجام شده است. نتایج تمام این تحقیقات بر ضرورت تماس مستقیم مادر و فرزند از لحظه تولد و شروع تغذیه زودهنگام …

در سه دهه اخیر، تحقیقات گسترده‌ای در زمینه روابط روانی عاطفی مادر و نوزاد انجام شده است. نتایج تمام این تحقیقات بر ضرورت تماس مستقیم مادر و فرزند از لحظه تولد و شروع تغذیه زودهنگام و انحصاری با شیر مادر تاکید دارند...

در عین حال از ده‌ها سال قبل، یعنی حتی قبل از انجام تحقیقات در مورد برقراری پیوند عاطفی بین مادر و شیرخوار، مهم‌ترین مطلبی که بر آن تاکید داشتند، ارتباط عاطفی، روانی بسیار خاص و نزدیکی است که به دلیل تغذیه با شیر مادر بین مادر و فرزند ایجاد می‌شود. آثار این پیوند نزدیک و مستحکم، برای ده‌ها سال ادامه خواهد داشت و باعث ایثار و فداکاری‌های خارق‌العاده مادر می‌شود. براساس نتایج مطالعه‌های انجام شده، مادرانی که فرزندشان را با شیر خود تغذیه می‌کنند خیلی زودتر از سایر مادران احساس مثبت و مناسبی به آنها پیدا می‌کنند و هر قدر این تماس و تغذیه با شیر مادر زودتر شروع ‌شود، احتمال موفقیت مادر در شیردهی و مدت آن افزایش می‌یابد.

برقراری تماس بین مادر و فرزند در ساعت اول عمر که نوزاد در اوج هوشیاری و آرامش است، برای برقراری ارتباط عاطفی بین مادر و کودک اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. به‌خصوص اینکه از حدود ۹۰ دقیقه پس از تولد، هوشیاری نوزاد کاهش می‌یابد و تا حدود ۴۸ ساعت خواب‌آلود است. نتایج مطالعه‌هایی که به‌طور جداگانه روی مادران نوزادان نارس و مادران نوزادان رسیده انجام شد، نشان می‌دهد اگر تماس مادر و فرزند زودتر شروع شود، تفاوت محسوس رفتاری در مادر و فرزند دیده می‌شود و طول مدت تغذیه افزایش می‌یابد، نوزادان بیشتر رشد می‌کنند، سنگین‌تر می‌شوند و عفونت در آنها به مراتب کمتر اتفاق می‌افتد.

سال‌های قبل در سوئد که هم‌اتاقی مادر و نوزاد ۲ ساعت پس از تولد شروع می‌شد و تا پایان زمان ترخیص ادامه داشت، متوسط طول تغذیه با شیر مادر ۱۰۵ روز بود. در یک تحقیق به تعدادی از این مادران فرصت داده شد تا ظرف ۲ ساعت پس از تولد به مدت ۳۰ دقیقه اضافی نوزادشان را در کنار خود نگه دارند. همین اقدام باعث شد متوسط مدت تغذیه در بین آنها به ۱۷۵ روز افزایش یابد. به علاوه این مادران به فرزندان خود بیشتر توجه می‌کردند و آنها را بیشتر می‌بوسیدند و نوازش می‌کردند.

در یکی از بیمارستان‌های تایلند، بیشتر مادرانی که وضع حمل می‌کردند به فرزندان خود احساس مسوولیت نداشتند و آنها را رها می‌کردند. طی مطالعه‌ای، فرزندان این دسته از مادران را در تماس زودهنگام با مادر قرار دادند و امکان هم‌اتاقی مادران و نوزادان و تغذیه آنها با شیر مادر تا زمان ترخیص را فراهم کردند. این کار باعث شد ۹۷ درصد مادران از رهاکردن فرزندان خود صرف‌نظر و از آنها مراقبت کنند. مطالعه‌های مشابه در روسیه، فیلیپین و کاستاریکا نیز نتایج کاملا مشابهی داشته است. در فرانسه هم مطالعه‌ای در اواخر قرن نوزدهم روی مادران فقیر انجام شد. مادرانی که فرزندان خود را برای حداقل ۸ روز با شیر خود تغذیه کردند، دیگر هرگز فرزندان خود را رها نکردند.

دکتر محمداسماعیل مطلق

متخصص کودکان و مدیرکل دفتر سلامت جمعیت

خانواده و مدارس وزارت بهداشت

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز