چگونه خود ,خلاقیت کودکانمان را از بین میبریم

مریم هر جایی که می رود دختر کوچولوی خودش را هم با خود می برد و همیشه یک برنامه طولانی برای اجرا دارد که پیش در آمدش این است دختر من نابغه است

مریم هر جایی که می‌رود دختر کوچولوی خودش را هم با خود می‌برد و همیشه یک برنامه طولانی برای اجرا دارد که پیش در آمدش این است:‌ دختر من نابغه است.

او نمی‌داند با این کار جلوی خلاقیت کودک خود را می‌گیرد. روان‌شناسان تاکید بیش از حد والدین بر هوش و حافظه کودک را یکی از موانع بروز خلاقیت در کودکان می‌دانند. این گروه از والدین بدون در نظر گرفتن این اصل تربیتی مهم که تنها اطلاعات عمومی و داشتن حافظه قوی برای تکامل و رشد فکری و باروری استعدادهای کودک کافی نیست، با اصل قرار دادن هوش و حافظه کودک، از پرورش سایر توانمندی‌های ذهنی و روانی کودک خود که مهم‌ترین آنها تفکر خلاق است، غافل می‌مانند.

● «جایزه بگیر» تربیت نکنید

رضا کوچولو با پی بردن به اخلاق والدینش حالا به یک جایزه بگیر تمام عیار بدل شده است. او سعی می‌کند رقابت با برادرش را ببرد. آنچه می‌خواهند سریع حفظ کند و همان کیفیتی را اجرا کند که برای زمانی معین والدینش از او توقع دارند. مثلا سکوت در مقابل مهمان. البته به سرعت هم دامن مامان را می‌کشد و می‌گوید:‌ جایزه من چی شد؟

ایجاد رقابت میان کودکان نیز گاه به کاهش خلاقیت منجر می‌شود. معمولا رقابت میان کودکان وقتی پدید می‌آید که نوعی ارزیابی و رتبه‌بندی توسط والدین وجود داشته باشد و پاداش یا جایزه‌ای در میان باشد.

معمولا کودکان چنانچه احساس کنند که کار آنها توسط والدین مورد ارزشگذاری قرار خواهد گرفت یا به بهترین کار جایزه یا پاداش داده خواهد شد، بیش از آن‌که به انجام بهتر کار بیندیشد، به کسب آن جایزه فکر می‌کنند. ضمن این‌که گاهی این رقابت‌ها به ستیزه‌ جویی میان کودکان تبدیل می‌شود و سبب می‌گردد تا آنها نتوانند از توانایی‌ها و استعداد‌های واقعی خود استفاده کنند.

● کی بهتر از کیه

تاکید بر جنسیت کودک و تمایز قائل شدن زیاد میان دختر و پسر یکی از موانع مهم رشد خلاقیت کودکان در گروهی از خانواده‌هاست. در برخی از فرهنگ‌ها بسیاری از دختران و پسرانی که از تفکر‌هایی خلاق برخوردار هستند، به سبب ملزم شدن به رعایت پاره‌ای از مقررات و هنجارهای از پیش تعیین‌شده و همچنین به دلیل قرار گرفتن در نقش‌های قالبی که فرهنگ و محیط بر آنها تحمیل کرده، علایق و تمایلات خلاقانه خود را سرکوب می‌کنند و در نتیجه بتدریج دچار تعارض شده و خلاقیت آنها از بین می‌رود.

● چارچوب‌های سخت

سر ساعت ۶ و نیم بیدار می‌شی، سر ساعت یک باید خونه باشی، سر ساعت ۲ خواب بعد از ظهر، ‌سر ساعت ۴ درس می‌خوانی، سر ساعت ۶ بازی می‌کنی، سر ساعت ۷ شام می‌خوری، سر ساعت ۸ مسواک می‌کنی، سر ساعت ۸ونیم می‌خوابی. این برنامه‌ای است که مامان و بابا به شدت در اجرای آن به سعید و سعیده فشار می‌آورند.

بسیاری از والدین برای کودک خود قوانین و مقررات خشک و محدودکننده‌ای نظیر تعداد ساعت‌های درس خواندن در روز، راس ساعت معین خوابیدن، استفاده از لوازم خاص و... قرار می‌دهند. پدید آوردن چنین شرایطی در منزل و اصرار و پافشاری بر رعایت آنها از جانب کودکان، سبب می‌شود کودک تدریجا به کلیشه‌ای و تکراری رفتار کردن عادت کند. باید توجه داشت که افکار و رفتارهای کلیشه‌ای و تکراری نقطه متضاد خلاقیت است.

عدم آگاهی و شناخت برخی والدین از فرآیند رشد خلاقیت در کودکان و مطالعه نکردن آنها در این زمینه، سبب می‌شود آنها هیچ‌گاه نتوانند برای پرورش و شکوفایی خلاقیت خود برنامه‌ریزی و اقدام صحیحی نمایند و به این ترتیب ناخواسته سبب می‌شوند استعداد‌های خلاق کودک آنها به هدر رود.

● زندگی زیر ذره‌بین

مامور درس خواندن زهرا، علی است. او یک خط‌کش به دست می‌گیرد و همین طور که درس خود را می‌خواند، زهرا را زیر نظر می‌گیرد و اگر هرگونه بازیگوشی ببیند یا به مامان گزارش می‌دهد یا با خط‌کش می‌زند کف دست زهرا کوچولو. او همیشه موقع درس جواب دادن هول می‌شود و از تمرین‌های کتابش هیچ سر درنمی‌آورد. او باور کرده است که کاملا خنگ است و چیزی نمی‌فهمد.

ارزیابی پی‌درپی رفتارهای کودک و زیر ذره‌بین قرار دادن و انتقاد از کارهای او در خانواده، آزادی، امنیت خاطر و اعتماد به‌نفس ‌کودک را مختل‌ می‌سازد و ترس ‌از اشتباه‌ را در وی تقویت می‌کند.

به ‌این ‌ترتیب‌ خلاقیت‌ کودک‌ که لازمه‌اش‌ داشتن‌ آزادی و امنیت خاطر‌ در محیط‌ خانواده‌ و ریسک‌پذیری و عدم ترس از اشتباه می‌باشد، با مانع روبه‌رو می‌گردد.

● تمسخر خیال‌پردازی

تخیل کودک اساس خلاقیت اوست و چنانچه تخیلات‌ و رویاهای کودک مورد بی‌توجهی، تمسخر یا بیهوده انگاشتن از جانب والدین شمرده شود، درواقع سرچشمه خلاقیت او خشکانده شده است.محکوم کردن خیال‌‌پردازی کودک و وادار نمودن او به واقع‌بینی در خانواده نگرش و شیوه‌ای کاملا اشتباه است و برای بذر حساس و زود رنج خلاقیت کودک، آفتی مهلک محسوب می‌شود.

● بگویید و بخندید

شوخ‌‌طبعی از شاخص‌های مهم خلاقیت به شمار می‌رود و وجود حس شوخ‌طبعی در فضای خانواده بسیار حائز اهمیت است، زیرا مستقیما به رشد خلاقیت کودک کمک می‌کند، اما در خانواده‌هایی که فضای ‌زندگی ‌آنها خشک، رسمی و جدی است، زمینه‌ای برای بروز حس شوخ‌طبعی کودک ‌به وجود نمی‌آید‌ و در ‌نتیجه‌ در چنین‌ محیطی بسیاری‌ از کشش‌های‌ خلاقانه کودک‌ پنهان می‌ماند.

● او یک بچه است

زهرا تازه به دنیا آمده و مریم تازه ۴ ساله است. مادر همیشه به مریم می‌گوید مامان‌جون تو دیگر یک خانم شده‌ای و من توقع دارم مسائل را بفهمی. تو یک خانمی برای خودت. باید مراقب نی‌نی باشی. باید نی‌نی را بخوابونی. به من کمک کنی. این خانم بودن اینقدر از طرف مامان تکرار می‌شود که بالاخره صدای مریم در می‌آید که:‌ خانم تویی‌! من هنوز بچه‌ام. من که قد تو نیستم. من که نی‌نی ندارم. تحمیل ‌نقش‌های ‌کاذب بزرگسالی‌ به کودکان، روند رشد اجتماعی آنان را مختل می‌سازد و سبب‌ پدید آمدن‌ رفتارهای‌ نابهنجار و تصنعی در آنها می‌گردد‌ و همین امر باعث ‌از بین رفتن‌ بسیاری‌ از استعدادهای خلاق دوران ‌کودکی‌ می‌گردد.