جایگاه ارزشیابی پایانی در برنامه آموزش چیست؟

در سال‌های اخیر ایجاد تحول در سیستم ارزشیابی به معنای غالب‌کردن نقش ارزشیابی مستمر، پویا و رشددهنده در بسیاری از سیستم‌های آموزشی موردتوجه قرار گرفته است. علت اصلی این تحول …

در سال‌های اخیر ایجاد تحول در سیستم ارزشیابی به معنای غالب‌کردن نقش ارزشیابی مستمر، پویا و رشددهنده در بسیاری از سیستم‌های آموزشی موردتوجه قرار گرفته است. علت اصلی این تحول مشکلاتی است که آزمون‌های پایانی در سیستم ارزشیابی ایجاد می‌کنند. اما مشکل به سادگی قابل رفع نیست. در بسیاری از نظام‌های آموزش و پرورش ارزشیابی پایانی همواره یکی از مهمترین مراکز توجه معلمان و برنامه‌ریزان درسی بوده است و در موارد بسیاری هم آزمون‌های پایانی دانش‌آموزان، معیاری برای ارزیابی کار معلم تلقی می‌شود.

این امر باعث شده است تا معلمان عمدتاً به آزمون‌های پایانی بیش از حد توجه کنند و نسبت به نتایج آن حساس باشند، به طوری که در بسیاری از مواقع هدف موفقیت در آزمون‌های پایانی محور تمامی فعالیت‌های آموزشی شده و نقش ارزشیابی مستمر بسیار کم‌رنگ می‌شود.

این امر باعث شده تا معمولاً معلمان به جای آن که آنچه را آموزش می‌دهند ارزیابی کنند، آن‌چیزی را که قرار است ارزشیابی کنند آموزش می‌دهند، یعنی آموزش در خدمت ارزشیابی قرار می‌گیرد. این تفکر و شیوه‌ کار باید تغییر کند و آزمون پایانی جایگاه مشخص و محدود خود را بیابد.

از سویی دیگر باید به این نکته توجه داشته باشیم که ایجاد هر تحول آموزشی در سطح ملی، نیاز به یک برنامه اساسی و تفصیلی دارد که بر پایه تحقیقات گسترده و معتبر شکل گرفته باشد. بدیهی است که آگاهی از تجارب و نوآوری‌های کشورهای دیگر باعث می‌شود با مشکلات و موانع سر راه برخورد عاقلانه و منطقی داشته باشیم و بتوانیم آن نوآوری‌ها را با ویژگی‌های فرهنگی، قومی و اجتماعی خود منطبق کنیم و از کاربرد آن در سطح کلان ملی بهره بگیریم.

درست است که ایده سنجش مستمر، پویا و رشددهنده ایده‌ای نو است که در سال‌های اخیر به آن بیشتر توجه شده است، اما این ایده را نباید به ضرورت حذف آزمون‌های پایانی که در مواقعی پاسخگوی نیازهای خاصی بوده‌اند، تعبیر کنیم. برای ایجاد تحول در نظام سنجش دانش‌آموزان، باید دو کار را همزمان، پیش برد.

۱) اطلاع یافتن از تحولات نظام‌‌های سنجش موفق و کارآمد در سطح جهان در حیطه عملی و نظری، تا بتوان برای بومی‌کردن آن تحولات و جایگزین کردن آنها در نظام آموزشی برنامه‌ریزی کرد.

۲) شیوه سنتی ارزشیابی را که عمدتاً برمدار ارزشیابی پایانی می‌چرخد، تا حد امکان اصلاح کنیم و با آن رفتار احتیاط‌آمیز و آگاهانه داشته باشیم. برای آن که معلمان را در این راه با خود همگام کنیم، آموزش ضمن خدمت ‌آنان را محور کار قرار دهیم.

فهیمه توکلی

معاون دبستان همای رحمت منطقه ۴ تهران