استانداردسازی در میدان روشنایی

استاندارد هندی الكتروتكنولوژی – كه استاندارد روشنایی بخش مهمی از آن است تا سر حد امكان بر مبنای استانداردهای جهانی شكل میگیرد و سببساز همكاری فنی اقتصادی چندجانبه های خواهد شد

مفهوم اقتصادی بودن توام با افزایش قابلیت اطمینان باعث تاكید بیشتری بر استاندارد كردن (كالاها و خدمات) در سراسر دنیا شده است. این عامل به عنوان موثرترین ابزار ترویج توسعه صنعتی شناخته شده زیرا استاندارد كردن منافع بیشتری در بر دارد. كاهش هزینه‌هایی كه از این هدف‌هاست و استاندارد كردن نه تنها به رسیدن به این هدف بلكه به عقلانی كردن (تولید) جایگزینی واردات و بالاتر از همه صرفه‌جویی در انرژی كمك میكند.

استاندارد هندی الكتروتكنولوژی – كه استاندارد روشنایی بخش مهمی از آن است- تا سر حد امكان بر مبنای استانداردهای جهانی شكل میگیرد و سببساز همكاری فنی اقتصادی چندجانبه‌های خواهد شد.

استاندارد دستگاه‌های مصرفكننده برق، هنجارهایی پذیرفتنی را برای بخش انرژی بخصوص در زمینه‌های صرفه‌جویی، ایمنی عملكرد وقابلیت اطمینان به محصول فراهم میكند. نورپردازی مصنوعی شاید مفیدترین وسیلهای باشد كه برای فعالیتی چندوجهی و پیچیده در تمام زمانها و مكانها طراحی و به پیش برده شده است. مهندسی نورپردازی فقط علم نیست بلكه مجموعه‌های از علوم، زیباییشناسی و اقتصاد است. در سالهای اخیر جنبه‌های دیگری مثل صرفه‌جویی در مصرف برق و هماهنگی نورپردازی به این نظم افزوده شده است.

●روند كنونی استاندار كردن:

لامپ‌های الكتریكی، حبابها، نگهدارنده‌ها، استارترها، بالاستها، ترانسفورماتورها تماماً اجزای نصب سیستم‌های نوری هستند كه با كاربرد عملیاتی آنها با یكدیگر به شكلی هماهنگ با موفقیت میتوان به نتایج مورد نظر دست یافت. هدف اصلی استاندارد كردن در این عرصه لامپها و ملحقات آن، مهندسی نورپردازی در واقع تعریف خصیصه‌هایی است كه ایمنی، قابلیت عملكردی و تطابق عملكرد اجزا در ارتباط با یكدیگر است. بنابراین استاندارد كردن در موارد زیر ریشه میگیرد:

- نیازهای ایمنی مصرف‌كنندگان

- همنواختی مبدل‌های اضافی

- فراهم آوردن خروجی مورد نظر برای طراحان روشنایی

- ایجاد تقاضای استاندارد كردن از سازندگان، آزمایشگاهها، كارشناسان و حتی مصرفكنندگان

روند فعلی در زمینه استاندارد كردن، فعالیتهای زیر است:

- آمادهسازی برآورد پیشنیازهای ایمنی و عملكردی در دو بخش جداگانه استاندارد فعلی هند برای وسایل روشنایی و نورپردازی وكنترل آنها

- بررسی استانداردهای فعلی و تجدید نظر در جهت هماهنگسازی آن با توسعهای كه در سطوح ملی و بین‌المللی رخ میدهد

- بررسی پیوسته و روزآمدسازی استانداردهای هندوستان

- استاندارد كردن محصولات جدیدی مثل لامپ‌های متال مالید و فلورسنت‌های تك‌حبابی بدون بالاست سر خود

- مقررات ملی نورپردازی

هدف‌های استاندارد كردن در سطوح ملی

هدفها: در سطح ملی كار استاندارسازی در سال ۱۹۴۷ با تاسیس موسسه استاندارد هند‎ آغاز شد. فعالیت فرمولبندی استاندارد از طریق شبكه‌های چند لایه متشكل از شوراها و تعدادی كمیته‌های كارشناسی، كمیته‌های فرعی و پانل‌هایی تشكیل میشود كه از كارشناسان واحدهای سازنده، انستیتوهای فنی، سازمانهای بازرگانی، لابراتوارهای آزمایش و سایر نهادهای مرتبط برگزیده شدهاند.

استاندارد كردن در زمینه روشنایی از سوی دو كمیته كارشناسی انجام میشود:

- كمیته لامپهای الكتریكی و ملحقات آن ET۲۳ برای آماده‌سازی استانداردها برای تمام انواع لامپ و ملحقات آن

- كمیته مهندسی روشنایی ET۲۴ برای آماده سازی دستورالعملهای لازم نورپردازی داخلی و فضای بیرونی و استاندارد روشنایی

استانداردهای مهم: واژه‌شناسی برای فهم و اهمیت مفاهیم و واژگانی كه در مهندسی روشنایی به كار میروند .

روشنایی – پیشنیازهای تناسب نورپردازی در سری IS۱۰۳۲۲ یك رشته استاندارد برای استفاده در عرصههای آت‌ش و بخشهای خطرناك نیز چاپ شده است (IS۲۲۰۶) استاندارد انواع خاصی از اتصالات كه برای مقاومت در برابر خسارتها یا تغییر شكل در صورت ورود آب و گرد و خاك در IS۳۵۲۸, IS۳۵۵۳, IS۴۰۱۲, IS۴۰۱۳ پوشش داده شد. یك زمینه ارزشمند قابل ذكر استانداردهایی است كه برای روشنایی فرودگاههای كوچك نظامی و غیرنظامی در نظر گرفته شده كه هدایت‌كننده هواپیما در تاریكی مطلق یا بخشی باشند. (IS۷۷۵۸,IS۱۱۰۷۱). IS۸۰۳۰ مشخص‌كننده پیش‌نیازهای روشنایی بیمارستانهاست. كدهای IS۷۵۳۷ برای علایم روشنایی ترافیك جادهای در نظر گرفته شده است.

▪لامپها: شمار زیادی استاندارد برای لامپ چاپ شده است. بعضی از استانداردهای مهم عبارتند از: IS۱۲۵۸ برای لامپهای GLS، استاندارد IS۲۴۱۸ باری لامپهای فلورسنت لوله‌ای و Is۹۹۰ برای لامپهای IS۹۹۷۴, HPMV برای لامپ‌های HPSV, ISIS۱۱۱ برای لامپ‌های بالاست سرخود. استانداردهای ملحقات لامپ نیز تدوین شده كه شامل IS۱۲۵۸ برای اتصال نگهدارنده لامپ، IS۱۳۰۲۱, IS۶۶۱۶, IS۱۵۳۴ و بالاخره IS۲۴۴۹ برای ابزار استارت لامپ است.

كدهایی كه درعمل مورد استفده قرار میگیرد عبارتند از: IS۳۶۴۶ كه اصول نورپردازی مناسب داخلی و جنبههای مربوط به طراحی، ارزشهای نورپردازی، شناختنها و بهرهبرداری هماهنگ رادر بر میگیرد. كدهای جداگانهای برای جنبههای نورپردازی مناطق خاص نظیر بیمارستانها (IS۱۰۸۹۴)، نهادهای آموزشی IS۱۰۸۹۴))، كتابخانهها (Is۲۶۷۲)، صنایع (IS۶۶۶۵) و باند فرودگاهها (IS۱۱۱۱۶) در نظر گرفته شده است و یك رشته كدهای مهم مربوط به روشناییهای عمومی نصب، تعمیر و نگهداری آنها (IS۱۹۴۴) وجود دارد كه راهنماییهای لازم را ارایه میدهد.

●برنامه‌های كار فعلی و آینده:

برنامه‌های فعلی و آینده عمدتاً قصد دارند كه استانداردهای موجود را مورد تجدید نظر قرار داده استانداردها را تا سطح بین‌المللی توسعه دهند و نیازهای ملی و توقعات مصرف‌كنندگان رابرآورد.

برنامه‌های عرضه شده در حال حاضر از سوی BIS شامل موارد زیر است:

v تقسیم استاندارد دستگاههای كنترلی لامپ به دو دسته ایمنی و عملكردو بازده

v تجدید نظر در استانداردهای فعلی در مقایسه با آخرین استانداردهای بین‌المللی، استانداردهای در دست تجدیدنظر در حال حاضر IS۱۰۳۲۲, IS۲۴۱۸, IS۲۲۱۵, IS۱۲۵۸, IS۴۱۸ (بخش اول)

v استانداردسازی اقلام جدید مثل لامپ‌های متال مالید، فلورسنت‌های تك حباب و ایمنی ●لامپ‌های التهابی

استانداردسازی در سطح بین‌المللی

كار استانداردسازی بین‌المللی در زمینه الكتروتكنولوژی توسط «كمیسیون بین‌المللی الكتروتكنیكال IEC» انجام میشود. BIS به عنوان موسسه ملی استاندارد از طرف هند نماینده این كمیسیون است. در IEC كمیته فنی (TC) و كمیته فرعی (SC) به مسایل لامپ، سیستمهای كنترل و روشنایی میپردازند (TC۳۴ برای لامپ و تجهیزات مربوطه SC۳۴A لامپها SC۳۴B ملحقات لامپها SC۳۴D سیستمهای نوری) هند در تمام كمیته‌های ذكرشده IEC عضو است. عضویت در این كمیته‌ها حق رای در زمینه تمام اسناد منتشره از سوی آنرا ایجاد میكند. كمیته مربوطه ملی مسوولیت سازماندهی ورودی‌های ملی را به شیوهای موثر وبه‌نگام به تمام صاحبان منافع در سطح ملی دارد.

كمیسیون بین‌المللی روشنایی (CIE) به عنوان سازمان، جایگاهی مهم دارد وبه همكاری و مبادله اطلاعاتی با كشورهای عضوی میپردازد كه زمینه آن تمام مسایل مربوطه به هنر و علم نور است.

●آماده‌سازی برای كدهای روشنایی ملی

نشریه دیگری در حال چاپ است كه «كد ملی روشنایی» نامدارد و در یك جلد تمام جنبههٔای مربوط به مهندسی نورپردازی را پوشش میدهد كه طراحی سیستم نوری را مدنظر دارد. در این سند، تام اطلاعات شامل استانداردهای مختلف هند مثل یك شبكه در هم تنیده در یك الگوی منسجم و در بر گیرنده تمام وابستگی متقابل بخشهای مختلف است كه با دقت تحلیل شده و مجموعه همهجانبه را پدید آورده است. هدف آن است كه مجموعه اطلاعاتی جامع را هم برای كاربران و هم برای طراحان در زمینه گزینش سیستم روشنایی فراهم آورد كه برای محل مورد نظر مناسب باشد. در این مجموعه اطلاعاتی تفضیلی درباره علم طراحی وتصویرپردازی و تخیل، مدیریت انرژی و سایر امور مربوط هنگام طراحی سیستم نوری وجود دارد. این مجموعه قصد پر كردن فاصله به جامانده در زمینه استاندارد محصولات منفرد و كدهای روشنایی دارد. كدهای ملی در برگیرنده نورپردازی موارد زیر است:

v راهنمای عملیاتی مهندسی نور با معرفی انواع آن در مشاغل مختلف

v راهمای اعمال مهندسی مناسب كه باید در طراحی، انتخاب، نصب و نگهداری سیستمهای نوری در فضاهای داخلی و بیرونی رعایت شود.

v موضوعات مربوط به علم نور از جمله فیزیك نور، منابع نوری الكتریكی، روشنایی و فتومتری

v جنبههایی از هماهنگی كه باید در طراحی سیستم روشنایی (مثل نور روز) در نظر گرفته شود.

v جنبههای مربوط به مدیریت انرژی وصرفه‌جویی در مصرف انرژی در نصب سیستمهای نوری و ملاحظاتی درباره طراحی و اعمال مناسبی كه باید برای استفاده موثر و كارآمد از منابع نوری بعمل آید.

مهمترین مشخصه‌های بعضی از مهمترین زمینه‌های كد ملی روشنایی در زیر توصیف شده است.

●نوپردازی داخلی (مشخصه‌های عمومی)

سیستم‌های داخلی نوری به دقت طراحی شده میتواند سهم مهمی در زیباشناسی، كارایی و ایمنی و بازرگانی و مقرون‌به صرفه بودن فضای داخلی داشته باشد. هنگام طراحی لازم است منافع و نیازهای كاربران را از یك سو و پیشنیازهای عمومی قانونی را رعایت كرد. هدف نورپردازی زمینههای مورد نظر در جهت تضمین موارد زیر است:

- شرایط كارآمد و ایمنی برای كاركنان / حركت آسان و ایمنی/ حفظ

- امنیت اشخاص و اموال/ محیطی دلپذیر به لحاظ بصری بخصوص درنورپردازی تزیینی

●منابع نوری الكتریكی و روشنایی

توسعه منابع جدید و بهبود یافته نوری برای نورپردازی از ضرباهنگ سریع و پرشتابی برخوردار بوده منابع گستردهای برای گزینش سیستم‌های روشنایی و كنترل دارد و امكان دارد كه هر كس از چندین انتخاب اولیه برای مصارف نورپردازی بهرهمند شود.

انتخاب منبع نوری، كنترلها و استقرار سیستم كاملاً در پیوند با یكدیگرند. موفقیت سیستم نورپردازی تا حد زیادی به كاربرد هوشمندانه لامپ وتركیب‌های روشنایی مورد نظر بستگی دارد. چندین پارامتر فنی وجود دارد كه باید برای كاربردهای ویژه مورد ارزیابی و سنجش قرار گیرد.

معسازهاس اضبس و پایهای گزینش سیستم روشنایی عبارتند از: ویژگیهای اپتیك، پارامترهای الكتریكی، حفاظت از محیطزیست، پیشنیازهای ایمنی

نشریه IEEMA : اكتبر ۲۰۰۳

---