فرزندتان را در دنیای مجازی رها نکنید

توصیه ها و هشدارهای اینترنتی به والدین جوان

سوال‌های والدین درباره استفاده بچه‌ها از رایانه و اینترنت و گشت و گذار در سایت‌های مختلف و شبکه‌های مجازی نه فقط در ایران که در همه جای دنیا بسیار زیاد است...

اغلب می‌پرسند برای نوجوانمان از چه سنی تبلت یا لپ‌تاپ بخریم و آیا لازم است برای او شرط و شروط و قوانینی بگذاریم که چطور از این وسایل استفاده کند؟ اگر به قوانین پایبند نبود، باید ممنوعیت استفاده از رایانه را برایش در نظر بگیریم؟

به نظر من مهم‌ترین مساله تعیین‌کننده در این زمینه، فرهنگ خانواده است. فرقی نمی‌کند این خانواده در ایران باشد یا هر جای دیگر. من سال‌ها در مدارس آمریکا به عنوان روان‌شناس کار کردم و لااقل در آن کشور این مساله را تجربه کردم و به وضوح دیدم که استفاده از تبلت و لپ‌تاپ در میان نوجوانان و بچه‌های خانواده‌هایی که از نظر فرهنگی و اعتقادی کمتر سخت‌گیر بودند، به طرز محسوسی کمتر است. مهم این است که عواملی مانند فرهنگ خانواده، شخصیت نوجوان و شیوه‌های تربیتی را هنگام خرید اینگونه وسایل در نظر بگیریم.

در طول کارم در چند مدرسه راهنمایی، متوجه شده‌ام حدود ۱۰ درصد دانش‌آموزان لپ‌تاپ یا تبلت ندارند که این ۱۰ درصد از شاگردان ممتاز هم نیستند. توصیه‌ام این است که والدین با هوشیاری کامل، سن فرزندشان و آمادگی او را برای دسترسی به چنین اطلاعاتی در نظر بگیرند و گمان نکنند محروم کردن بچه‌ها از این وسایل باعث پیشرفت تحصیلی آنها می‌شود ولی اگر بخواهیم سن خاصی را ملاک قرار دهیم، به عنوان یک مادر و روان‌شناس کودک، خرید این وسایل را قبل از سنین ۱۰ تا ۱۲ سال توصیه نمی‌کنم. اگر فرزند نوجوان شما به قوانینی که برای استفاده از این وسایل وضع کرده‌اید پایبند نبود، ممنوعیت استفاده از آنها را برای مدتی کوتاه (مثلا یک هفته) باید در نظر بگیرید. مهم‌ترین موضوع در این زمینه پافشاری والدین بر اجرای قوانین است و اگر پدر و مادر در اجرای این تنبیه کوتاهی کنند، نوجوان سوءاستفاده می‌کند و قوانین را جدی نخواهد گرفت.

مساله مهم دیگر این است که تحقیقات نشان داده پسران نوجوان بیشتر از پایبندی به قوانین خانه طفره می‌روند. به همین دلیل والدین پسربچه‌ها باید قاطعیت بیشتری در اجرای قوانین به خرج دهند، اما دختران نوجوان معمولا بیشتر با والدین همراهی می‌کنند. از سوی دیگر، کنجکاوی در زمینه‌های جنسی یکی از خصوصیات نوجوانان است بنابراین بسیار مهم است که والدین با استفاده از فیلترها امکان استفاده نوجوانان را از اینگونه سایت‌ها به حداقل برسانند. همچنین قرار دادن رایانه در جایی غیر از اتاق نوجوان یا باز گذاشتن در اتاق او می‌تواند امکان ورود او به چنین سایت‌هایی را کاهش دهد. سوال مهم دیگر والدین این است که وقتی فرزندمان از اینترنت استفاده می‌کند، ما هم باید کنارش حضور داشته باشیم؟ تجربه به من ثابت کرده اگر رایانه در اتاق نوجوان باشد، مشکل‌زاست! به نظر من بهتر است رایانه در مکانی قرار داده شود که والدین به راحتی بتوانند صفحه مانیتور را ببینند. مثلا اتاق نشیمن مکان‌ مناسبی برای قرار دادن رایانه و لپ‌تاپ است.

علاوه بر اینها، یک ساعت تا یک ساعت و نیم استفاده از رایانه در طول روز کافی است. در تابستان می‌توانید اجازه دهید نوجوان هر بار نیم ساعت وارد سایت‌های ویدئوگیم یا آموزشی شود و در طول روز چند بار «آنلاین» شود بدون اینکه مدت زمان طولانی از وقت خود را به رایانه اختصاص دهد اما در فصل مدرسه بهتر است اجازه ندهید بیشتر از یک ساعت در روز از رایانه استفاده کند زیرا تاثیر مستقیمی در انجام تکالیف او خواهد داشت.

نکته مهم دیگر، این است که نوجوانان بیشترین تاثیر را در دوران نوجوانی از همسن و سالان خود می‌گیرند. در نتیجه هرگونه مبادله اطلاعات یا مقایسه با همسن و سالانشان تاثیر بسیاری در شکل‌گیری شخصیت آنها خواهد داشت بنابراین والدین تا حد امکان باید با دوستان نزدیک نوجوان خود آشنایی پیدا کنند تا بتوانند جلوی هرگونه تاثیرگذاری نامطلوب بر نوجوان را بگیرند. البته مقایسه‌ها با دوستان و اقوام طبیعی است و این وظیفه والدین است که حس اعتماد‌به‌نفس را در فرزند خود تقویت کنند تا بتواند بیشتر به داشته‌های شخصی و خانوادگی خود متکی شود. همچنین ثبت‌نام او در رشته‌های مورد علاقه ورزشی یا هنری می‌تواند در تلطیف روحیه و حس تعلق به گروه خاص که مورد علاقه‌اش است و درواقع با گرایش و عضویت به گروه‌های مجازی در اینترنت در جستجوی آن است، موثر باشد.

سارا صدیقی

روان‌‌شناس کودک و نوجوان

عضو انجمن روان‌شناسان کودک و نوجوان آمریکا