جمعه ها دیگر تعطیل نیست

نگاهی به اهمیت تعطیلی روز جمعه در ایران

دیرزمانی جمعه ها به عنوان روز مهم ایرانیان از قداست والایی برخوردار بود اما امروزه بنا به برخی ملاحظات جمعه در حال تبدیل شدن به روزی همچون سایر روزها است...آنچه مهم است فاصله گرفتن مردم کشور ازآموزه های دینی است تا آنجا که تاثیراین فاصله گرفتن برزندگی شهری ما سایه انداخته است وغم وافسردگی بعضا درچهره شهرنشینان ما موج می زند.

نگاهی به وضعیت شهر تهران در ابتدای روز جمعه و ساعات نزدیک به ظهر در مرکز شهر و حوالی جنوب تهران، در یک برآورد کلی نشان از تقلا و فعالیت گسترده مردم دارد.

دیر زمانی جمعه ها به عنوان روز مهم ایرانیان از قداست والایی برخوردار بود اما امروزه بنا به برخی ملاحظات “جمعه” در حال تبدیل شدن به روزی همچون سایر روزها است. تعطیلات آخر هفته در همه جای دنیا از فراغت و آسودگی خاطر مردم بعد از شش یا پنج روز کار پر تلاش حکایت دارد.

فلسفه تعطیلات آخر هفته نیز در این است که اگر مردم چند روز فشرده و سخت را طی هفته پشت سر گذاشته و ساعت ها جدال با فشار و استرس را تجربه کرده اند، در روزهای آخر هفته به استراحت پرداخته تا در آغاز هفته با انرژی فراوان کار روزانه را شروع کنند.

ارزیابی سنتی از تعطیلی روز جمعه به ما گوشزد می کند که در چنین روزی باید به دیدار بزرگترها رفت، به کارهای شخصی از قبیل نظافت و تنظیم کارهای عقب افتاده و فعالیت های خانگی پرداخت و با حضور در کنار خانواده و بر سر یک سفره غذا خوردن و انجام برخی فرایض دینی این روز را درک کرد.

نگاه دینی به تعطیلات هم بیانگر این واقعیت است که چنانچه درطول هفته مردم به خاطرفشارکاری موفق نشوند آن طورکه شایسته است اعمال مذهبی و مستحبات را به جا بیاورند درروزتعطیل با فراغت بیشترکمبودهای معنوی خود را جبران کنند.

بنا بر این گزارش خداوند در سوره جمعه آیه ۱۱ پس از توصیه مسلمانان به اهمیت اعمال مذهبی روز جمعه می فرماید: بگو آنچه نزد خداست از سرگرمی و داد و ستد بهتر است چرا که خدا بهترین روزی دهنده است.

اهمیت روز جمعه از نظر خداوند و آیین اسلام تا بدانجاست که مطابق برخی روایات خداوند روز جمعه را برای یهودیان تعطیل اعلام کرده بود ولی آنها بنا به برخی افسانه های بی دلیل بر روز شنبه اصرار کرده و در ماجرای تعطیلی جمعه اختلاف کردند به همین لحاظ و بنا به اهمیت تعطیلی یک روز در هفته خدا شنبه را روز تعطیلی آنها قرار داد اما آنها باز هم سرپیچی کردند. ( مجمع البیان جلد ۵ و ۶ ص ۶۰۴ )

به گزارش برنا، به لحاظ اقتصادی، تحلیل این مسئله ازجایگاه چندگانه ای برخوردار می شود که مهمترین آن پیچیده شدن شرایط زندگی و نیاز روز افزون خانواده ها به تامین معاش است که ضرورت فعالیت اقتصادی حتی در روز جمعه را اجتناب ناپذیر می کند.

از دید فرهنگی، کمرنگ شدن مناسبات خانوادگی ناشی از تحکیم مبانی مدرنیسم در دنیای جدید، تقویت فردیت و فرو رفتن در لاک خود را موجب شده به‌طوریکه دیگرهمچون گذشته نمی توان انتظار داشت که جمعه ها روز دیدار فرزندان با والدین و نوه ها با پدر بزرگ - مادربزرگ ها باشد.

به لحاظ اجتماعی، سست شدن بنیانهای فلسفی و بی اعتنایی به آداب و سنت ها تاثیر مهمی در کمرنگ شدن اهمیت تعطیلی جمعه داشته است. با این وجود نمی توان بی اهمیتی به قداست روز جمعه را مطلق ارزیابی کرد.

چنانچه در بررسی این موضوع به پایتخت تمرکز کنیم چند اختلاف فاحش مشاهده می شود؛ در مناطق شمال تهران کمتر اثری از فعالیت و تقلای روزانه مردم در روزهای تعطیل مگر رفت و آمدهای موقتی گذرا مشاهده می شود. این امر می تواند ناشی از چند مساله باشد: -۱ در مناطق مرفه شمال تهران بیشتر مردم تعطیلات آخر هفته را در خارج از تهران سپری می کنند. -۲ در این مناطق رفاه بیش از حد ضرورت انجام فعالیت خاص را در روز جمعه غیر ضروری می کند.

بررسی این مسئله در مناطق میانی شهر تهران و به خصوص جنوب شهر عکس این مسئله را نشان می دهد. در این حوالی تقریبا، مراکز خرید بسیار پر تردد و شلوغ هستند، در خیابان های باریک جنوب شهر تردد اتومبیل ها ترافیک سختی را بوجود می آورد. همچنین اکثریت قریب به اتفاق مغازه ها تا قبل از ظهر و اندکی پس از ظهر باز بوده و همچنان به فعالیت ادامه می دهند.

شاید دفاع از تعطیلات آخر هفته، این انتقاد را به همراه داشته باشد که کشور از تعطیلی زیاد و بی شمار خسته است. اما باید گفت که کثرت تعطیلی ها در ایران بیشتر تعطیلی مراکز و خدمات دولتی را شامل می شود در حالی‌که بخشهای خصوصی و حتی معدودی از مراکز بازرگانی و تجاری غیر دولتی در روزهای تعطیل کماکان فعال هستند.

ماجرای تعطیلی ها در کشور و اعتراض برخی ها به گسترش دامنه آنها شاید در نگاه اول تا حدی درست به نظر برسد اما نکته حائز اهمیت آن است که اهمیت تنها تعطیلی ایرانی ها که دیر زمانی آدینه روز و پس از ورود اسلام نیز همان روز جمعه باقی مانده بنا به دلایل مطرح شده در حال رنگ باختن است. و این مهم مطمئنا در روند کاری و اخلاق مردمان کشور بی تاثیر نخواهد بود...آنچه مهم است فاصله گرفتن مردم کشور از آموزه های دینی است تا آنجا که تاثیر این فاصله گرفتن بر زندگی شهری ما سایه انداخته است و غم و افسردگی بعضا در چهره شهرنشینان ما موج می زند.