چالش های پژوهش

نقش پژوهش در پیشبرد و توسعه کلیه جوامع در حال توسعه و پیشرفته در دنیای امروز بر کسی پوشیده نیست

نقش پژوهش در پیشبرد و توسعه کلیه جوامع در حال توسعه و پیشرفته در دنیای امروز بر کسی پوشیده نیست. با نگاهی هر چه اندک به برنامه‌های تمامی کشورهای پیشرفته در ده‌های گذشته، به راحتی می‌توان به اهمیت پژوهش دررشد و توسعه اینگونه کشورها پی برد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که آنان با برنامه ریزی‌های سی ساله و محور قراردادن پژوهش در تمامی زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، علوم پایه و کاربردی، به این مهم دست یافته‌اند. ‌

● ‌برخی موانع پژوهشی ‌

از جمله موانع عمده پژوهش در ایران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:‌

۱) موانع مربوط به مدیریت، سیاستگذاری و نظام تحقیقاتی‌

۲) موانع مربوط به فرهنگ پژوهش‌

۳) موانع مربوط به پژوهشگران‌

۴) موانع مربوط به فضای استاندارد علمی و پژوهشی‌

۵) موانع مربوط به قوانین و مقررات پژوهشی‌

۶) موانع مربوط به بودجه و امکانات پژوهشی‌

۷) موانع مربوط به کاربرد نتایج پژوهشی ‌

همچنین در رابطه با موانع مربوط به فرهنگ پژوهش، می‌توان به فقدان فرهنگ کار گروهی و ضعف سرمایه‌گذاری برای تولید دانش و بی‌توجهی به زایش تفکر و اندیشه اشاره کرد. به جرا‡ت می‌توان گفت تحقیق در سطوح گوناگون کشور ما جزیی از فرهنگ نیست؛ نه در حوزه سیاست و اقتصاد و فرهنگ و جامعه و نه در سطح عامه مردم و خواص و مدیران و سیاستگذاران و تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران و مجریان، فرهنگ تحقیق وجود ندارد. این امر البته خود ناشی از دلایل متعددی است که مهم‌ترین آنها فقدان احساس نیاز به تحقیق به دلیل وجود وابستگی و انحصارات و همچنین تقدیرگرایی و نبود رقابت از بعد کیفیت و هزینه در همه حوزه‌ها و سطوح است. نکته قابل توجه آنکه، باوجود تعدد مسائل مبهم و ناشناس در کشور و مشکلات متعدد در زمینه‌های گوناگون، سؤال‌های تحقیقاتی مورد نیاز کشور هنوز به درستی تبیین نشده‌اند و با این حال متاسفانه پژوهش‌های انجام گرفته و در حال انجام، بیشتر با تکیه بر فرم صورت می‌پذیرد تا تکیه بر محتوا و بیشتر هدف است تا ابزار.‌

ناآشنایی بسیاری از پژوهشگران با تعاریف، مفاهیم و روش‌های پژوهش بر اساس استانداردهای بین‌المللی و بی‌اعتقادی مسئولان به پژوهش و فقدان باورپژوهی را می‌توان جزیی از چالش‌های فرهنگی پیش روی پژوهش و تحقیق در ایران دانست. مواردی مانند مقاومت در مقابل وجود نارسایی در عملکرد و بی‌میلی افراد به سرمایه‌گذاری در مراکز تحقیقاتی، نم-ونه‌های دیگ-ری از این چالش پژوهشی است. وضعیت بوروکراسی در کشور به گونه‌ای است که برخی از سازمان‌ها در برابر پذیرش این واقعیت که در عملکرد و بازده نارسایی وجود دارد، مقاومت می‌کنند. معمولاً‌ این موارد در سازمان هایی پیش می‌آید که بیشتر توسط کارکنان ساده و معمولی کنترل می‌شوند. در سازمان هایی که افراد شاغل به خصوص مدیران آنها با منطق علت و معلولی برای استدلال آشنا هستند و قبلاً در این خصوص آموزش دیده اند، تمایل برای پژوهش بیشتر است.‌

از جمله مواردی که انجام تحقیق و پژوهش به منظور رفع نارسایی موجود را به طور ضمن تحت تأثیر قرار می‌دهد، این طرز تفکر است. همچنین هنگامی که قرار است در یک زمینه علمی سرمایه‌گذاری کنند و از آن چیزی که به آن علاقه دارند، به خاطر علم صرف نظر کنند، عقب‌نشینی می‌کنند. مصداق این امر، گروهی از سرمایه‌داران هستند. این سرمایه‌داران در حد ساختن مدرسه، مسجد و بیمارستان کار می‌کنند ولی هنگامی که صحبت از ساختن یک مرکز تحقیقاتی می‌شود، موضوع کاملاً متفاوت است . کسی درکی از ساختن یک مرکز تحقیقاتی ندارد.‌

بی توجهی و بی‌اعتمادی مدیران به یافته‌های پژوهشی و نامشخص بودن و بهره نبردن از نتایج پژوهشی، از مسائل و چالش‌های عمده در زمینه پژوهش در ایران است. ضعف ارتباطات که وجه مشخصه آن نامطلوب بودن ارتباطات میان بخش تحقیقات با اقتصاد، سیاست، فرهنگ و جامعه، ضعف ارتباط با دنیای پویای علم و فن آوری، ‌ضعف مفرط پایگاه‌های اطلاعات و نظام اطلاع رسانی و مانند آن است را می‌توان از دیگرمشکلات پژوهش در ایران دانست. ‌‌ همین طور، دانشجویان و دانش آموختگان برخی از رشته‌ها نیز نمی‌دانند برای چه سازمانی‌ ‌می توانند پژوهش انجام دهند و تخصص شان به درد کجا می‌خورد. اینجاست که مدیریت کلان‌ ‌پژوهش باید نقش آفرینی کند و با اشراف بر رشته‌های علمی، نهاد‌های واسطی را بدین‌ ‌منظور ایجاد نماید‌.‌

هر پژوهش به خلق اندیشه‌های تازه منتهی می‌شود و هر اندیشه تازه ای، منشأ ط-رح پرسش‌های نوینی است که انسان را به ارزیابی‌های بیشتر و جدیدتر برمی‌انگیزد و زمینه‌ساز تحولات علمی ، صنعتی و اجتماعی در هر جامعه‌ای می‌شود. انتقال اطلاعات و یافته‌های حاصل از پژوهش از طریق برگزاری همایش‌های علمی و ‌انتشار تحقیقات،‌ قطعاً در ایجاد فرهنگ پژوهش و تشویق و ترغیب مبتکران و پژوهشگران مؤثر خواهد بود. در هر صورت نظام آموزشی و تحقیقاتی ، لازم است و در درجه اول پا به پای هم و دوشادوش یکدیگر پیش بروند و در درجه بعدی، خود را با نیازها و اولویت‌های بازار کار، ‌صنعت و خدمات بومی و ملی، مطابقت دهند و با آنها در ارتباط باشند. ‌