چه کسی از افزایش قیمت نفت سود می برد

جان اسمیت, اقتصاددان, در این مورد می گوید «در صورتی که کشورهای تولید کننده نفت از درآمدهای نفتی استفاده صحیحی داشته باشند و این درآمدها را در توسعه زیرساخت های صنعتی و اقتصادی سرمایه گذاری نمایند می توانند از این درآمد استفاده بهینه کنند »

افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی بحث‌های زیادی را در میان کارشناسان اقتصادی و صنعتی جهان برانگیخت. اصلی‌ترین محور بحث‌ها تبعات افزایش قیمت روی عملکرد اقتصادی جهان و تاثیر آن روی تورم بود. یک نظریه عنوان شده در مورد تبعات افزایش قیمت نفت روی اقتصاد این است که افزایش قیمت نفت می‌تواند باعث شکوفایی اقتصاد کشورهای مالک ذخایر نفتی شود، ولی اقتصاد کشورهای مصرف‌کننده را با مشکل تورمی مواجه می‌کند.

جان اسمیت، اقتصاددان، در این مورد می‌گوید: «در صورتی‌که کشورهای تولید‌کننده نفت از درآمدهای نفتی استفاده صحیحی داشته باشند و این درآمدها را در توسعه زیرساخت‌های صنعتی و اقتصادی سرمایه‌گذاری نمایند می‌توانند از این درآمد استفاده بهینه کنند.»

وی بر این باور است، اگر کشورهای نفت‌خیز به جای سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های صنعتی اقدام به درون‌ریز درآمدهای نفتی به نظام مالی و اقتصادی خود کنند نه تنها از این عرصه منتفع نمی‌شوند بلکه فشارهایی را متحمل خواهند شد که اقتصاد آنها را تحت تاثیر فشارهای تورمی قرار می‌دهد.

نظریه دیگری نیز در این مورد وجود دارد. بر طبق این نظریه، رشد قیمت نفت، هم اقتصاد کشورهای تولید‌کننده و هم اقتصاد کشورهای مصرف‌کننده را با بحران تورمی مواجه می‌کند. این گروه از اقتصاددانان در این مورد می‌گویند: «افزایش قیمت نفت و به دنبال آن فرآورده‌های نفتی باعث افزایش هزینه مصرفی صنایع مختلف و به دنبال آن ارتقای نرخ تورم در اقتصاد می‌شود که به خودی خود موضوعی آسیب‌رسان است.»

این گروه با اشاره به وضعیت صنایع مصرف‌کننده فرآورده‌های نفتی از قبیل صنایع هوایی می‌گویند: «رشد قیمت سوخت سبب می‌شود تا هزینه خطوط هوایی بالا رود و به دنبال آن بهای بلیت‌ها نیز ارتقا یابد. از طرف دیگر صنایع دیگری از قبیل فولاد و دیگر صنایع فلزی نیز که برای طی شدن مراحل مختلف نیاز به سوخت دارند نیز در اثر رشد قیمت نفت با افزایش قیمت روبه‌رو شدند و هزینه اولیه صنایع مصرف‌کننده فلزات را نیز تغییر دادند.»

اینان معتقدند رشد قیمت نفت نه تنها به نفع مصرف‌کنندگان نیست بلکه اقتصاد کشورهای تولید‌کننده را هم با بحران مواجه می‌کند. زیرا فشارهای تورمی ناشی از افزایش قیمت نفت دامان این کشورها را نیز می‌گیرد.

● مصرف‌کننده یا تولید‌کننده

گاهی تفکیک تاثیر افزایش قیمت نفت روی اقتصاد کشورهای مصرف‌کننده و تولید‌کننده کاری عبث است. زیرا آمریکا که بزرگ‌ترین مصرف‌کننده جهان است می‌تواند تاثیر بزرگی روی اقتصاد دنیا داشته باشد و اگر رشد قیمت نفت و هزینه‌های ناشی از آن باعث تشدید فشارهای تورمی در این کشور شود، رابطه اقتصادی گسترده آمریکا با دیگر کشورهای جهان به صادرات تورم این سرزمین خواهد انجامید.

از طرف دیگر بهبود اوضاع اقتصادی کشورهای تولید‌کننده نفت از طریق توسعه زیرساخت‌های صنعتی و راه‌اندازی پروژه‌های صنعتی بزرگ و کارآمد که زمینه‌ساز ایجاد فرصت‌های شغلی بسیار خواهد بود می‌تواند اقتصاد جهانی را متحول کند.

اجرای این پروژه‌ها زمینه‌ساز ایجاد فرصت‌های شغلی و همکاری اقتصادی با شرکت‌ها و پیمانکاران کشورهای دیگر می‌شود که به انتقال درآمدهای نفتی به کشورهای دیگر می‌انجامد. به عبارت صحیح‌تر در شرایط کنونی که جهان به دهکده جهانی تبدیل شده است و اقتصاد هر کشور به دیگر کشورها وابسته است نمی‌توان ضرر یا سود اقتصادی را تنها برای یک کشور خاص دانست. هم‌اکنون اقتصادهای دنیا درهم تنیده هستند و تعاملات تجاری که سهم قابل توجهی در تولید ناخالص داخلی کشورها دارد به عملکرد اقتصادی دیگر کشورها وابسته است. در این شرایط، بحران اعتباری و اقتصادی آمریکا سبب بحران اقتصاد جهانی و به دنبال آن آسیب اقتصادی تک‌تک کشورهای طرف معامله با این کشور می‌شود و سود اقتصادی ناشی از سرمایه‌گذاری صحیح درآمدهای نفتی در کشورهای تولید‌کننده می‌تواند به بهبود راندمان اقتصادی همه کشورهای جهانی بینجامد.

● تاثیرات افزایش قیمت نفت در جهان

سایت Currency Trading در گزارش اخیر خود تاثیرات رشد قیمت نفت بر اقتصاد جهانی را به ترتیب زیر نوشت:

۱) کاهش نرخ رشد اقتصادی کشورهای بزرگ آسیایی - کشورهای چین و هند در زمره کشورهای پررونق آسیایی هستند که اقتصاد آنها وابستگی زیادی به نفت و فرآورده‌های نفتی دارد. رشد قیمت نفت سبب می‌شود تا هزینه فعالیت‌های تولیدی در این کشورها افزایش یابد و از سرعت رشد اقتصادشان کاسته شود.

۲) کشورهای نفت‌خیز قدرت برتر معاملات می‌شوند - با افزایش قیمت نفت کشورهای صادر‌کننده نفت قدرت زیادی در عرصه اقتصاد جهانی به‌دست می‌آورند که این می‌تواند به درخواست تاثیرگذاری بیشتر این کشورها در عرصه سیاسی نیز بینجامد.

۳) منابع انرژی جایگزین - با ارتقای قیمت نفت جهانیان به دنبال استفاده از منابع جایگزین انرژی خواهند بود. در این شرایط سرمایه‌گذاری و اشتغال و بهره‌گیری از تکنولوژی‌های پاک بیشتر می‌شود و سوخت‌های دیگری که اغلب سوخت‌های پاک خواهند بود جایگزین نفت و منابع انرژی می‌شوند.

۴) اقتصاد کشورهای اروپایی کمترین آسیب را می‌بینند - با کاهش ارزش دلار در برابر یورو کشورهای اروپایی کمترین آسیب را از افزایش قیمت نفت در بازارهای بین‌المللی متحمل خواهند شد.

۵) اقتصاد آمریکا آسیب چندانی نمی‌بیند - اقتصاد آمریکا در مقایسه با دیگر کشورهای وارد‌کننده نفت آسیب کمتری می‌بیند. زیرا این کشور مصرف‌کننده نفت در بخش تولید نیز نقش بسزایی ایفا می‌کند که رقم قابل‌توجهی است.

۶) نرخ بهره جهانی ارتقا می‌یابد - با افزایش قیمت نفت و منابع نفتی در جهان نرخ تورم در اقتصادهای مختلف ارتقا می‌یابد. در این شرایط کشورهای مختلف برای کنترل نرخ تورم مجبور خواهند شد تا نرخ بهره بانکی را افزایش دهند. این مسئله‌ای است که جهان در آینده‌ای نزدیک تجربه می‌کند.

۷) بازپرداخت بدهی‌های بین‌المللی متوقف می‌شود. با افزایش قیمت نفت و افزایش هزینه مصرف‌کنندگان آنها مجبور می‌شوند بین بازپرداخت بدهی‌های بین‌المللی و پرداخت هزینه واردات نفت یکی را انتخاب کنند و اغلب مجبور هستند برای ادامه بقا به پرداخت هزینه واردات نفت اکتفا کنند. این موضوع موسسات مالی بین‌المللی را با مشکلات بسیار زیادی مواجه می‌کند.