وسایل دفاعی در مقابل اضطراب

وسائل دفاعی , قدرت سازگاری دارند زیرا سبب كاهش اضطراب و اثرات سوء آن میشوند و به فرد فرصت سازگاری و تطابق بهتری با عوامل نامساعد محیطی می دهند

تردیدی نیست كه اضطراب برای آدمی ، كیفیتی نامطبوع می‌باشد. به منظور اجتناب از اضطراب ، دستگاه روانی فرد ، وسائل مخصوصی را تجویز می‌كند كه بنام وسائل دفاعی( Defense Mechanisms ) خوانده می‌شود.

این مكانیسم ها چند خصوصیت مشترك دارند كه عبارتند از :

۱) تمامی این وسائل و مكانیسم‌ها جنبهٔ ناخودآگاه داشته و فرد ، ظاهراًََ از فعالیت آنها در مورد اضطراب آگاه نیست.

۲) وسائل دفاعی ، قدرت سازگاری دارند زیرا سبب كاهش اضطراب و اثرات سوء آن میشوند و به فرد فرصت سازگاری و تطابق بهتری با عوامل نامساعد محیطی می‌دهند.

۳) علیرغم قدرت سازگاری ، وسائل دفاعی در حقیقت به عنوان تسكین موقتی می‌باشند و جنبهٔ گول زدن و خدعه و فریب آدمی را دارند. استفاده از آنها با سلامت فكر آدمی موافقتی ندارد و سبب می‌شود كه شخص نتواند با استفاده از منطق و دلیل ، مشكلات را حل كند و سازگاری مناسب تری با محیط بدست آورد.

۴) استفادهٔ شدید و مكرر از وسائل دفاعی سبب دوری و جدایی از واقعیت می‌شود.

● انواع وسائل دفاعی

طبق نظر Symonds ، وسائل دفاعی بصورت چهار گروه اصلی طبقه بندی می‌شوند كه البته قابل ذكر است ممكن است یك فرد در عین حال از چندین وسیلهٔ دفاعی استفاده كند.

الف ) وسائل دفاعی برای ممانعت از ظاهر شدن تمایلات :

۱) سركوبی ( Repression ) :

عبارت است از فراموشی ناخودآگاه حوادث و افكار نامطبوع و ناپسند كه سبب آزار آدمی می‌شود.

ب ) وسائل دفاعی برای فرار از شرایط نامطلوب :

۱) ترس ( Phobia ) :

كیفیتی غیر منطقی همراه با وحشت و اضطراب از اشخاص یا اشیاء بدون دلیل قابل توجیه است.

۲) فراموشی ( Amnesia ) :

ایجاد كیفیتی می‌نماید كه فرد بتواند شرایط خود را فراموش كرده وسازگاری ظاهری با محیطش را حفظ كند .

۳) رجعت ( Regression ) :

عبارت است از بازگشت به مراحل اولیه و دوران مطمئن‌تر و لذت‌بخش‌تر زندگانی گذشته .

۴) انكار كردن ( Denail ) :

ابتدایی ترین واكنش دفاعی است كه اكثراً توسط كودكان استفاده می‌شود.

۵) خیال بافی ( Fantasy )

ج ) وسائل دفاعی برای استتار منبع تمایلات :

۱) جابجایی ( Displacement ) :

انگیزه‌های نامناسب در مسیر دیگری بجز مسیر خود و نسبت به هدف دیگری برآورده می‌شوند.

۲) درون فكنی ( Introjection ) :

فرد تمایلات دیگران را به خودش نسبت می‌دهد و می‌كوشد از آنها تقلید كند.

۳) همانند سازی ( Identification ) :

این حالت در تعقیب درون فكنی ایجاد می‌شود . مثلاَ زمانی كه كودك رفتار پدر را به خودش نسبت می‌دهد و آنرا مورد تقلید قرار می‌دهد می‌گوییم با پدرش همانند سازی نموده است.

۴) فرافكنی ( Projection ) :

عكس حالت درون فكنی است و فرد می‌‌كوشد تمایلات نامناسب خود را به دیگران نسبت دهد و خود را عاری از هر عیب و نقصی بداند.

۵) دلیل تراشی ( Rationalization ) :

كم آزارترین وسیلهٔ دفاعی است و استعمال فراوانی دارد. در واقع برای خوب جلوه دادن رفتار آدمی بكار می‌رود و فرد می‌كوشد مجوز مناسبی برای توجیه رفتار و كردار خود عرضه كند .

د ) وسائل دفاعی برای تغییر ماهیت ظهور تمایلات :

۱) تصعید یا والایش ( Sublimation ) :

این مكانیسم سبب میشود تا انگیزه‌های نامطبوع بصورتی مطلوب و اجتماعی پسند جلوه كنند.

۲) عكس‌العمل سازی (Reaction Formation ) :

عبارت است از كیفیتی كه فرد تحت آن رفتاری برخلاف احساس واقعی خودش آشكار می‌سازد.

۳) جبران ( Compensation) :

این مكانیسم ، كمتر به برآورده كردن امیال و انگیزه‌ها می‌پردازد و ضمناً بهترین روش برای مقابله با كمبودها و ضعف های فردی می‌باشد.

۴) توافق كردن ( Compromise Formation) :

این كیفیت از این قرار است كه اندیشه یا رفتاری ، مؤید دو یا چند انگیزه می باشد ، بطوریكه هیچكدام بطور كامل برآورده نمی‌شود.