جلفا, آمیزه ای از جلوه های تاریخ و طبیعت

جلفا در ناحیه شمالی کشور واقع است این شهرستان در گذشته جولاه بافنده نامیده می شد و از مراکز مهم پرورش کرم ابریشم و بافت پارچه های حریر به شمار می آمد

جلفا در ناحیه شمالی کشور واقع است. این شهرستان در گذشته جولاه (بافنده) نامیده می‌شد و از مراکز مهم پرورش کرم ابریشم و بافت پارچه‌های حریر به شمار می‌آمد.

واژه جلفا ارمنی است و این منطقه از دوران اشکانیان ارمنی‌نشین بوده است و بعدها به دستور شاه عباس صفوی حدود ۲۰۰۰ خانوار ارامنه جلفای ارس به جلفای اصفهان کوچ داده شدند تا در امر صدور ابریشم از راه خلیج‌فارس فعالیت کنند.با توجه به باقیمانده قلعه گاوور در منطقه، پیشینه جلفا به دوران اوراتویی می‌رسد و همچنین برابر برخی روایت‌ها، آریائی‌ها از این نقطه وارد ایران شده‌‌اند.

ناصرالدین شاه قاجار در سفر مشهور خود به اروپا از این دروازه عبور کرده است.

● منطقه آزاد ارس

منطقه آزاد ارس در شمال شرق تبریز، در نقطه صفر مرزی ایران و در جلفا واقع است.

وسعت این منطقه چنانچه اخیراً اعلام شده، با تصویب هیأت دولت به بیش از ۵۰ هزار هکتار افزایش یافته است.

منطقه جلفا از آب و هوای نیمه خشک و نیمه سرد ناحیه شمال غرب ایران برخوردار است. ساحل رود ارس پوشش گیاهی نسبتاً متنوعی دارد که شامل نیزار، بوته‌زار و در برخی مناطق پوشش درختچه‌های گز است.

● جاذبه‌های گردشگری

امامزاده شعیب(ع) در فاصله ۷۰ کیلومتری شرق جلفا در روستای دوزال و در کنار روستای کردشت بر فراز یک تپه قرار گرفته است.

با توجه به شیوه معماری و کتیبه‌های نیمه ویران بنا می‌توان آن را به اواخر قرن هشتم یعنی دوران ایلخانی نسبت داد.

● امامزاده سیدمحمد(ع)

امامزاده سیدمحمد(ع) از نوادگان امام موسی بن جعفر (ع) است و مدفن ایشان در روستای نوجه میر قرار دارد.

این روستا در ۶۷ کیلومتری شرق جلفا در نزدیکی نوردوز (مرز ایران و ارمنستان) واقع است.

بنای امامزاده اخیراً بازسازی شده است و زائرسراهایی برای اسکان زائران در آن ساخته‌‌اند.

● نمازخانه چوپان

این کلیسا در ۶ کیلومتری غرب جلفا بین کوه‌های رسوبی سرخ رنگ قرار دارد وتاریخ ساخت آن به سال ۱۵۱۸ میلادی برمی‌گردد. این بنای تاریخی را کلیسای چوپان نیز می‌نامند.

● کلیسای ننه مریم

این کلیسا در ۲۰ کیلومتری غرب جلفا در سال ۱۵۱۸ میلادی زمانی که ارامنه در این منطقه (دره‌شام) سکونت داشتند، ساخته شده است.

● کلیسای سنت استپانوس

در ۱۷ کیلومتری غرب جلفا در محلی به نام قئزل‌وانک (صومعه سرخ) کلیسایی به نام سنت‌استپانوس نخستین شهید راه مسیحیت بنا شده است.

قدمت این کلیسا به هزاره اول میلادی برمی‌گردد.

سبک معماری این کلیسا آمیزه‌ای از شیوه معماری اوراتویی، اشکانی، یونانی و رومی است که بعد از به وجود آمدن بناهای شگرف سنت‌اچمیازدین، طاطائوس، آختامار و سنت‌استپانوس به معماری ارمنی شهرت یافت.

● مجموعه کردشت

روستای کردشت در ۷۰ کیلومتری شرق جلفا در کنار رودخانه ارس ومرز ایران و ارمنستان واقع است.

قدمت مجموعه کردشت به دوران قاجار و جنگ‌های ۳۰ ساله ایران و روس می‌رسد. البته قدیمی‌ترین اثر، مسجد قریب است که متعلق به دوران زندیه است.

مجموعه کردشت: شامل هشت بنای تاریخی به شرح زیر است:

حمام بزرگ، عمارت، حمام کوچک، ساخلو (پادگان نظامی)، مسجد قریب، دیوانخانه، یخچال و قلعه کردشت است.

● پل‌های خداآفرین

این دو پل که در ۱۳۰ کیلومتری شرق جلفا کنار منطقه خداآفرین قرار دارد، از قدیمی‌ترین پل‌های ایران بر روی رود ارس است.

پل بزرگ، یادگار نخستین سال‌های حضور اسلام در ایران است و قدمت پل کوچک به ۵۰۰ سال می‌رسد.

پل ضیاءالملک در شش کیلومتری غرب جلفا و در کنار پاسگاه مرزی عباسی واقع است.

این پل پیش از میلاد و در زمان اوراتوها بنا شده و بعدها توسط ضیاءالملک نخجوانی مورد مرمت قرار گرفته است.

ارتفاع پل در طول سالیان به خاطر قشون‌کشی‌های مختلف تخریب و دوباره به دلیل نیاز حاکمان وقت بازسازی شد.

ارتفاع برج‌های پل ۲۰ متر و عمق آنها ۱۰ متر بوده و قطر آن به ۵/۶ متر می‌رسد.

● حمام جلفا

حمامی زیبا در جنوب شرق شهر جلفا وجود دارد که از نظر ویژگی‌های فیزیکی شبیه به حمام کردشت است. این حمام از یادگارهای معماری دوران قاجاریه به‌شمار می‌آید.

● کاروانسرای خواجه‌نظر

این کاروانسرا در پنج کیلومتری غرب جلفا در کنار پاسگاه مرزی عباسی قرار گرفته است. این کاروانسرا یکی از ۹۹۹ بنایی است که شاه‌عباس صفوی برای آسایش و امنیت کاروان‌ها و مردم ساخته است.

معماری این بنا به سبک صفوی و دارای حیاط مرکزی و سه ایوان در سه طرف است. بنا در سه ضلع حیاط چرخیده و مصالح آن سنگ‌تراش است و پوشش‌های گنبدی شکل با طاق جناغی دارد.

● روستای اشتبین

اشتبین یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین روستاهای حاشیه رودخانه ارس است که درفاصله ۹۰کیلومتری شرق جلفا قرار دارد.

خانه‌های مزین به کتیبه‌ها و گنبدهای مرمرین دوره صفویه این روستا را در زمره آثار ملی قرار داده است.

همچنین قبر شاعر و عارف مـشـهـور ابـوالـقـاسم نباتی (۱۱۹۱ ـ ۱۲۶۲ هـ . ق) در نزدیکی این روستا بر بالای تپه‌‌ای مشرف به روستا قرار دارد.

طبیعت جذاب این روستا با جنگلی از میوه‌های متنوع، نام دهکده سلامت را برای آن به ارمغان آورده است. وجود درختان توت باعث رونق پرورش کرم ابریشم در این منطقه شده است.

● آبشار آسیاب

آبشار آسیاب در ۳۰ کیلومتری شرق جلفا در دل حیات وحش کیامکی قرار دارد. بقایای یک آسیاب آبی متعلق به دوران قاجاریه در آن واقع است.آبشار آسیاب ارتفاعی بیش از ۳۰ متر دارد و غار آهکی زیبایی با طاقدیس‌ها و ناودیس‌های شگفت‌انگیز در آن شکل گرفته و براثر ممارست بر دل سنگ ایجاد شده است.

● رود ارس

رودخانه زیبا و تاریخی ارس که در زبان محلی آراز نامیده می‌شود از کوه‌های مین گول (هزار برکه) ترکیه در جنوب شهر ارضروم سرچشمه می‌گیرد.

طبیعت سرسبز، جزیزه‌ها، پرندگان و کوه‌های زیبا و سر به فلک کشیده اطراف رود ارس جاذبه‌ای دل‌انگیز برای گردشگران ایجاد کرده است.

این رودخانه در نوار مرزی شمال غرب کشور جریان دارد.

● سد ارس

بر روی رود ارس سه سد بزرگ به نام‌های ارس، خداآفرین و میل‌مغان ساخته شده که بزرگترین آنها سد ارس است. دریاچه پشت سد و امکانات ماهیگیری و قایقرانی، ارس را به تفرجگاه منحصر به فردی برای دوستداران طبیعت تبدیل کرده است.

● کوه کیامکی

کوه کیامکی در ۱۰ کیلومتری جنوب جلفا به ارتفاع ۳۳۴۷ متر واقع است. این کوه یک آتشفشان خاموش است که اکنون پناهگاه حیوانات وحشی بسیاری از جمله یوزپلنگ، گوزن و بز وحشی است.

کوه کیامکی و رشته کوه‌های اطراف در تمامی طول سال میزبان کوهنوردان و علاقه‌مندان طبیعت است.

● حیات وحش

پناهگاه‌های حیات وحش کیامکی و منطقه حفاظت شده ارسباران زیستگاه گونه‌های جانوری همچون آهو، مارال، قوچ و میش ارمنی و بز، پلنگ، خرس قهوه‌ای و گونه‌های پرندگان مثل سیاه‌خروس، کبک و عقاب طلائی، اردک، حواصیل، اگرت و بوتیمار، قرقاول طرلان و بالابان است. افرا و نسترن، بید، زرشک، گردو و گیاهان مرتعی و دارویی نیز پوشش گیاهی این منطقه را شامل می‌شود.

گزارش از: محمدحسن علملو