اصفهان شهر بزرگان تاریخ

اصفهان شهری است که در طول تاریخ بزرگان زیادی را پرورش داده و یا از آنها پذیرایی کرده و روز اصفهان نیز باید روزی برای اصفهان باشد نه پرورش یافتگان این شهر که اگر چنین نباشد به منزله نادیده گرفتن همه بزرگان این خطه است

اصفهان شهری است که در طول تاریخ بزرگان زیادی را پرورش داده و یا از آنها پذیرایی کرده و روز اصفهان نیز باید روزی برای اصفهان باشد نه پرورش یافتگان این شهر که اگر چنین نباشد به منزله نادیده گرفتن همه بزرگان این خطه است.

آذرین تیر از چله کمان قوس رها شد تا بر هامونی زمرد فام نشیند که زندگی و زایندگی برتن اوجاری است و برهرگوشه اش نگینی فیروزه ای آذین بسته تا با نوای مردمانی نیکو سرشت گلها و طرح ها بر کاشی‌ها برویند و در فرش‌ها خودنمایی کنند.

نوای جرس کاروانها در مسیر تاریخ گوشش را پر کند تا در دل پر مهرش رنگها و نژادها و ادیان جای گیرند و نام خدای را در هر گوشه‌اش به رنگی و نوایی دیگرفریاد کنند، همان شهری است که نیمۀ جهان خوانندش و هر انگشتش به هنری آراسته است.

شهری که به راستی نمی توان نامی خاص را بر آن اطلاق کرد : اصفهان شهر معماری است، شهر هنر است، شهر پژوهش و علم، موسیقی، تجارت، ریاضیات، شعر. اصفهان شهری است که در طول تاریخ هزاران ساله‌اش نام علم، هنر ، مذهب، تجارت، صنعت، تاریخ، افسانه و... را بر جبین خود داشته و نام مردان و زنان بزرگی که در این شهر زاده شده یا بدین شهر آمده و در آن پرورش یافته اند خود گواه این مطلب است. از بزرگان افسانه ای چون کاوه آهنگر که بر علیه ظلم ضحاک از اصفهان برخاست تا خاورشناس معروف آتور پوپ که آرامیدن در این خاک را بر تمام دنیا ترجیح داد.

اما هر بزرگی را قدری است و پاسداشتی و پاسداشت اصفهان بزرگ باید در کدامین روز برگزار شود و نام چه کسی بر شیرینی این روز منقش شود؟. اگر مروری بر هزاران نام برآسمان رفته از این شهر بیندازیم، پاسخ را خواهیم یافت هر چند مدتی است قرعه روز اصفهان بنام شیخ بهایی افتاده اما در این آسمان پر ستاره ماه درخشان کیست.

● اصفهان کاروانسرایی برای بزرگان

اصفهان شهری است که به گفته ناصرخسرو "در همه زمین پارسی گویان شهری نیکو تر و جامع تر و آبادان تر از اصفهان نباشد" وحتی "حاکمش مردی با خط نیکو، فضل دوست و خوش سخن" باشد و به گفته استاد دانشگاه لیدن هلند ، بناهای تاریخی اصفهان بهشت ریاضیات در معماری است.

این جاذبه ها باعث شده تا اصفهان در مسیر تاریخ دانشمندان و هنرمندان بزرگی به سمت و خود کشانده و در دامن خویش پرورانده و از خدمات آنها بهره مند شده تا لقب نصف جهان را با خود داشته باشد و در بهشت ریاضیات چه کسی پر آوازه تر از خیام که ۱۸ سال در اصفهان با حمایت ملک شاه سلجوقی و وزیرش نظام الملک در رصد خانه ای که به دستور ملکشاه تأسیس شده بود، به انجام تحقیقات نجومی پرداخت و به همراه عده ای از ریاضی دانان دقیق‌ترین تقویم و مبنای گاهشماری ایرانیان از قرن پنجم خورشیدی بدین سو با نام تقویم(گاهشمار) جلالی با احتمال نزدیک به یقین اصفهان در نهم رمضان سال ۴۷۱ هجری قمری تدوین کرد. خیام همچنین در ترسیم هندسه تزئینی گنبد شمالی مسجد جامع اصفهان تاثیر فراوانی داشته است.

ستاره آسمان نبوغ ایرانی حکیم بوعلی سینا دردوران پختگی و در سالهای انتهایی عمر و به مدت ۱۴ سال در اصفهان زندگی کرد و بنا بر برخی شواهد در این شهر وفات یافته و در مدرسه‌ای، ابن سینا در اصفهان و تحت حمایت علاءالدوله، به تدریس تألیف و کارهای اداره مملکت پرداخت و هر شب جمعه، مجلسی از علما و بزرگان با حضور شیخ ابو علی سینا در محضر علاءالدوله تشکیل و در موضوعات مختلف بحث و مناظره می‌شد و دانشنامه علائی که مهمترین نوشته فارسی اوست نیز به درخواست و برای علاء الدوله کاکویه درنگاشته شد.

شیخ بهایی که مردی از جبل عامل و با اصل و نسبی همدانی بوده نیز یکی دیگر از این بزرگان غیر اصفهانی است که دوران طلایی زندگیش را در اصفهان گذرانده است.

مردی که چون دیگر نوابغ ایران بر علوم مختلف تبحر داشت و آثاری در ریاضی، شعر، معماری صدارت توانمند بود و آثاری چون طراحی حمام شیخ بهایی، طراحی شهر نجف آباد و مدرسه چهارباغ و طومار شیخ بهایی که باز نویسی و تصحیح سیستم تقسیم آب در اصفهان است از مشهورترین آثار اوست.

صائب تبریزی شاعری پر آوازه که سبک هندی را به کمال رسانده و صاحب سبک شده و شیوه او را سبک صائب یا سبک اصفهانی گویند تاجر زاده‌ای تبریزی است که او را پس از سعدی و حافظ استاد مسلم غزل می دانند و در زمان شاه عباس پدرش به اصفهان مهاجرت می کند علاقه ای وافر به اصفهان داشت و حتی زمانی که به هند می رود از اصفهان در اشعارش بسیار یاد می کند:

چو حلقه بر در دل، شوق اصفهان بزند سرشک بر صف مژگان خونچکان بزند

● هزار خفته نام آور در اصفهان

در گورستان جنوب شرقی اصفهان بیش از هزار تن از مشاهیر اصفهان و جهان اسلام در این مکان دو هزار ساله دفن شده اند مردان و زنانی که در اصفهان زاده شده و ستاره‌ای از افتخارات این شهر شده اند، کسانی در هنر چون علی اکبر خان اصفهانی، ملک المعمار دربار شاه عباس ملقب به معمار باشی طراحی و نقشه‌های درونی و بیرونی بناها و مساجد اصفهان از جمله مسجد شاه(مسجد جامع عباسی) اصفهان را انجام داده و همچنین طراح میدان زیبای نقش جهان نیز بوده است .

در هنر خوشنویسی نیز به نامهای چون محمد رضا اصفهانی ملقب به امام خطاطان که از وی ۲۹ کتیبه باقی مانده است، درویش عبدالمجید طالقانی که خط شکسته یا نستعلیق را در ایران به حدکمال رسانیده، علی‌رضا عباسی، محمدرضا امامی، بر می خوریم.

استاد عبدالوهاب شهیدی و تاج اصفهانی نیز از دیگر هنرمندان اصفهانی مدفون در تخت فولاد هستند که که در آواز نامی و شهرتی داشته‌اند و صدها هنرمند نقاش مینا کار کاشیکار و که نامشان در این مختصر نمی‌کنجد.

از هنر که بگذریم در بحث عرفان و تصوف با توجه به اینکه عنوان بابا برای پیران و مرشدان استفاده می شده،۳۶ مقبره با این عنوان در اصفهان وجود دارد که مهمترین آنها بابا رکن الدین است، از دیگر عالمان می توان به صاحب بن عباد که در توسعه شهر اصفهان در زمان آل بویه نقشی مهم داشته و یکی از بزرگترین کتابخانه های ایران را در زمان خود داشته، اشاره کرد همچنین ابن مسکویه مورخ فیلسوف عالم قرن چهارم و رئیس کتابخانه(خازن) ابن عمید و جهانگیر خان قشقائی که در چهل سالگی، عشق تحصیل به سرش افتاد و دنبال علم را گرفت تا آنجا که استاد مسلم فلسفه در اصفهان گردید.

علامه مجلسی، صاحب بحار الانوار از علمای شیعه و فلاسفه‌ای چون میرفندرسکی و ملاصدرا جزو هزاران بزرگ نام آوری هستند که در این خاک ماوا گزیده اند و معاصرانی چون حاج آقا رحیم ارباب، حاج مصورالملک ، نصرت الحاجیه امین یا لطف الله هنر فرواستاد مهریار که عمرشان را صرف شناخت و شناساندن اصفهان کردند همه ستاره ای از آسمان این شهر بزرگ بوده و هستند که هیچکدام بر دیگری برتری ندارند و نامیدن روز اصفهان با نام شیخ بهایی که او نیز یکی از نوادر این شهر است کم لطفی به دیگر خادمان این شهر و همزمان قراردان این روز باروز معمار نادیده گرفتن دیگر هنرهای این شهر هزار فن وهنر است.

زیرا در یک محاسبه کوچک می توان دریافت که اصفهان به واسطه داشتن صدها اندیشمند برجسته که خدمات بزرگی به ایران و جهان و شهر خود کرده اند نمی تواند به نام یکی خوانده شود و شاید باید گفت در نور آذرین خورشید اصفهان هیچ ستاره قدرت جولان دادن ، ندارد و روز شهر علم و هنر باید با نگاهی عالمانه نه نیم نگاهی سطحی نگرانه برگزیده شود .

روزی که تمام صاحب نظران با توجه به اسناد و مدارک آن را اول آذر ماه می دانند روزی است که اصفهان در آن با هیچ کس سهیم نیست و پشت هیچ کس کسوف نمی کند.

لیلا شکوه فر