خاطرات دیازپام و رفقا

درباره قرص های خواب آور و عوارض مصرف خودسرانه آنها

مهم‌ترین نکته در مورد مصرف همه داروها این است که زیرنظر و با تجویز پزشک باشد؛ یعنی اگر پزشک تشخیص داده باشد، دارو لازم است و در غیر این صورت نه، چون قطع یا مصرف خودسرانه داروها، مشکل‌ساز خواهد بود...

رعایت این نکته در مورد داروهای روان‌پزشکی و اعصاب که از قدیم نگرانی منفی در مورد عوارضش وجود داشته، به دقت بیشتری نیاز دارد. البته برخلاف تصور، تمام داروهای روان‌پزشکی، خواب‌آور نیستند، وزن را اضافه نمی‌کنند و وابستگی نمی‌آورند. متاسفانه خیلی از مردم ما جایی که نیاز به مصرف دارو است، مقاومت می‌کنند و جایی که لازم نیست دارو مصرف کنند، به توصیه و صلاحدید دیگران، دارو را استفاده و خود را دچار عوارض آن می‌کنند.

خواب‌آورها و ضداضطراب‌ها، رایج‌ترین داروهایی هستند که خودسرانه مصرف می‌شوند و عوارض زیادی هم دارند. این داروها معمولا در گروه بنزودیازپین‌ها قرار می‌گیرند. آلپرازولام، کلونازپام، کلردیازپوکساید، دیازپام، اگزازپام، لورازپام و... که مردم معمولا به توصیه دیگران خودسرانه مصرفشان می‌کنند، از داروهایی هستند که جز در موارد خاص، خیلی کم تجویز می‌شوند.

مساله این است که بی‌خوابی به تنهایی بیماری نیست و عارضه‌ای است که علامت اضطراب، افسردگی یا... به شمار می‌رود پس باید برای رفع آن، علت زمینه‌ای برطرف شود. برای حل این مشکل هم گاهی ورزش‌، روان‌درمانی و گاهی مشاوره و مصرف داروهای ضدافسردگی لازم است. مصرف خودسرانه برخی داروهای ضدافسردگی، خواب‌آور و ضداضطراب، خیلی‌وقت‌ها نه‌تنها مشکل بی‌خوابی را رفع نمی‌کند، بلکه به مشکلات فرد هم می‌افزاید چون این داروها فقط برخی علایم ظاهری را رفع می‌کنند در حالی که دلیل اصلی همچنان وجود دارد و پابرجاست. متخصصان هم ابتدا سعی می‌کنند علت اضطراب یا افسردگی را پیدا و آن را برطرف کنند و بعد دارو تجویز می‌کنند. مهم‌ترین عارضه داروهایی مثل آلپرازولام که مصرف خودسرانه آن خیلی رواج دارد، وابستگی است، اما نه به این معنی که داروی بدی است؛ مصرف آلپرازولام برای رفع اضطراب‌های شدید، به صورت کوتاه‌مدت، خوب است اما به شرطی که با تشخیص و تجویز پزشک باشد. در غیر این صورت، وابستگی را در پی خواهد داشت. تاکید می‌کنم هر دارویی زیرنظر پزشک فقط برای مدتی معلوم، موردنیاز است و بدون تجویز پزشک، حتی مصرف یک استامینوفن ساده هم ضرر دارد؛ چه استفاده خودسرانه و چه قطع خودسرانه آن.

دکتر حامد محمدی کنگرانی

روان‌پزشک

عضو کمیته روان‌درمانی و رسانه انجمن روان‌پزشکان ایران