پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
منتظر ابوریحان های جدید
انسان‌هابه دلیل فطرت همیشه پرسش‌گر و كنكاش‌كننده خود، باید راهی برای جواب به پرسش‌های ذهنی خود پیدا كند. در گذشته كسب علم و پیدا كردن كتاب برای پاسخ به پرسش‌های مردم بسیار كم بود و افراد بسیار كمی زندگی و عمر خود را در این راه صرف و به علوم مختلف تسلط پیدا می كردند و این علم را در اختیار جامعه قرار می‌دادند .اما با گذشت زمان و پیشرفت تكنولوژی چاپ و دسترسی بیشتر به دانشمندان علوم مختلف، امكان نگارش و چاپ كتب ایجاد شد. از سوی دیگر رسانه‌ها و وسایل ارتباط جمعی یكی از مهمترین راههای انتقال علوم و اطلاعات بین مردم جوامع مختلف شد. در هر حال مطالعه بر سطح فرهنگ اجتماعی یك جامعه تاؤیر مستقیم دارد. در هر جامعه‌یی كه كتابخوانی و مطالعه افزایش یابد به تبع آن فرهنگ و نگرش جامعه نسبت به مسائل مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و حتی سیاسی بازتر شده و سطح نگرش جامعه افزایش پیدا می‌كند.
در یك تحقیق كه از سوی كارشناسان دانشگاه كالیفرنیای امریكا انجام شده میزان مطالعه در اروپا با متوسط ۳ ساعت مطالعه روزانه بیش از سایر كشورهای دیگر است. برای نمونه مردم فرانسه بطور متوسط روزانه بین چهار تا پنج ساعت مطالعه می‌كنند. همچنین سرانه روزانه مردم آلمان حدود ۵\۲ ساعت است.اما در كشوری مانند انگلستان سرانه مطالعه كمتر از یك ساعت است.
از میان كشورهای آسیایی ژاپن با سرانه حدود ۵\۱ ساعت مطالعه كتاب در روز مقام اول را دارد. امریكا و استرالیا نیز سرانه مطالعه كمتر از یك ساعت دارند. وضعیت مطالعه و كتابخوانی در ایران كمتر از ۷۰ دقیقه در روز است. حتی این سرانه در برخی مناطق به صفر میرسد كه جای بسی تاسف دارد.
كتابخوانی در ایران
در یك پژوهش كه توسط كارشناسان دانشگاهی صورت گرفته است نشان می دهد كه زنان بیش از مردان مطالعه می‌كنند. بر اساس این تحقیق حدود ۴۰درصد زنان ایران كه اكثر آنان را دختران و زنان مجرد تشكیل می‌دهد، مطالعه می‌كنند،این در حالی است كه تنها ۳۳ درصد مردان مرتب مطالعه می‌كنند. در این گزارش آمده است:زنان مجرد بالای ۱۴ سال ایرانی بیش از دیگر اقشار جامعه مطالعه می‌كنند. در پرسش‌هایی كه از حدود ۷۰هزار زن و دختر بالای ۱۴ سال در ۲۸ استان كشور صورت گرفته، نشان می‌دهد كه ۴۰ درصد زنان بالای ۱۴ سال كشور اهل مطالعه هستند كه از این میان سهم زنان ازدواج كرده و متاهل حدود ۳\۸ درصد وزنان بدون همسر ۳۲ درصد و دختران و زنان مجرد ۵\۶۳ درصد است. در تحقیق مشابهی كه از مردان بالای ۱۴ سال صورت گرفته نشان داده كه ۳۳ درصد مردان بالای ۱۴ سال مطالعه می‌كنند كه سهم مردان مجرد با ۵۹ درصد بیش از مردان ازدواج كرده یا بدون همسر است. این در حالی است كه سهم مردان ازدواج‌كرده تا ۹\۲۱ درصد بیش از زنان در همین وضعیت است و سهم مردان بدون همسر ۱\۱۹ درصد مطالعه‌كنندگان است.
با نگاهی به آمار و اطلاعات به دست آمده در این تحقیق به این نتیجه می‌رسیم كه میزان اوقات فراغت مردان ازدواج‌كرده بیش از زنان ازدواج كرده است. اما در بررسی كلی، مردان به دلیل اینكه مسوولیت خانواده را بر عهده دارند و باید در بیرون خانه اشتغال داشته باشند، كمتر از زنان امكان مطالعه‌كردن دارند. در این پژوهش مشخا شد از بین گروههای تحصیلی راهنمایی و متوسطه، نسبت مطالعه در افراد مجرد بیش از متاهلان است. در صورتی كه نسبت مطالعه در گروههایی كه تحصیلات عالیه دارند تقریبا یكسان است. همچنین میزان مطالعه در زنان بدون همسر بیش از دو گروه دیگر است كه این میزان در مردان بدون همسر كمتر است.
با بررسی میزان مطالعه افرادی كه تحصیلات عالیه دارند درمی‌یابیم كه نسبت مطالعه در زنان خانه‌دار ۴\۷۲ درصد و در زنان شاغل ۳\۷۲ درصد است و این نشان می‌دهد كه میزان مطالعه در زنان خانه‌دار و شاغل تفاوت چندانی ندارد. همچنین در مردان این آمار حدود ۶۷ درصد است.
عوامل موؤثر بر مطالعه
در فعالیت فرهنگی بویژه مطالعه كتاب عوامل زیادی تاؤیرگذار است. بر اساس تحقیقات انجام شده در این‌باره طبقه اجتماعی در افزایش مطالعه نقش بسزایی دارند. فردی كه در یك خانواده با منزلتی اجتماعی‌اقتصادی بالا زندگی می‌كند،به نسبت كسی كه از این لحاظ در سطح متوسط یا پایین قرار دارد بیشتر اهل مطالعه است. یكی از عوامل موثر بر مطالعه در خانواده‌های دارای موقعیت طبقاتی بالا،رفاه و امكان بیشتر دسترسی به كتاب و فراهم كردن موقعیت مطالعه و كتابخوانی است.
از سوی دیگر میزان مطالعه در خانواده‌های دارای یك سطح اجتماعی و طبقاتی تفاوت‌هایی وجود دارد.این تفاوت‌ها در خانواده های دارای وضع اقتصادی و طبقاتی پایین بیشتر نمود دارد، بدین صورت كه دختران مجرد در این خانواده‌ها بیش از پسران مجرد و زنان متاهل و بدون همسر به مطالعه روی می‌آورند.
رابطه تكنولوژی و مطالعه كتاب
از دهه ۹۰ تا به حال كه رایانه به حریم شخصی افراد و خانواده‌ها رسوخ كرده، میزان مطالعه كتاب به مقدار قابل توجهی پایین آمده است.این كاهش در كشورهای در حال توسعه و كمتر توسعه‌یافته بیشتر نمود دارد. ایران نیز از این آسیب در امان نیست. یكی از مهمترین عوامل بازدارنده مطالعه در اكثر جوامع، گرایش افراد به تلویزیون و كامپیوتر است. اگرچه این تكنولوژی‌ها بویژه كامپیوتر به نوعی اطلاعات لازم را در اختیار كاربر خود قرار می‌دهد اما چند درصد افراد برای به دست آوردن اطلاعات و مطالعات الكترونیكی از اینترنت استفاده می كنند. بر اساس تحقیقاتی كه مركز خة دانشگاه پنسیلوانیا انجام داده بیش از ۶۰ درصد كاربران اینترنتی از این وسیله برای تفریح و پركردن اوقات فراغت خود استفاده می‌كنند. حدود ۱۰ درصد كاربران نیز برای ملاقات دوستان و ارسال نامه از اینترنت استفاده می كنند. ۵ درصد از كاربران اینترنتی هم موسسات تجاری و خدماتی هستند كه برای پیدا كردن كالای مورد نظر یا فروش خدمات كالای خود وارد اینترنت می‌شوند. در خوشبینانه‌ترین حالت حدود ۲۵ درصد كار برای استفاده‌های علمی و مطالعاتی كاربر اینترنتی می‌شوند. در مجموع میانگین سن استفاده از سایت
های علمی، كتابخانه‌ها و مطالعه الكترونیكی بین ۲۵ تا ۴۰ سال است كه اكثر آنان محققان، اساتید دانشگاه یا دانشجویان رشته های مختلف دانشگاهی هستند. در هر حال ایران با فرهنگ غنی چهارهزار ساله ودانشمندان و علمای بسیار كه در تاریخ خود دارد باید جزو كشورهایی باشد كه سرانه مطالعه كتاب بالایی را به خود اختصاص می‌دهد. یكی از دلایل عمده كاهش مطالعه در كشور نامناسب بودن وضعیت اقتصادی جامعه است. وقتی افراد یك خانواده مجبورند بسختی‌كار كنند و زمان زیادی را صرف كار بیرون از خانه كنند دیگر رمقی برای مطالعه در خانه یا صرف اوقات فراغت برای خواندن كتاب نخواهند داشت.
ایجاد یك بستر امن اجتماعی‌اقتصادی در جامعه می‌تواند افراد جامعه بویژه جوانان را به سوی كتابخوانی و مطالعه سوق دهد و فرهنگ جامعه را دچار دگرگونی شگرفی كند چه بسا به واسطه آن ابن‌سیناها، رازی‌ها، ابوریحان‌های زیادی در جامعه شكوفا شوند.
