خانه ات را بزرگ نشان بده

دکوراسیون خانه های کوچک به روایت دکتر فاطمه کاتب دکترای معماری داخلی

«مشکل‌هایی که ما این روزها در بیشتر آپارتمان‌ها با آن روبه‌رو هستیم، به خاطر فضای کوچک آپارتمان نیست؛ بلکه به دلیل عدم مدیریت یا بهتر بگویم، رعایت نکردن اصول صحیح چیدمان است....

ما باید هنگام چیدن وسایل یک خانه، به مخاطبان آن توجه کنیم و ببینیم چند نفر و با چه سن و سالی قرار است در آن خانه زندگی کنند تا بتوانیم بهترین برنامه‌ریزی را برای عملکرد فضا انجام دهیم.» اینها، بخشی از گفته‌های دکتر فاطمه کاتب است که دکترای معماری‌‌اش را از دانشگاه UCE انگلستان گرفته‌ و زمانی به عنوان اولین زن رییس دانشگاه در ایران در دانشگاه هنر اصفهان مشغول فعالیت بوده‌ و حالا عضو هیات علمی دانشکده هنر دانشگاه الزهرا و رییس انجمن پژوهش‌های آموزشی ایران است.

در «خانه سالم» این هفته، پای حرف‌های او نشسته‌ایم تا بفهمیم چگونه آدم می‌تواند به همان اندازه که از یک موسیقی یا شعر زیبا لذت می‌برد، از چیدمان زیبای فضای داخلی خانه‌اش هم به وجد بیاید؟!

خانه باید محل آرامش باشد و وقتی که ما خسته از کار روزانه به خانه برمی‌گردیم، آنجا را امن‌ترین جای دنیا بدانیم. در حالی که بسیاری از بی‌نظمی‌ها در چیدمان وسایل خانه، نه تنها به ما آرامش نمی‌دهد، بلکه باعث تنش‌های‌عصبی و ناراحتی‌های روانی ما هم می‌شود. دکتر کاتب در این زمینه می‌گوید: «سال‌هاست که بحث تاثیر فضا بر روان انسان‌ها در جامعه ما مورد غفلت قرار گرفته است. یعنی اینکه ما نمی‌دانیم با چیدمان، رنگ و نور نامناسب چقدر می‌توانیم روحیه خودمان و فرزندان‌مان را خراب کنیم و حتی باعث بیمار شدن اعضای خانواده‌مان شویم. می‌پرسید چطور؟ خب، ما وقتی ماه‌ها و سال‌ها از یک رنگ و نور نامناسب در محیط زندگی‌مان استفاده می‌کنیم، می‌توانیم بستری برای ابتلای اعضای خانواده‌مان به انواع ناراحتی‌های چشمی فراهم آوریم. وقتی نمی‌دانیم که افراد در سنین بالاتر به دلیل از دست دادن سلامت چشم‌شان به نور بیشتری نیاز دارند و وقتی با دانش معماری داخلی آشنا نیستیم و تنها به پیروی از بازار و مد و متاسفانه گاهی چشم و هم‌چشمی خرید می‌کنیم، فضای ناسالمی در محیط زندگی به وجود می‌آوریم که نتیجه‌اش می‌شود رشد روزافزون افسردگی و کسالت در جامعه.»

شاید بد نباشد قبل از هزینه کردن برای نقاشی یا نورپردازی محیط خانه‌تان، با یک طراح داخلی مشورت کنید چون احتمالا هزینه‌ این کار به مراتب کمتر از هزینه از دست دادن سلامت جسم و روان‌تان خواهد بود. قبول ندارید؟

● تغییر کاربری در چیدمان اصولی

بیشتر مردم فکر می‌کنند که وقتی صحبت از یک چیدمان صحیح و اصولی می‌شود، منظور، هزینه کردن زیاد و خریدن وسایل جدید است. در صورتی که اصلا این‌طور نیست و ما می‌توانیم با تغییر کاربری وسایل قدیمی یا فروش آنهایی که دیگر نیازشان نداریم، هم محیط بازتری در خانه‌مان به وجود بیاوریم و هم اندکی درآمدزایی داشته باشیم. شاید باورتان نشود اگر بگویم وقتی وارد دفتر کار دکتر کاتب شدم، دیدم که ایشان روی پایه‌های چرخ خیاطی قدیمی‌اش یک صفحه سنگی انداخته و دارد به عنوان میز کار از آن استفاده می‌کند. شاید ما هم بتوانیم کامپیوتر قدیمی و میز جاگیرمان را بفروشیم و به جایش یک لپ‌تاپ بخریم و از فضای میز کامپیوترمان استفاده‌های دیگری بکنیم. چراغ مطالعه هم می‌تواند به جای میز، روی دیوار نصب شود و خیلی کارهای دیگر از این قبیل می‌تواند فضای خانه را بزرگ‌تر از آنچه که هست، نشان بدهد.

● چیدمان باید در خدمت ما باشد

دکتر کاتب اعتقاد دارد که ما باید هنگام برنامه‌ریزی برای چیدمان خانه‌مان، این نکته را در نظر بگیریم که بیشترین جایی که قرار است خودمان از آن استفاده کنیم، کجاست و بیشترین فضا، ارزش و احترام را هنگام چیدمان وسایل خانه به خودمان اختصاص دهیم: «ما باید ببینیم که قرار است سالی چند بار میهمان داشته باشیم؛ یک بار؟ دو بار؟ سه بار؟ ما نباید برای سالی یک دو بار میهمانی، یک فضا را به میهمان‌خانه اختصاص بدهیم و خودمان و فرزندان‌مان در فضای کوچک‌تر و محدودتری زندگی کنیم. خانواده و بچه‌ها باید هنگام چیدمان در اولویت باشند. مثلا یک خانواده ۲ یا ۳ نفره نباید یک میز ناهارخوری ۱۲ نفره بخرند که شاید سالی یک بار میهمانی پشت آن بنشیند. شما باید بیشترین فضای خانه را متعلق به خودتان بدانید و فکر دیگری برای میهمانی‌هایتان بکنید. مثلا اینکه یک میز ۱۲ نفره صفحه‌ای بخرید که روی دیوار نصب می‌شود و هنگامی که به آن نیاز دارید می‌توانید آن را برگردانید و از آن به عنوان میز استفاده کنید. استفاده از میز و صندلی‌های تاشو در آپارتمان‌های کوچک امروزی یک ضرورت است.»

او توصیه‌های کاربردی و جالبی نیز درباره چیدمان اتاق‌خواب در خانه‌های کوچک دارد: «در زندگی‌سنتی ایرانی، مردم از یک اتاق برای چند عملکرد استفاده می‌کردند. مثلا شب‌ها رختخواب‌شان را در اتاق پهن می‌کردند و‌ آنجا را اتاق خواب می‌دانستند و صبح‌ها همان رختخواب را جمع می‌کردند و به عنوان پشتی، پشت میهمان می‌گذاشتند و به این ترتیب، آنجا تبدیل به اتاق میهمان‌‌شان می‌شد.

پس اگر قرار است که ما صبح‌ها از اتاق‌مان به عنوان اتاق کار استفاده کنیم، نباید تخت و پاتختی دست‌وپاگیر درون آن قرار دهیم و اگر هم دوست نداریم مانند قدیمی‌ها از لحاف و تشک استفاده کنیم، می‌توانیم انواع کاناپه‌های تختخواب‌شو یا تخت‌هایی که روی دیوار جمع می‌شوند و با عنوان تخت کم‌جا در بازار موجود هستند را بخریم و به این ترتیب بهترین استفاده را از فضای اتاق خواب‌مان بکنیم.»

چیدمان براساس سن افراد خانوادهگاهی‌وقت‌ها ما کلی پول خرج می‌کنیم و وقت می‌گذاریم و وسایل خانه می‌خریم، بدون اینکه سن و سال افراد خانواده را مورد توجه قرار دهیم. دکتر کاتب معتقد است که توجه به مخاطبان خانه و وسایل درون آن بسیار مهم است: «چیدمان باید متناسب با افراد خانواده برنامه‌ریزی شود. مثلا طراحی فضاهای نوک تیز و زاویه‌دار و دم‌دست گذاشتن وسایل برقی و خطرناک در خانه‌هایی که بچه کوچک در آنها هست، اصلا درست نیست. یا اینکه طراحی کفپوش خانه‎هایی که سالمندان در آنها زندگی می‌کنند باید به گونه‌ای باشد که این عزیزان روی آنها سر نخورند.»

وقتی داشتم با دکتر کاتب درباره چیدمان اصولی منزل صحبت می‌کردم، او به یک نکته تامل‌برانگیز اشاره کرد: «فرهنگ جهیزیه دادن فرهنگ و فکر عالی‌ای است و فکر جهیزیه دادن به خاطر کمک کردن به ۲ نفر برای تشکیل یک زندگی جدید با برخی وسایل اولیه است. اما متاسفانه این روزها پدر و مادر و حتی خود عروس خانم، بدون توجه به فضایی که قرار است در آن زندگی کند، انواع وسایل برقی یا چوبی را می‌خرند و یک عمر به جای اینکه چیدمان در خدمت آنها باشد، آنها در خدمت چیدمان قرار می‌گیرند و مجبور می‌شوند که وقت زیادی از روزشان را به تمیز و گردگیری کردن این وسایل اختصاص دهند و مدام مراقب باشند که آنها آسیب نبینند.» این در حالی است که اگر هنگام خرید جهیزیه، فضای داخلی منزل مورد توجه قرار بگیرد، این چیدمان است که در خدمت ما قرار می‌گیرد و اسباب راحتی و آرامش‌مان را به وجود می‌آورد. دکتر کاتب حرفش را اینطور ادامه داد که: «ما داریم به طور خطرناکی از خرید مبلمان زاید رنج می‌بریم. خطرناک به دلیل اینکه این وسایل برایمان آلودگی بصری ایجاد می‌کنند و می‌توانند به مرور زمان انواع ناراحتی‌های روانی را برایمان به وجود بیاورند.»

● تاثیر رنگ و نور

به عقیده دکتر کاتب، ما نباید نقش رنگ و نور مناسب را در تغییر فضای محیط زندگی‌مان نادیده بگیریم: «کسی که دانش معماری داخلی داشته باشد، می‌تواند با استفاده از رنگ‌ و نورپردازی‌ مناسب، یک فضای کوچک را تبدیل به یک فضای بزرگ کند. یک خانه با سقف کوتاه را طوری رنگ‌آمیزی کند که بلند به نظر برسد. پنجره‌های کوتاه را بلند کند یا به خانه‌های کم‌نور و بی‌روح، گرما ببخشد.»

ندا احمدلو