سلامتی با یک لیوان شیر

نگاهی به وضعیت مصرف شیر در ایران

ضرورت مصرف روزانه شیر و فرآورده‌های آن همواره از سوی متخصصان علم تغذیه و سازمان‌های بهداشتی بین‌المللی ازجمله سازمان بهداشت جهانی تاکید شده است.

امروزه میزان مصرف سرانه شیر و فرآورده‌های آن در هر جامعه، یکی از معیارهای توسعه و پیشرفت فرهنگی آن جامعه محسوب می‌شود. میانگین مصرف سالانه ۳۰۰ لیتر شیر و فرآورده‌های آن دارای مزیت‌های زیر است:

ـ افزایش رشد و سلامت جسم

ـ ارتقای هوش و قدرت فراگیری

ـ افزایش توان کار، طول عمر و جلوگیری از کارافتادگی زودهنگام

ویژگی‌های فوق زمانی حاصل خواهد شد که مصرف شیر در تمام دوران زندگی استمرار یابد و به هیچ‌وجه مصرف آن قطع نشود. برای اینکه فرد بتواند از شیر استفاده کند و از ویژگی‌های آن بهره‌مند شود، نباید مشکل عدم تحمل شیر را داشته باشد. قطع مصرف شیر بعد از دوران شیرخوارگی باعث قطع آنزیم هضم‌کننده قند شیر در بدن می‌شود و در نتیجه در بزرگسالی بعد از مصرف شیر، فرد دچار ناراحتی‌های گوارشی ازجمله نفخ معده، دل‌پیچه و حتی اسهال خواهد شد. بررسی‌های انجام شده در زمینه پذیرش یا عدم پذیرش شیر در بزرگسالان نشان می‌دهد که مردم کشورهای اروپایی ۲ درصد و مردم کشورهای آفریقایی و آسیایی بیش از ۸۰ درصد نسبت به شیر عدم پذیرش دارند. اینگونه آمارها فقط به دلیل قطع مصرف شیر پس از مرحله شیرخوارگی است.

● عوارض شیرنخوردن

عدم استفاده مستمر و کافی از شیر و فرآورده‌های آن باعث بروز عوارض بسیاری در مراحل مختلف زندگی می‌شود. از سوی متخصصان تغذیه‌ مهم‌ترین عوارض ناشی از کمبود مصرف شیر و فرآورده‌های آن موارد زیر اعلام شده است:

عقب‌افتادگی رشد جسمی به‌ویژه در کودکان و نوجوانان، ابتلا به بیماری‌های استخوانی و دندان و لثه، ایجاد شرایط مناسب برای ابتلا به بیماری‌های عفونی، مشکلات بینایی، پوکی استخوان زودرس به‌ویژه در خانم‌های بالای ۴۰ سال، عمر کوتاه و پیری زودرس، بیماری‌های عصبی و اختلال در خواب، علاوه بر عوارض فوق، مشکلاتی ازقبیل عدم تحمل کار به مدت طولانی، خستگی و کاهش بهره هوشی به عنوان عوارض مصرف محدود شیر و فرآورده‌های آن محسوب می‌شوند.

تحقیقات و بررسی‌های انجام شده از سوی مراجع علمی ـ بهداشتی کشور نشان می‌دهد کمبود مصرف شیر و فرآورده‌های آن بیش از میزان گروه گوشت و جانشین‌های آن است، در حالی که قیمت گوشت و جایگزین‌های آن به مراتب از قیمت شیر بیشتر است.

در هرم غذایی فعلی کشور که از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام شده، متاسفانه میزان مصرف چربی و قندها که عمدتاً از عوامل اصلی بیماری‌های قلبی و عروقی است، چندین برابر بیش از میزان موردنیاز بدن است. نتایج به‌دست آمده در این تحقیقات ضرورت آموزش‌های لازم در مورد تغذیه صحیح و تغییر الگوی مصرف در سبد غذایی جامعه را بیش از گذشته عیان می‌کند.

اگرچه ارزیابی دقیقی از میزان مصرف سرانه شیر کشور در نقاط مختلف انجام نشده اما با توجه به ارقام ارائه شده از سوی سازمان‌های مجاز، می‌توان عوارض ناشی از مصرف کم شیر و فرآورده‌های شیری را در کشور مشاهده کرد.

آمارها نشان می‌دهد که ۵۰ درصد کودکان مناطق محروم به دلیل عدم دسترسی مناسب به شیر، رشد جسمی مناسب و متعادلی ندارند. پوکی استخوان در میان بانوان ایرانی در حدود ۴۰ درصد است. زنان ایرانی تقریباً ۱۰ سال زودتر از میانگین جهانی مبتلا به پوکی استخوان می‌شوند. به لحاظ بیماری‌های استخوانی و عمر دندان‌ها، کشور ایران از متوسط جهانی در سطح پایین‌تری قرار دارد.

بررسی انجام شده در سال ۱۳۷۴ از سوی انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور نشان می‌دهد که در بین مناطق مختلف کشور، استان چهارمحال و بختیاری با مصرف ۱۲۰ کیلوگرم بیشترین و استان بوشهر با مصرف ۲۰ کیلوگرم در سال کمترین مصرف کننده شیر در کشورند. در این بررسی میانگین مصرف کشور حدود ۶۶ کیلوگرم است.

دکتر ثریا نواب‌پور