آموزش, مهم ترین شرط گویندگی خبر است

گفت وگو با مهناز شیرازی, گوینده سابق خبر

مهناز شیرازی سال‌ها به‌عنوان یکی از گویندگان مطرح خبر فعالیت می‌کرد؛ هرچند مدتی است از گویندگی خبر فاصله گرفته، اما هنوز دغدغه‌های بسیاری درباره این حوزه دارد. او در این مصاحبه راز موفقیت سال‌ها گویندگی‌اش را در توسل به حضرت فاطمه زهرا(س) قبل از هر اجرا می‌داند و این که همیشه سعی می‌کند، معلوماتش را به روز نگه دارد. او عقیده دارد خاصیت صدای زنان این است که شکوه و زیبایی بیشتری به خبر می‌دهد و به همین دلیل بسیاری از گویندگان اخبار مطرح جهان را زنان تشکیل می‌دهند.

طی سال‌های اخیر تلویزیون سعی کرده نیروهای تازه‌کار را در عرصه خبر جذب کند. این رویه را چگونه می‌بینید؟

بین نحوه گزینش اخبارگوهای نسل قدیم و جدید تفاوت‌های زیادی وجود دارد و همین تفاوت‌ها هم در نوع خودش باعث بروز اختلاف‌هایی در اجرا شده است، چون قبلا در کنار گزینش‌هایی که انجام می‌شد آموزش هم به‌طور مکمل قرار داشت. البته شاید این حرف به مذاق نسل جدیدی که در این عرصه فعالیت می‌کند چندان خوش نیاید، اما فکر می‌کنم آنها هم بخوبی می‌دانند این حرف‌ها از روی دلسوزی و برای ارتقای سطح کار آنهاست وگرنه دور از ذهن به نظر می‌رسد، نسل من و چهره‌هایی امثال قاسم افشار، محمدرضا حیاتی، فواد بابان و... بخواهد به آنها حسادت کنند یا به نوعی به دنبال رقابت با آنها باشند، چون ما جایگاه خودمان را از سال‌ها پیش با گذران عمرمان در این حرفه به دست آورده‌ایم؛ اما نکته‌ این است که بخشی از نیروهایی که اکنون گزینش شده‌اند از استانداردهای یک گوینده خارج هستند. وقتی وارد این عرصه شدیم براساس آزمون و شرایط خاصی پله‌ها را یکی یکی طی کردیم. ما طی چند سال قبل کمیته‌ای را به عنوان کمیته گویندگان داشتیم که من و آقای حیاتی عضو آن بودیم و کسانی را که علاقه‌مند به کار گویندگی بودند، مورد ارزیابی قرار می‌دادیم و افراد مناسب را از میان آنها برای این حیطه انتخاب می‌کردیم. در ضمن برای این افراد منتخب شرایطی را هم در نظر می‌گرفتیم مثلا می‌گفتیم صاحب این صدا بعد از آموزش‌های لازم برای اخبار علمی ـ فرهنگی مناسب است یا این‌که بهتر است در بخش سیاسی یا ورزشی مشغول به کار شود.

یعنی به نظر شما خود صداست که تعیین می‌کند مناسب کدام سبک خبرخوانی است؟

بله، ما براساس صدا، نوع چهره و فرم اجرا این تفکیک را قائل می‌شویم. اساسا صدای یک گوینده خبری که اخبار ورزشی را اجرا می‌کند با فردی که خبر سیاسی می‌خواند کاملا متفاوت است. البته پس از مدتی دیدم آنچه ما می‌خواسته‌ایم صد درصد اجرا نشده است. در هر حال نباید فراموش کرد برای گویندگی خبر صرفا دانستن تئوری علمی کافی نیست و فرد باید به لحاظ تجربی و عملی هم به طور کامل با این فن آشنایی داشته باشد، مثلا استادی که به تدریس این رشته می‌پردازد باید کار را به شکل عملی انجام داده باشد تا بتواند تجربیاتش را در اختیار هنرجویان قرار دهد و به او نحوه مقابله با مشکلات را به شکل تجربی آموزش دهد چون وقتی دوربین خبر روشن می‌شود و اجرای زنده روی آنتن می‌رود شما باید توانایی مقابله با مشکلات احتمالی را داشته باشید و این با کمک تجربه و مدیریت علم حاصل می‌شود: اگر من فقط یکسری مسائل تئوری را بدانم، دلیل نمی‌شود گوینده خوبی باشم، چراکه برخی در نفس کشیدن درست هم مشکل دارند.

یعنی نفس کشیدن در گویندگی هم قوانین خاص خودش را دارد؟

صد درصد. تنفس اساس کار گویندگی است، چون نفس کشیدن صحیح باعث می‌شود شما بدرستی بر استرس‌تان غلبه کنید. وقتی فرد این نکته ساده و در عین حال کلیدی را نداند، خب طبیعی است نمی‌تواند بدرستی استرس خودش را کنترل کند و روی نحوه کارش هم تاثیر می‌گذارد.

نسل ما پله‌پله به جایگاهی که اینک دست یافته‌، رسیده‌ و شاید به همین علت است قدر این جایگاه را می‌داند و برای حفظ آن تلاش می‌کند

اگر شما به قبل نگاهی بیندازید می‌بینید با وجود سادگی که در دکور و نوع رنگ‌بندی لباس‌ها وجود داشت و تعداد شبکه‌های ما از دو شبکه تجاوز نمی‌کرد، اما مردم به گویندگان آن نسل علاقه‌مند بودند در حالی که طی این سال‌ها با وجود تغییرات گسترده و هزینه‌های آنچنانی در دکور و به‌کارگیری رنگ و لعاب و گسترش فناوری هنوز گوینده‌ای نتوانسته جا پای نسل قبل بگذارد.

پس به نظر شما بکارگیری فناوری نتوانسته تاثیری در جذاب کردن این سبک برنامه‌ها در تلویزیون داشته باشد؟

فناوری به تنهایی هیچ گاه نمی‌تواند در این عرصه تاثیرگذار باشد، بلکه در کنار نیروی متخصص، ماهر و حرفه‌ای است که می‌تواند به یک عنصر اثر‌گذار تبدیل شود.

شما هم مدتی است از عرصه خبر کناره‌گیری کرده‌اید و تنها از دوره خاطره‌ساز دهه ۶۰ و ابتدای ۷۰ یک نفر باقی مانده است. با توصیف شما، نسل جدید نمی‌تواند جایگزین خوبی برای همدوره‌ای‌های شما شود.

من همیشه از ورود نیروی جوان و تازه‌نفس در کار استقبال می‌کنم، اما معتقدم این کار باید پله پله انجام شود و مراحل خاص خودش را طی کند و جهشی نباشد. اگر این پله‌ها طی نشود و فرد شتاب‌زده به آن چیزی که باید دست پیدا کند دیگر قدر آن جایگاه را نمی‌داند و ارزش چندانی برای آن قائل نخواهد بود.

پس به نظر شما این افراد با استعداد هستند، اما بستر آموزشی برای رشد آنها فراهم نیست؟

بله، من اعتقاد دارم اینها باید در کنار نیروی متخصص آموزش ببینند وگرنه علم این کار شاید در چهار برگه کاغذ جمع شود، اما خب نحوه بهره‌گیری از آن، فن خاص خودش را دارد. به عقیده من باید از افرادی نظیر آقای افشار، بابان، حیاتی و سایر دوستانی که بازنشسته شده‌اند در عرصه آموزش استفاده شود. با قاطعیت می‌گویم اگر نیروهای گزینشی زیر نظر این افراد متخصص آموزش ببیند طی مدت شش ماه به یک گوینده خبر در سطح خوب بدل می‌شوند.

طی چند سال اخیر از همکارانی که در شهرستان هم فعالیت می‌کنند، دعوت به کار می‌شود. نظرتان راجع به این نوع به‌کارگیری نیرو چیست؟

من مخالف این ورودها نیستم، اما باز هم در حرف‌هایم به بحث آموزش اشاره می‌کنم. اساسا نوع کار و خبرخوانی تهران با شهرستان متفاوت است و باید آموزش‌هایی در این باره ببینند تا بتوانند موفق عمل کنند.

با توجه به تاکیدی که شما بر آموزش دارید ابتدای فعالیت‌تان چه مراحلی را گذراندید که به جایگاه فعلی دست یابید؟

وقتی وارد این عرصه شدم هنوز دیپلمم را نگرفته بودم و جوان بودم، اما زمینه‌‌ای که در آن مقطع فراهم بود شوق یادگیری را در من افزون می‌کرد. آن زمان بعد از پشت سر گذاشتن آموزش‌های مختلف باید مدت‌ها در تحریریه می‌نشستیم و صرفا نگاه می‌کردیم و سپس به ما اجازه می‌دادند به استودیو، آن هم رادیو، برویم و کنار گویندگان بنشینیم و به اجرای آنها نگاه کنیم، بعد اعلام زمان و مکان کنیم، مثلا بگوییم: ساعت ۱۴، اینجا تهران است، صدای جمهوری اسلامی ایران. بعد از طی این مرحله که ماه‌ها به طول می‌انجامید اجازه می‌دادند ما خبر دوخطی اعلام هوا را به عنوان نفر سوم بخوانیم و بعد ما را به کابین تلویزیون منتقل می‌کردند، سپس به بخش خبری استان و شهرستان و ... نسل ما پله‌پله به جایگاهی که اینک دست یافته‌، رسیده‌ و شاید به همین علت است قدر این جایگاه را می‌داند و برای حفظ آن تلاش می‌کند.

ما چشمداشتی به مسائل مالی نداشتیم و تنها عشق در کار معنا می‌داد، ولی خب الان برخی می‌خواهند یکشبه ره صد ساله بروند.