فرآورده ها درد مشترک اوپک

در تدوین استراتژی دولت جدید در حوزه نفت, به طور صریح به موضوع فرآورده های نفتی پرداخته شده است به گونه ای که در راهکارهای ارائه شده آمده است افزایش تولید فرآورده های نفتی در داخل با احداث پالایشگاه جدید برای تامین نیاز داخلی و پرهیز از خرید فرآورده ها از خارج و یا معاوضه نفت خام با فرآورده در کنار این سرفصل, باید به راهکار نخست هم توجه کرد

در تدوین استراتژی دولت جدید در حوزه نفت، به طور صریح به موضوع فرآورده‏های نفتی پرداخته شده است به گونه‏ای که در راهکارهای ارائه شده آمده است: افزایش تولید فرآورده‏های نفتی در داخل با احداث پالایشگاه جدید برای تامین نیاز داخلی و پرهیز از خرید فرآورده‏ها از خارج و یا معاوضه نفت خام با فرآورده در کنار این سرفصل، باید به راهکار نخست هم توجه کرد:

بهینه‏سازی مصرف انرژی

این موضوع حکایت از آن دارد که دولت درصدد بهبود وضعیت مصرف فرآورده‏ها در کشور است، اگرچه در مورد عملی کردن این طرح‏ها می‏توان تردیدهایی را مطرح کرد، اما می‏تواند نشان‏دهنده نوعی جهت‏گیری کلان در این حوزه باشد تا بتوان از دولت خواست که در بودجه‏های سنواتی خود هم مقدمات این فرایند را فراهم سازد.

وزیری هامانه هم در طرحی که به مجلس ارائه کرد، به این موضوع توجه ویژه‏ای نشان داد و حتی یکی از سرفصل‏های آن را در ۶ راهکار به موضوع بهینه‏سازی مصرف سوخت اختصاص داده است و موضوع صادرات و واردات را در ۴ راهکار مورد توجه قرار داد. این برنامه مبین دیدگاه‏ها و حساسیت‏های مشترک وزیر نفت بالقوه به نمایندگی از دولت و نمایندگان مجلس بود.

درد قدیمی

ایران دومین کشور اوپک است ولی در عمل صادرات آن کمتر از بسیاری از کشورهاست و این مشکلی نیست که یک روزه به وجود آمده باشد و سالهاست که به صورت یک درد مزمن و قدیمی در اقتصاد کشور رشد کرده است و اکنون در برابر مشکلی بزرگ و ویرانگر قرار داریم که همان میزان زیاد مصرف فراورده‏های نفتی است. این مشکل دارای دو صورت متفاوت ولی هم جهت است.

از یک سو بر اساس گزارش‏های رسمی ۱/۶ میلیون بشکه نفت خام کشور، در داخل کشور پالایش می‏شود و این موضوع مبین سهمی از مصرف داخلی است که از نفت خام تولید شده تامین می‏شود.

این بخش از مصرف کمتر در محاسبات رسمی و گزارش‏های مرسوم مورد توجه قرار می‏گیرد. این عدم توجه به گونه‏ای است که افزایش توان پالایش کشور برای تولید انواع فرآورده کمتر جلب نظر می‏کند و در بسیاری از تحلیل‏ها به فراموشی سپرده می‏شود. اما بعد دوم ماجرا بیشتر توانسته است از نظر خبری و تبلیغی برای خود کسب اعتبار کند، شاید به این دلیل که در این زمینه قرار است پول به صورت شفاف و عینی پرداخت شود.

این حساسیت در حال حاضر در مورد بنزین به خوبی مشهود است و اغلب بحث‏های حاشیه‏ای آن به این موضوع بازمی‏گردد.

کمتر از ده روز قبل خبر اختصاص ۱/۴ میلیارد دلار دیگر برای واردات بنزین منتشر شد و این موضوع باعث به وجود آمدن بحث‏های جدی در مجلس شد.

درواقع طی ۷ ماه نخست سال جاری، معادل کل ۱۲ ماه بودجه واردات بنزین مصرف شده است که نشان از ناکارآمدی برآوردها و کنترل میزان مصرف دارد.

اگرچه این آمار می‏تواند ناشی از قیمت بالاتر بنزین نسبت به شرایط تدوین بودجه باشد، اما بخشی از آن هم به مقوله عدم کنترل میزان مصرف سوخت بازمی‏گردد. برای مثال برآوردها نشان می‏دهد که مصرف بنزین در سال ۱۴۰۰ به ۳۰۸ میلیون لیتر در روز خواهد رسید. این موضوع باعث می‏شود که ضمن بروز مشکل برای تامین ارز موردنیاز، برای نگهداری و ذخیره‏سازی این میزان فرآورده در کشور دچار مشکل شویم چرا که در آن ایام نیازمند ۱/۲۹۰ میلیارد لیتر ذخیره بنزین در کشور هستیم.

درواقع به مشکل تامین منابع مالی مشکلات زیادی همچون تامین تجهیزات و حمل و نقل هم مزید بر علت خواهد شد تا نگرانی فزاینده حرکت بدون هدایت و کنترل در این حوزه تشدید شود.

سابقه یک بحران

واقعیت تلخ آن است که وضعیت تولید و مصرف فراورده‏های نفتی در کشور ماهیت یک بحران را پیدا کرده است.

این بحران در شرایطی تداوم پیدا کرد که تفکر افزایش تولید بر سیاستگذاری‏های دولت در این حوزه مسلط بود، به گونه‏ای که طی ۲۰ سال گذشته همه تلاش‏ها برای افزایش تولید سازمان‏دهی شده بود.

اگر بپذیریم که در سالهای مذکور تولید با یکی از متغیرهای اساسی همچون واردات یإ؛ صادرات همسو و همگن بوده است، در این شرایط به طور منطقی می‏توان عدم توازن بین صادرات و واردات را به عنوان شاخص و نشان عملکرد کشور طی سالهای مذکور مورد توجه قرار داد.

---