همیشه یک روز بارانی هست

بازخوانی تگرگی که تهران را تکان داد

«شهروندان از تردد بی‌مورد و غیرضروری در سطح شهر خودداری کنند... در صورت وقوع سیلاب‌های شدید به نقاط مرتفع پناه ببرند...

در صورت ادامه بارندگی، موتورسواران، کودکان و سالمندان از تردد در سطح شهر خودداری و شهروندان برای دریافت اخبار صحیح از رادیو و تلویزیون استفاده کنند...» اینها عناوین برخی از خبرهایی بود که هفته گذشته به گوش تهرانی‌ها رسید؛ روزی که شادمانی دیدن نم‌نم‌های باران بر تن شهر دود گرفته تهران، جایش را به شگفت‌زدگی بارش بی‌امان دانه‌های تگرگی داد که بسیاری از خیابان‌ها را سفید کرد، اما داستان به همین جا ختم نشد؛ بارش باران و آ‌ب‌گرفتگی معابر کار را به جایی کشاند که سازمان پیشگیری و مدیریت بحران تهران شروع کرد به اطلاعیه و هشداردادن و خط‌های خبری پر شد از تیترهای متفاوت: «وقتی همه تا زانو خیس شدند... تهران؛ جزیره دریاچه‌های کوچک...». خبر رسید که «پس از بارندگی و تگرگ بی‌سابقه و جاری‌شدن سیلاب در تهران و سرریزشدن آن به رودخانه میانرود که کشش این حجم آب را نداشته است، دیوار این رودخانه در مسیر متروی تهران – کرج شکست و آب وارد ایستگاه در دست ساخت اکباتان شد.» هرچند این اتفاق باعث به بار آمدن خسارت میلیارد تومانی شد اما مترو نقش پدافند غیرعاملی را بازی کرد تا آب وارد خانه‌های مردم آن محدوده نشود. تمام این اتفاق‌ها به انضمام ترافیک کشنده‌ای که ماموران اورژانس را از طرفی و بیماران در حال انتقال را از طرف دیگر در معرض حادثه‌های ناگوار دیگری قرار داد و نحوه عکس‌العمل مسوولان نهادهای مختلف، باعث شد «موضوع ویژه» این هفته به این حادثه، حواشی‌اش و راهکارهای موجود اختصاص ‌یابد.

● سرهنگ سعید اسماعیلی رییس مرکز اطلاع‌رسانی پلیس راهور تهران در گفت و گو با «سلامت»

آمـار تـصـادف در روزهـای بـارانـی کـاهـش مـی‌یـابــد

▪ جناب سرهنگ! علت ترافیک سنگین روزهای بارانی به غیراز کندی حرکت اتومبیل‌ها چیست؟

بارش باران، تقاضای سفر شخصی را افزایش می‌دهد که همین مساله باعث افزایش ترافیک و کندی خدمات‌رسانی حمل‌ونقل عمومی می‌شود. این حجم استفاده از خودروهای شخصی و بعضا تک‌سرنشین، ترافیک را در این روزها ۲۵ تا ۳۰ درصد افزایش می‌دهد و باعث می‌شود خودروهای حمل‌ونقل عمومی نیز در ترافیک بمانند.

▪ چه توصیه‌ای برای این تردد در این روزها به شهروندان دارید؟

مهم‌ترین توصیه در روزهای بارانی یا در روزهایی که مانند هفته گذشته با رگبارهای سیل‌آسا روبرو بودیم، این است که از سفرهای غیرضروری خودداری‌ کنند و تاکسی‌ها هم مسافران کنار خیابان را سوار کنند. در این مواقع، پلیس نیز با رانندگان همکاری می‌کند تا مسافران در زیر باران سرگردان نشوند. تردد در معابر آب‌گرفته هم با سرعت کمتری انجام شود تا روی عابران آب پاشیده نشود. در این روزها رانندگان با کاهش دید مواجه می‌شوند بنابراین لازم است تجهیزات خودرو از جمله برف‌پاک‌کن حتما درست باشند. رعایت فاصله طولی و حق تقدم نیز از دیگر مواردی است که رانندگان باید رعایت کنند. حواس راننده‌ها باید فقط معطوف به رانندگی باشد و استفاده از تلفن‌همراه خطرناک است. پلیس نیز طرحی ویژه برای استفاده‌کنندگان از تلفن‌همراه هنگام رانندگی اجرا خواهد کرد.

▪ میزان تصادف‌ها در این روزها نسبت به روزهای عادی افزایش می‌یابد؟

نه! خوشبختانه تصادف‌ چنین روزهایی به علت دقت رانندگان و کاهش سرعت، افزایش نمی‌یابد و البته ترافیک هم عاملی می‌شود که شدت تصادف‌ها به علت کاهش سرعت کمتر شود.

▪ پلیس برای کمک به مردم چه کارهایی می‌تواند انجام دهد یا انجام می‌دهد؟

پلیس در روزهای بارانی، نمایندگان خود را در سازمان حمل‌ونقل ترافیک مستقر می‌کند و با رصد خیابان‌ها، هر جا که به افزایش حضور ناوگان و نیرو نیاز باشد، بلافاصله اعلام می‌شود. کارکنان پلیس در این روزها در آماده‌‌باش و تجهیزات لجستیکی آماده سرویس‌دهی هستند. ماموران با حضور در خیابان‌ها روند رسیدگی به تصادف‌ها و بازکردن محور را با سرعت بیشتری کنترل می‌کنند.

▪ تعامل پلیس با دیگر نهاد‌ها چگونه است؟

پلیس در چنین مواقعی تعامل خوبی با سازمان‌های امدادی از جمله اورژانس، آتش‌نشانی و اکیپ‌های امدادی شهرداری دارد و با هماهنگی، تسهیلات ویژه‌ای از جمله سبز‌کردن چراغ، باز‌کردن راه و در صورت نیاز امکان عبور از خطوط ویژه را برای آنها فراهم می‌کند. در روزهایی هم که گذشت ماموران راهنمایی و رانندگی در زیر باران در کنار دیگر نیروهای امدادی سعی کردند ترافیک را روان‌ کنند و از راننده‌های خودروهای تک‌سرنشین خواستند مسافران را سوار کنند.

▪ توصیه‌ای برای عابران پیاده ندارید؟

عابران باید هنگام عبور از خطوط عابرپیاده به لغزنده‌بودن آن توجه کنند و در هر محلی برای سوار‌شدن به اتومبیل نایستند.

مهندس داوود براتی معاون حفاظت و پیشگیری سازمان آتش‌نشانی در گفت و گو با «سلامت»

● بـه جـای مـدیـریـت بـحـران، بـحـران مـدیـریـت داریـم!

امدادگران سازمان آتش‌نشانی از همان لحظات اولیه آب‌گرفتگی در متروی تهران، در ایستگاه‌های حبیب‌اللهی و استادمعین حاضر ‌شدند و تا آخرین لحظات به امدادرسانی و تخلیه آب از داخل ایستگاه‌ها پرداختند. ده‌ها آتش‌نشان در این عملیات شرکت داشتند که اجرای مانور‌های مشابه در این زمینه باعث شد خیلی سریع به اهداف تعیین‌شده در ابتدای عملیات جامه عمل بپوشانند. در این زمینه و درباره موضوع مدیریت بحران، با مهندس داوود براتی، معاون حفاظت و پیشگیری سازمان آتش‌نشانی گفت‌وگو کرده‌ایم.

▪ عملیات سازمان آتش‌نشانی در ماجرای آب‌گرفتگی ایستگاه‌های مترو از چه زمانی شروع شد؟

حدود ساعت ۱۶ روز یکشنبه، پس از اطلاع از آب‌گرفتگی در ایستگاه‌های مترو در غرب تهران، نیروهای امدادی همراه مدیران سازمان آتش‌نشانی خود را به ایستگاه‌های موردنظر رساندند و در کنار دیگر نیروهای امدادی و شهرداری، عملیات تخلیه ایستگاه‌ها را آغاز کردند.

▪ وضعیت ایستگاه‌ها چگونه بود؟

در ایستگاه‌های متروی استادمعین و حبیب‌اللهی، حجم زیادی آب وارد شده بود.

▪ آتش‌نشانی برای مقابله با این بحران آمادگی داشت؟

بله، چون سازمان آتش‌نشانی مانورهای مختلفی در زمینه این‌گونه حوادث برگزار کرده و کارکنان، آمادگی نسبی برای مقابله با آب‌گرفتگی داشتند. خوشبختانه نیروهای عملیاتی در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با مدیریت یکپارچه و با حداقل تجهیزات، تمام توان خود را برای مهار این حادثه به‌کار بستند.

▪ آتش‌نشانی چه اقدام‌هایی در این ۲ ایستگاه انجام داد؟

وقتی با شروع بارندگی و افزایش حجم باران، آب‌گرفتگی شدید متروی خط ۴، به سازمان آتش‌نشانی اطلاع داده شد، بلافاصله تعداد زیادی از معاونان و ۱۱ نفر از مدیران ارشد سازمان برای حل هر چه سریع‌تر این مشکل، پابه‌پای نیروهای عملیات در محل حاضر شدند. در نخستین گام، موفق شدیم از پیشروی آب به طبقه‌های بالا جلوگیری کنیم و با زمان‌بندی مشخص، ۲ متر از حجم آب موجود را کاهش دادیم. موتور پمپ‌های موجود را مرتب به نقاط مختلف منتقل می‌کردیم تا بتوانیم آب بیشتری خارج کنیم. ۸ موتور پمپ فوکس ۲۴ساعته در نقاط مختلف آب‌گرفتگی کار می‌کردند و ۱۶ نفر از کارکنان ۳ ایستگاه، مشغول خارج‌کردن آب از داخل تونل و سکو به خارج از مترو بودند. در ایستگاه استادمعین نیز با حضور نیروهای فعال آتش‌نشانی توانستیم دو کارگاه مترو به عمق ۲۵ مترمربع را که مملو از آب بودند، با برنامه‌ریزی درست و استفاده از تجهیزات لازم، تخلیه کنیم. با استفاده از ۳۲ دستگاه فوکس، ۳ دستگاه پمپ که روی سکوها تعبیه کردیم و همچنین حضور ده‌ها نفر از نیروهای عملیات، تخلیه آب از این دوکارگاه به سرعت انجام شد و شامگاه شنبه به ریل‌های قطار رسیدیم. بعد هم واحد خدمات مترو مشغول شست‌وشوی فضای داخلی مترو شد تا ایستگاه استادمعین از هر‌گونه آب‌گرفتگی و گل و لای پاک شود.

▪ در این عملیات چه تعداد نیروی آتش‌نشانی حضور داشتند؟

عملیات سازمان آتش‌نشانی به‌صورت هماهنگ و با مدیریت واحد انجام شد و بیش از ۱۰۰ آتش‌نشان در آن شرکت داشتند.

▪ به نظر شما در کلان‌شهر تهران که مشکلاتی در زمینه هدایت سیلاب‌ها دارد، نباید اقدام زیر بنایی انجام شود؟

در زمینه سیستم فاضلاب و هدایت آب‌های شهری، متاسفانه به سمت ایمنی در برابر حوادث و بلایای طبیعی مانند سیل حرکت نکرده‌ایم. تجربه نشان داده یک حادثه کوچک و یک بارندگی محدود مانند همین بارندگی اخیر، چه مشکلاتی را به وجود می‌آورد که به نظرم بارندگی‌هایی وسیع‌تر از این نیز قطعا در آینده رخ خواهد داد. سیستم فاضلاب و هدایت آب‌های شهری نیز نیازمند اثرگذاری بسیاری از نهادهاست. باید توجه داشت که آب همان‌طور که مایه حیات است، در زمان طغیان و جاری‌شدن سیلاب، خطرهایی دارد و شهر را در شرایط اضطراری قرار می‌دهد که برای مقابله با آن باید تمهیدات اساسی اندیشیده شود.

▪ تهران شهری است که بلایای طبیعی‌ای چون سیل و زلزله آن را تهدید می‌کند. برای امدادرسانی در مواقع بحرانی، در بخش مدیریت بحران با مشکلی روبرو نیستیم؟

ما به جای مدیریت بحران، بحران مدیریت داریم و در ساختارها، زیرساخت‌ها، آنچه برای یک سیستم جامع کارآمد و اثربخش به آن نیاز داریم، وجود ندارد.

▪ از نظر بودجه مشکل نداریم؟

نه، در حال حاضر مبالغ زیادی در حال خرج‌شدن است اما معتقدم که این هزینه‌ها متمرکز و هدفمند نیستند و در یک سمت و سو هزینه نمی‌شوند. در زمینه مقاوم‌سازی ساختمان‌ها هم به‌خصوص ساختمان‌های عمومی مانند مدارس، مساجد و مراکز خرید، به یک بازنگری نیاز است. بعضی از این ساختمان‌ها قدمتی طولانی دارند و در برابر بلایای طبیعی بسیار آسیب‌پذیر هستند.

▪ با تمام این بحث‌ها اگر کارهای زیرساختی و... انجام شود، تا چه حد می‌توان از آثار بلایای طبیعی جلوگیری کرد؟

خوشبختانه در حال حاضر با تکنولوژی روز می‌توان بسیاری از حوادث و بلایا را پیش‌بینی کرد و در صورت آمادگی، خسارت و تلفات را به حداقل رساند.

▪ در این ایام که تهران با بارندگی شدید و توفان همراه بود، علاوه بر آب‌گرفتگی مترو، حادثه دیگری هم در شهر اتفاق افتاد؟

در این روز امدادگران سازمان آتش‌نشانی شبانه‌روز پر کاری را تجربه کردند. کار امداد و نجات از ساعت ۱۱ صبح روز یکشنبه آغاز شد و تا پاسی از شب ادامه پیداکرد و سرانجام تمام آب‌گرفتگی‌ها برطرف شد و وضعیت به حالت عادی بازگشت. ماموران آتش‌نشانی در طول این مدت در بیش از ۳۰۰ عملیات امداد و نجات شرکت کردند و علاوه بر تخلیه آب از اماکنی که دچار آب‌گرفتگی‌شده بودند، به فعالیت‌های دیگر ناشی از بارندگی از جمله خارج‌کردن خودرو‌ها از میان آب، جمع‌آوری درخت‌های سقوط‌کرده و رسیدگی به خودروهای تصادفی پرداختند. امدادگران آتش‌نشانی، ۲ دستگاه خودرو را که در ارتفاعات چیتگر در گل مانده بودند نیز خارج و به سرنشینان آن امدادرسانی کردند. همچنین در این عملیات‌ها حوادثی از قبیل سقوط کابل برق، سقوط چراغ راهنمایی و سقوط سنگ ساختمان رخ داد که با حضور به موقع آتش‌نشانان در محل، از وقوع حوادث احتمالی بعدی پیشگیری شد.

● وقتی سیل می آید چه کار کنیم؟

هـنـد و بـنـگـلادش؛ سـیـل خـیـزتـریـن کـشـورهـای دنـیـا

دکتر فرهاد رضوانی

رییس اداره آموزش اورژانس

سیل، حجم آب فراوان و خروشانی است که بر اثر بالا آمدن از سطح رودخانه، سد، دریا یا دریاچه‌ای ناگهان زمین‌های اطراف خود را فرامی‌گیرد و گاهی یکباره شدید جاری می‌شود و همه را غافلگیر می‌کند.

سیل، از شایع‌ترین سوانح طبیعی دنیاست و تقریبا در تمام کشورها رخ می‌دهد ولی بیش از ۷۰ درصد حوادث مربوط به آن در کشورهای هند و بنگلادش است. سیل‌ها معمولا در فصل‌های معینی از سال اتفاق می‌افتند و مردم نیز از قبل آمادگی دارند؛ ولی گاهی چنان شدید و ناگهانی هستند که به یک فاجعه تبدیل می‌شوند. جریان سیل گاهی مقادیر زیادی رسوبات و نخاله حمل می‌کند که در این صورت میزان تخریب و خسارت آن ۳ برابر می‌شود. سیلاب می‌تواند به مخازن سوخت آسیب برساند و با شناور‌شدن موادسوختنی قابل‌اشتعال روی آب، خطر آتش‌سوزی و انتشار آن را افزایش دهد.

طی سال‌های اخیر، خسارت ناشی از سیل افزایش زیادی داشته است. برخی از دانشمندان معتقدند گرم‌شدن کره‌زمین و تاثیرات ناشی از پدیده «اِل نینو»، علت وقوع بیشتر سیل‌هاست، اما خود انسان‌ها نیز با قطع درختان جنگل که فرسایش خاک را نیز به دنبال دارد و تغییر مسیر رودخانه‌ها به مصلحت خود، شرایط لازم را برای جاری‌شدن سیل فراهم می‌کنند.

باران شدید و سنگین و ذوب سریع برف، مهم‌ترین دلایل وقوع سیل است و در نهایت هنگامی که مسیر رودخانه یا مسیر طبیعی جریان آب نتواند ظرفیت‌های آب‌های جاری شده را تحمل کند، سیل اتفاق می‌افتد.

● انواع سیلاب

▪ آرام: سیلاب‌های آرام که به تدریج طی روزها و هفته‌ها به علت بارندگی و افزایش حجم آب رودخانه‌ها و دریاچه‌ها ایجاد می‌شوند.

▪ ناگهانی: سیلاب‌های کوتاه‌مدت که در اثر افزایش ناگهانی حجم آب رودخانه‌ها و دریاچه‌ها ایجاد می‌شوند و مرگ و مصدومیت افراد و حیوانات اهلی محل و تخریب منازل را در پی دارند. مثل سیلاب گلابدره تهران (سال ۶۶) – ماسوله (سال۷۷) –گلستان (سال۸۱).

▪ شهری: با تغییر زمین‌ها از مزارع و جنگل به خیابان و ساختمان، قدرت جذب باران به‌وسیله زمین کم شده و هنگام سیل، خیابان‌ها و کوچه‌ها به محل عبور پرسرعت آب تبدیل می‌شوند که زندگی شهری را مختل می‌کند و خسارات فراوانی از جمله آب‌گرفتگی وسیع و عمیق، خفگی و غرق‌شدن به بار می‌آورد.

▪ رودخانه‌ای: برخی سیلاب‌ها فصلی و با بارندگی‌های بهاره یا زمستانه و همراه با ذوب سریع برف‌ها اتفاق می‌افتند. در این حالت مسیر رودخانه سریع پر می‌شود و زمین‌های مجاور را زیر آب فرومی‌برد. (مانند سیل رودخانه‌های کارون، هیرمند و...) این مناطق، همیشه زمان هشدار مناسبی برای تخلیه و دور‌شدن از منطقه سیل‌گیر دارند. اگر از ساخت‌وسازهای مجاور در بستر رودخانه جلوگیری شود، خسارت‌های ناشی از آنها به حداقل می‌رسد.

● هنگام وقوع سیل چه باید کرد؟

▪ برای مطلع‌شدن از آخرین اخبار و گرفتن دستورات لازم به رادیو، تلویزیون یا اعلام خبر از بلندگوهای عمومی گوش کنید.

▪ اگر دستور تخلیه مکان داده شد، فورا این‌کار را انجام دهید.

▪ از فاضلاب‌ها و جویبارهای به ظاهر آرام دوری کنید.

▪ اگر خانه را ترک می‌کنید، اشیای گرانبها را در محل‌های بالاتر و مطمئن بگذارید و درها را قفل کنید.

▪ جریان آب، برق و گاز را برای جلوگیری از آب‌گرفتگی و انفجار قطع کنید.

▪ وسایل نقلیه، حیوانات اهلی و اشیاء قابل‌حمل را به نزدیک‌ترین محل مرتفع انتقال دهید.

▪ اگر خانه شما در نقطه مرتفعی است و خطر آب‌گرفتگی تهدیدتان نمی‌کند، لازم نیست از خانه خارج شوید.

▪ در جریان آب راه نروید، اگر مجبورید در آب حرکت کنید، از مسیری بروید که آب حرکت نمی‌کند.

▪ برای مطمئن‌شدن از استحکام زمین جلوی پای خود، از چوب دستی استفاده کنید.

▪ در ناحیه سیل‌زده به تنهایی این طرف و آن طرف نروید و از جاهایی که سطح آب آن بالاتر از زانوست، عبور نکنید.

▪ از درختان در معرض سیل به عنوان محل امن استفاده نکنید.

▪ هنگام سیل از پل‌های چوبی سست روی رودخانه عبور نکنید.

▪ در منطقه سیل‌زده رانندگی نکنید.

▪ اگر سیل اطراف خودرویتان را گرفته، خودرو را رها کنید و به یک نقطه مرتفع بروید.

▪ در جریان سیل شنا نکنید.

▪ حیوانات اهلی را هنگام بارش از عرض رودخانه‌ها و سواحل آن عبور ندهید.

● بعد از وقوع سیل چه باید کرد؟

▪ خود را به نزدیک‌ترین محل امدادرسانی برسانید و لباس و کمک‌های اولیه دریافت کنید.

▪ برای اطمینان از سالم بودن آب آشامیدنی، به اخبار توجه کنید و آب را قبل از مصرف بجوشانید.

▪ از سیلاب دور شوید زیرا ممکن است با روغن، گازوئیل و فاضلاب آلوده یا در اثر تماس با خطوط برق زیرزمینی، جریان برق پیدا کرده باشد.

▪ از خطوط برق فشار قوی دوری کنید.

▪ از آب جاری شده فاصله بگیرید.

▪ از ساختمان‌هایی که آب اطرافش را احاطه کرده دور شوید.

▪ در مناطقی که سیلاب عقب‌نشینی کرده، ممکن است استحکام خیابان و جاده به دلیل جریان سیل ضعیف شده باشد و در اثر سنگینی، خودرو فرو برود.

▪ پس از اینکه مسوولان وضعیت را عادی اعلام کردند، به منزل برگردید.

▪ هنگام ورود به منزل، احتیاط کنید زیرا ممکن است پی ساختمان آسیب دیده باشد ولی ظاهر آن سالم باشد.

▪ سعی کنید در طول روز به منزل بازگردید و هنگام استفاده از وسایل روشنایی محتاط باشید.

▪ از کبریت و مشعل استفاده نکنید چون ممکن است گاز نشت کرده باشد.

▪ در اثر جمع‌شدن آب در گودال‌ها، شرایط مناسب رشد حشرات به‌خصوص پشه‌ها فراهم می‌شود، پس از توری برای منزل استفاده کنید.

▪ چکمه بپوشید.

▪ هر چیز خیس و مرطوب را کاملا تمیز کنید مخصوصا برگ گل وگیا‌هان را که خیس شده‌اند.

▪ سیل باعث خروج مارها می‌شود، بنابراین مواظب مارها باشید.

▪ مراقبت‌های فردی و عمومی را فراموش نکنید.

● سیل چگونه ما را می کشد؟

▪ غرق‌شدگی علت عمده مرگ ناشی از سیل‌های برق‌آسا و کناره‌ای است.

▪ آسیب‌های مرگبار هنگام تخلیه یا اقدام‌های پاکسازی نیز می‌تواند رخ دهد.

▪ آسیب‌ها شامل پارگی‌های کوچک یا سوراخ‌شدگی ناشی از شیشه و میخ است. برق‌گرفتگی نیز ممکن است رخ دهد.

▪ اثر سیل بر بیماری‌های واگیر در کوتاه مدت محدود است، اما ریسک بیماری‌های منتقله از طریق آب و ناقلان مانند بیماری‌های اسهالی، مالاریا و بیماری‌های ویروسی افزایش می‌یابد. اگرچه شیوع بیماری‌های قابل انتقال به ندرت ۱۰-۸ هفته بعد از سیل مشاهده شده است.

▪ احتمال گزیدگی به خصوص بروز مارگزیدگی و سگ‌گزیدگی به دلیل از بین رفتن لانه‌هایشان افزایش می‌یابد.

● برای پیشگیری از بیماری‌های منتقله با آب چه کنیم؟

▪ از آب بهداشتی و سالم برای شستشوی سبزی‌ها و میوه‌ها استفاده کنید.

▪ آب چشمه و رودخانه‌ها باوجود ظاهر تمیز آنها همیشه سالم نیستند. در صورت مشکوک بودن، از آب جوشیده سردشده استفاده کنید.

▪ آب آشامیدنی را در ظرف تمیز و در‌داری نگهداری کنید.

پاسخ نایب رییس شورای شهر تهران به سؤال روز

● مـقـصـر کـیـسـت؟

مهندس حسن بیادی نایب رییس شورای شهر تهران

از عمده‌ترین دلایل آب‌گرفتگی در شهر تهران زباله‌های شهری است و با وجود رسوب‌گیری‌هایی که در طول سال انجام می‌شود، باز هم خیلی از آب‌گرفتگی‌ها در شهر تهران به علت وجود زباله‌های فراوان در نهرها اتفاق می‌افتد. در چنین شرایطی، پیدا کردن مقصر کار بسیار دشواری است زیرا بررسی‌ها نشان می‌دهد مردم و برخی از سازمان‌ها به یک اندازه در آب‌گرفتگی معابر تقصیر دارند. نبود مدیریت یکپارچه شهری و نبود زیرساخت‌های شهری درست نیز باعث بروز مشکلات فصلی و آب‌گرفتگی در تهران می‌شود. متاسفانه برنامه‌ریزی‌های انجام شده برای مهار کردن بحران‌های فصلی نمی‌تواند مشکل این معابر را حل کند. با وجود اینکه گفته می‌شود میزان آب‌گرفتگی معابر در تهران نسبت به سال‌های گذشته به حداقل رسیده، اما باز هم سطح خیابان‌ها هنگام بارندگی‌های شدید شبیه دریاچه می‌شود به طوری که عبور و مرور برای شهروندان بسیار مشکل و این مشکل باعث ترافیک و تشدید تصادف‌ها می‌شود. مهم‌ترین راهکار برای برطرف کردن این معضل که در بیشترین فصل‌های سال با آن روبرو هستیم، همکاری دو سویه مردم و مسوولان با یکدیگر است.

همچنین بهتر است قبل از احداث کانال یا شبکه دفع آب‌های سطحی، مطالعه‌های دقیقی انجام شود. بررسی تمام جوانب موجود در منطقه از قبیل میزان فرسایش و نفوذپذیری، خاک، توپوگرافی و شیب موجود زمین‌شناسی می‌تواند در مبارزه با مشکل آب‌گرفتگی بسیار موثر باشد. با استفاده از نرم‌افزارهای سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)، هم می‌توان بهترین مسیر را برای هدایت آب‌های ناشی از بارندگی به سوی کانال‌های موجود طراحی و جهت شیب و جریان آب‌های ناشی از بارندگی را بررسی و مسیری را طراحی کرد. همچنین می‌توان مناسب‌ترین محله برای احداث دریچه‌های فاضلاب را تعیین کرد تا آب ناشی از بارندگی کاملا به داخل آنها هدایت شود. آموزش شهروندان و آشنایی آنها با فرهنگ شهرنشینی نه فقط شهرگرایی و رعایت بهداشت و نظافت شهری، استفاده از وسایل نقلیه عمومی در روزهای بارانی هر یک به نوبه خود می‌تواند نقش مهمی در برطرف کردن آب‌گرفتگی معابر شهری داشته باشد و تا حدودی از جمع شدن زباله در مسیرهای جریان آب جلوگیری می‌کند.

● خـطـری کـه از بـیـخ گـوش شـهـردار گـذشـت

باران تند و بی‌امان پایتخت، خاطره باران سال ۶۶ را زنده می‌کند. یکشنبه روزی بود که آسمان تهران آنقدر بارید که سیل تجریش را در حافظه تهرانی‌ها ماندگار کرد. حالا ۲۵ سال بعد، در بارانی که طی دهه‌های گذشته بی‌سابقه است، دوباره در دومین روز هفته، باران بی‌امان می‌بارد، آنقدر که آب رودخانه میانرود طغیان کند و پنل‌های سست کانال را درهم شکند و به ایستگاه افتتاح نشده ارم نفوذ ‌کند.

آب در تونل‌های خالی مترو می‌غرد و به سوی ایستگاه‌های پایین می‌رود و در ۳ ایستگاه حبیب‌اللهی، استادمعین و آزادی تا نیم‌متری زمین می‌رسد. هوا کم‌کم تاریک می‌شود اما هنوز سیل مهار نشده و آب ‌داخل تونل‌ها سرازیر است. در این میان، چهره‌ای آشنا با کلاه پشمی سیاه، همپای کارگران کار می‌کند و فریاد می‌زند. خانه‌های اطراف ایستگاه استادمعین تخلیه می‌شوند و همسایگان مترو به هتل هویزه می‌روند. در کنار کانال رودخانه، جایی برای ایستادن و آوردن تجهیزات نیست. نخستین کار، ایجاد تکیه‌گاهی برای بستن راه آب است. جرثقیل بزرگی بلوک‌های بتنی را مقابل رودخانه خروشان قرارمی‌دهد. پرتگاهی عمیق نیز در کنار رودخانه است. کمی جلوتر، شهردار تهران فریاد می‌زند: «اینجا خاکش سست است» و جرثقیل را به مکانی دیگر هدایت می‌کند. ناگهان یکی از چند جرثقیل کنار رودخانه واژگون می‌شود. شهردار تهران به سرعت از کنار جرثقیل به سمت دیگری می‌رود و در نیم‌متری‌اش جرثقیل پایین می‌آید. کسی باور نمی‌کند در این واژگونی، شهردار جان سالم به در برده‌است. کسی هم در آن شب دچار مشکلی نمی‌شود. شبی که تا غروب فردایش کسی از مدیران شهری پلک بر هم نگذاشت.

● چرا کانال آب شکست؟

رییس کمیسیون عمران شهرداری شهر تهران درباره علت تخریب کانال انتقال آب به ایسنا گفت: «برداشت ما این بود که کانال طراحی‌شده در آن نقطه، استانداردهای لازم را نداشته است. از طرفی ساخت مجتمع ایستگاهی در کنار این کانال به شکلی انجام شده بود که آب پس از تخریب دیواره کانال، به تونل خط۴ وارد شد. همچنین صفحات پیش‌ساخته بتونی در این کانال هم به شکل درستی نصب نشده بودند.»

● چرا سیل ترافیک آورد؟

سردار حسین رحیمی در روزهای بارندگی با عنوان اینکه آب به حالت سیل در خیابان‌ها براه افتاده است و خیابان آزادی، بزرگراه چمران و معابر اصلی گرفتار ترافیک سنگینی هستند، گفت: «حجم بارندگی بیش از کشش شهرهاست که باعث سرزیر شدن آب و لغزنده شدن سطح معابر می‌شود. همچنین کم کردن سرعت رانندگی هم تردد را سخت‌تر کرده است.»

● ۲۳ تـوصـیـه بـرای روزهـای بـارانی

۱ به اخبار مربوط به هواشناسی و شرایط جوی که از رادیو و تلویزیون پخش می‌شود، دقت کنید.

۲ در این ایام از مسافرت‌های غیرضروری خودداری کنید.

۳ در روزهایی که بر اثر بارندگی شدید احتمال آب‌گرفتگی معابر پیش‌بینی می‌شود، از تردد غیرضروری در خیابان اجتناب کنید.

۴ اگر بیمار هستید یا عزیزانتان از بیماری‌های خاصی رنج می‌برند، به علت اینکه در این روز‌ها ترافیک شدیدی در خیابان‌ها ایجاد می‌شود، در صورتی که ضروری نیست، از خانه خارج نشوید.

۵ به علت اینکه کودکان و سالمندان در این مواقع بیشتر در معرض خطر و آسیب‌پذیرترند، حتی‌الامکان نباید از منزل بیرون بروند.

۶ اگر احتمال آب‌گرفتگی در معابر وجود دارد، از مسیر‌های شلوغ که احتمال ترافیک بیشتری دارند عبور نکنید.

۷ اگر از وسیله شخصی استفاده می‌کنید، قبل از خارج شدن از منزل از وضعیت راه‌ها و خیابان‌ها مطلع شوید.

۸ اگر از خودروی شخصی استفاده می‌کنید، از سالم بودن آن مطمئن شوید.

۹ اگر به خیابان می‌روید، لباس مناسب بپوشید.

۱۰ حتما چتر همراه خود داشته باشید.

۱۱ در این روزها کفش مناسب و محکم (ترجیحا چکمه) بپوشید.

۱۲ اگر در کیفتان اسناد مهم نگهداری می‌کنید، حتما آنها را در پوشش مناسب که آب به درونش نفوذ نکند، نگهداری کنید.

۱۳ اگر باید داروی خاصی را در ساعت به‌خصوصی مصرف کنید، حتما آن را در کیف و در پوشش مناسب ضدآب قرار دهید.

۱۴ از فاضلاب‌ها و جویبار‌های به ظاهر آرام دوری کنید.

۱۵ در جریان آب راه نروید و اگر مجبور به این کار شدید، از مسیری بروید که آب حرکت نمی‌کند.

۱۶ از درختان در معرض آب‌گرفتگی شدید دور شوید.

۱۷ از خط‌های فشار قوی برق دوری کنید.

۱۸ اگر سیم برق لختی در آب افتاده، از آن دوری کنید و به ۱۲۵ اطلاع دهید.

۱۹ از آب جاری شده فاصله بگیرید.

۲۰ از تردد در حاشیه رودخانه‌ها و مسیل‌ها خودداری کنید.

۲۱ از حضور غیرضروری در مکان‌های شلوغ اجتناب کنید. اگر مامورین امداد و نجات در حال کمک‌رسانی هستند، تجمع در آن مکان در امر امداد و نجات اختلال ایجاد خواهد کرد.

۲۲ اگر با فردی مواجه شدید که آسیب‌دیده است، سریع با اورژانس (۱۱۵) و آتش‌نشانی (۱۲۵) تماس بگیرید.

۲۳ اگر به مشکلی برخورد کردید و به کمک نیاز داشتید، با شماره?های ۱۱۵ و ۱۲۵ تماس بگیرید.

مانی غمخوار

مهدیه آقازمانی

نورا حسینی

سارا دماوندان