ارگونومی در دندان پزشکی

کمتر فعالیتی را بتوان یافت که عاری از هرگونه عامل تهدیدکننده ای باشد از این رو حفظ صیانت نیروی انسانی به عنوان رسالتی مهم مطرح می شود و در این بین بخش عمده ای از مواردی که سلامت جسمی و روحی کاربران را به خطر می اندازد مربوط به شرایط ارگونومی محیط های کار است

کمتر فعالیتی را بتوان یافت که عاری از هرگونه عامل تهدیدکننده‌ای باشد. از این رو حفظ صیانت نیروی انسانی به عنوان رسالتی مهم مطرح می‌شود و در این بین بخش عمده‌ای از مواردی که سلامت جسمی و روحی کاربران را به خطر می‌اندازد مربوط به شرایط ارگونومی محیط‌های کار است...

در حقیقت (ergo) به معنی کار و (nomos) به معنی قوانین و اصول است. ارگونومی از تطابق هرچه بیشتر شرایط محیط با اپراتور سخن می‌گوید. به تعبیری می‌توان ارگونومی را به ترتیب زیر تعریف کرد:

علم اصلاح و بهینه‌سازی محیط شغلی و تجهیزات به گونه‌ای که متناسب با محدودیت‌ها و قابلیت‌های انسان باشد. با توجه به اهداف و دامنه عملکرد ارگونومی، مهم‌ترین اهداف ارگونومی عبارتند از:

▪ ایمنی - بهداشت

▪ تولید ـ بهره‌وری

با توجه به اهداف مزبور بخشی از حیطه‌های عملکردی ارگونومی را می‌توان به شرح زیر دانست:

۱) بررسی میزان توانمندی شاغلان با توجه به نوع کار و انرژی مصرفی،

۲) مطالعه ابعاد فیزیکی بدن (آنتروپومتری) و کاربرد این دسته از اطلاعات در طراحی ایستگاه‌های کار،

۳) طراحی ارگونومیک ابزارهای دستی،

۴) طراحی ایستگاه‌های کار نشسته، ایستاده یا توام و آنالیز سیستم انسان- ماشین،

۵) بررسی روان‌شناختی از دیدگاه نحوه ارتباط بین افراد،

۶) تعیین رژیم‌های کار و استراحت،

۷) بررسی صدمات اسکلتی ـ عضلانی مرتبط با کار و آنالیز وضعیت‌های بدنی،

۸) بیومکانیک شغلی،

۹) کاربرد بهینه رنگ و موسیقی در محیط‌های کار،

ارگونومی دندان‌پزشکی، مانند هر شغل نشسته شدیدا تحت تاثیر طراحی وسایل نشستن، وسایل کار و مهارت کاربر قرار دارد.

متاسفانه آموزش‌های لازم و کافی در این زمینه

در طول دوره آموزش دانشگاهی به دانشجویان داده نمی‌شود که این مساله می‌تواند به سرمایه‌گذاری در خرید وسایل غیر‌ارگونومیک، تکنیک پوسچر ضعیف و نامناسب منجر شود. عدم انجام ورزش‌های لازم می‌تواند سلامتی دندان‌پزشک را به خطر بیندازد و منجر به مشکلات زیر شود:

▪ دردهای مزمن پشت و شانه

▪ سندرم تنشن گردنی

▪ میالژی تراپزیوس

▪ پارگی روتاتورکاف

▪ سندرم تونل کارپ

پوسچرهای نادرست و حرکات تکراری دایمی در طول زمان به ابتلای دندان‌پزشکان به مشکلات اسکلتی و عضلانی منجر می‌شود. دندان‌پزشکان در زمره گروه با ابتلای بالا هستند که به علت قرارگرفتن در وضعیت‌های ثابت و طولانی‌مدت همراه با حرکات ترکیبی در گردن و تنه در حالات نشسته و ایستاده دچار اختلالات گردنی و ستون فقرات می‌شوند.

● نکات ضروری جهت پیشبرد سلامت اسکلتی– عضلانی

اولین و مهم‌ترین مساله، رفع مشکلات ارگونومی موقع کار است. قبل از خرید وسایل کار مانند یونیت و صندلی باید از دارا بودن قابلیت ارگونومی این وسایل مطمئن شوید. علاوه بر وسایل باید از نشانگان درد گردن- شانه، پشت و دست آگاه بوده و همچنین اطلاعات کافی در مورد پوسچر بیمار و نحوه چیدمان وسایل داشته باشید.

اگر شما درد مزمن بیش از ۶ یا ۸ هفته دارید حتما باید با یک متخصص مشورت کنید. متخصص مربوطه باید در زمینه بافت نرم، عدم تعادل عضلات و نقاط دردناک

(trigger point) اطلاعات خوبی داشته باشد. توصیه می‌شود به یکی از متخصصان رشته‌های زیر جهت دردهای مزمن مراجعه شود:

متخصص طب فیزیکی، با تست‌ها و بررسی‌های مختلف منشاء نشانگان درد را مشخص کرده و روی برگشت حرکات و عمل نرمال عضلات و بدن کار می‌کند.

در صورتی که فکر می‌کنید مشکل شما از دست، مچ یا بازو منشا می‌گیرد، به فوق تخصص دست مراجعه کنید.

در صورت اختلالات بافت نرم و حرکات مفصلی به یک فیزیوتراپ، پزشک کار یا ماساژ‌تراپی مراجعه کنید. این افراد بافت نرم ، انعطاف‌پذیری در مقابل کشش و حرکات مفصل بررسی می‌کنند.

معالجات جانشین دیگری مانند تحریکات اینترماسکولار نیز توسط پزشک کار، طب سوزنی و کایروپراکتیک می‌تواند موثر باشد.

هرگونه نقاط دردناک باید قبل از شروع ورزش سنگین برطرف شوند. نقاط دردناک در دندان‌پزشکان به علل زیر فراوان دیده می‌شوند: عدم تقارن بدن، پوسچرهای ضعیف، نیروی بدنی ضعیف، حرکات تکراری، کم‌تحرکی، گرفتگی مداوم عضلات و استرس‌های فکری،

حرکات کششی در محل کار و خانه به برگشت حرکات کمک خواهد کرد. کشش زیاد عضلات همراه با نقاط درد می‌تواند باعث پارگی ریز عضلات شود. به خاطر همین موضوع حرکات کششی به بعد از برطرف شدن درد موکول می‌شود.

● نکات مهم جهت انجام حرکات کششی مطمئن

▪ کشش ملایم – بدون درد،

▪ نگه داشتن در همان حالت برای دو یا سه سیکل تنفسی،

▪ انجام روزانه حرکات کششی.

حرکات کششی در محل کار و در طول روزکاری، استراتژی مهمی است برای جلوگیری از تروماهای ریز و عدم تعادل عضلات. حرکات کششی مخصوصا بعد از کارهای طولانی وحتی بعد از کار در پوسچرهای خسته‌کننده مهم است. بعضی از انواع یوگا نیز راه‌های عالی برای پیشرفت و نگهداری انعطاف پذیری عضلات در خارج از مطب است.

مطالعات نشان داده که دندان‌پزشکانی که عضلات شانه و پشت قوی‌تری دارند کمتر به دردهای عضلانی–اسکلتی دچار می‌شوند.

چند هفته تا یک ماه صبر کنید تا بهبودی ظاهر شود. این مشکلی است که در مدت طولانی ایجاد شده و نباید انتظار داشت که سریعا برطرف شود. صبور بوده و به طور مرتب استراتژی جلوگیری از ابتلا را در مطب و خارج از مطب رعایت کنید.

توصیه می‌شود در طول کار هر ۱۵ تا ۲۰ دقیقه بلند شوید و چند حرکت کششی انجام داده و دوباره به سرکار برگردید. از پوسچرهای نامناسب استفاده نکنید و با ورزش از بروز مشکلات عضلانی – اسکلتی جلوگیری کرده یا در صورت وجود آن را رفع کنید.

دکتر همایون فراست

منبع: ایردن