سیاستی که پدر و مادر دارد!

اگر به بعضی ضرب‌المثل‌های رایج در بین عام و خاص، با تأمل و درنگ بیشتری نگریسته شود، گاه پیش می‌آید، به ضرب المثل‌هایی بر می‌خوریم که یا از اساس «نا ضرب المثل»اند یا رواج آنها …

اگر به بعضی ضرب‌المثل‌های رایج در بین عام و خاص، با تأمل و درنگ بیشتری نگریسته شود، گاه پیش می‌آید، به ضرب المثل‌هایی بر می‌خوریم که یا از اساس «نا ضرب المثل»اند یا رواج آنها نشان از یک شیطنت فرهنگی دارد که به آرامی در میان فرهنگی پاک رخنه کرده است. این نفوذ ناخوشایند در همه سطوح اجتماعی، علمی، ادبی، فرهنگی، سیاسی و غیره ممکن است اتفاق بیفتد یا اتفاق افتاده باشد. با کمی درنگ در بطن و متن این جمله‌های رایج متوجه می‌شویم که تکرار بدون ملاحظه آنها چقدر می‌تواند کژی آور، غلط انداز، ویرانگر و نامبارک باشد.

البته این اتفاق ممکن است وجه دیگری هم داشته باشد و آن این است که عبارتی یا مثلی به قصدی غیر ازآنکه مورد استفاده قرار می‌گیرد ساخته شده؛ اما به مرور زمان به خاصیت دیگری بدل شده است.

به عنوان مثال، در عالم شعر و ادب، این عبارت بسیار به کار می‌رود که: «شعر مانند فرزند آدم است» یا «شعر فرزند آدمی است» باور این نکته می‌تواند آثار زیانباری در پی داشته باشد و برداشت غلط و نابجا از آن، راه را بر چکش کاری و آراستن و پیراستن یک سخن ادبی ببندد.

این باور، نخستین آسیبی که به سراینده می‌زند، این است که امکان پخته کردن بیشتر و بیشتر سخن را از او می‌گیرد و حال آنکه درست‌تر آن است که به قول بزرگان، باید تن داد؛ زیرا معتقد بودند که گاه باید برای نوشتن یک جمله هزار صفحه مطلب بخوانی و دوباره و چند باره شعر و سخنت را چکش کاری کنی تا آبدیده و تابدار شود. در حالی که باور آن مثل فوق این امکان را از سراینده‌اش می‌گیرد.

در عالم سیاست همچنین وضعی حاکم است. این جمله معروف را همگان تکرار می‌کنند و گویی به یک ضرب المثل پر کاربرد در آمده که: «سیاست پدر و مادر ندارد» و از آن معنی ِ بی اعتمادی به سیاست را بیرون می‌کشند و معنی‌های ویرانگر دیگر. شاید در نگاه غیر دینی به سیاست بتوان با چنین تلقی موحشی کنار آمد؛ اما ما باید به عنوان اهالی کشوری فرهنگ مدار و متدین، این مثل را با آیین و بنیان‌های اعتقادی خود بپروریم و اگر از پنجره اخلاق که مورد صراحت متون دینی و آیین اعتقادی ماست بنگریم، در این صورت هرگز سیاست را یک پدیده بی رحم تلقی نخواهیم کرد که هیچ مانعی بر سر راه را بی‌آسیب نمی‌گذارد و هیچ اعتبار و اخلاقی را مرز نمی‌شناسد و حرمتت نمی‌نهد.

این که همه کاندیداها و جریان‌های سیاسی در هنگامه انتخابات، بر رویکردها و کارکردهای اخلاقی تاکید دارند، نشان آشکاری از ذائقه اخلاق مند و فرهنگ مدار مخاطبان ایرانی دارد. ایرانیان به سیاست با پدر و مادر دلبسته و وابسته‌اند. به ویژه که در فرهنگ واژگانی قدیم و کهن ایرانیان، «سیاست» را هم ردیف تربیت و تعلیم و تدبیر دانسته‌اند، و نه معنای فرنگی آن که رنگ و بوی دروغ و نیرنگ می‌دهد. سیاست ایرانی ـ اسلامی ما یک واژه کاملا بومی است و با تعابیر و نشان‌های بومی و آمیخته با باورها و اعتقاد ما عجین شده است.

حال اگر عده‌ای در این مسیر گفتند و عمل نکردند، مطمئن باشند رفتار ایشان حتی اگر هزارلایه هم باشد، از چشمان تیزبین مردم ایران زمین پوشیده نمی‌ماند و گوینده بلاعمل و زنبور بی‌عسل، خود نخستین گرفتار در مخمصه گفتن و ننمودن خویش خواهد بود، هرچند به دیر و زود!

از این منظر است که باید گفت: «سیاست با پدر ومادر»، سیاستی است که ما را در گیرودارهرانتخابات و غیرانتخاباتی به این هشدار درست و پند راست سعدی ـ علیه الرحمه ـ متوجه سازد که:

جهان ای برادر نماند به کس

دل اندر جهان آفرین بند و بس

مکن تکیه بر مُلک دنیا و پشت

که بسیار کس چون تو پرورد و کُشت

چو آهنگ ِ رفتن کند جان پاک

چه بر تخت مردن چو بر روی خاک

وحید خلیلی اردلی