فرهنگ عمومی و نحوه مطالعه آن

قواعد, آداب و رسوم, هنجارها و الگوهای رفتاری و ارزشهای اجتماعی را انسان از همان آغاز فرامی گیرد, از ساخته ها و افكار دیگران بهره می گیرد و در محیطی زندگی می كند كه در ادامه نسلهای پی در پی گذشتگان شكل گرفته كه به آن «محیط فرهنگی » اطلاق می شود انسان از همان ابتدا به نهاد اجتماعی خانواده وبه دنبال آن وابسته به جامعه است كه درگیر است

قواعد، آداب و رسوم، هنجارها و الگوهای رفتاری و ارزشهای اجتماعی را انسان از همان آغاز فرامی‌گیرد، از ساخته‌ها و افكار دیگران بهره می‌گیرد و در محیطی زندگی می‌كند كه در ادامه نسلهای پی‌در پی گذشتگان شكل گرفته كه به آن «محیط فرهنگی » اطلاق می‌شود . انسان از همان ابتدا به نهاد اجتماعی خانواده وبه دنبال آن وابسته به جامعه است كه درگیر است. این سازمانها و روابط اجتماعی از نسل گذشته به ارث می‌رسد و نسل كنونی در صدد است آن را به نسل بعد از خود انتقال دهد. مردم از طریق فرهنگ، مهارتهایی را كه برای بقایشان در انواع گوناگون محیطهای طبیعی لازم است فرا می‌گیرند. برای بررسی اینكه «فرهنگ عمومی » چیست، لازم است ابتدا چند واژه را معنا كرد.

● اولین واژه :

« فرهنگ عامه ( فلكور ) folklore » است كه از دو واژه «folk » به معنای «مردم » « دانش » . و «lore »به معنی «دانستن » گرفته شده . با توجه به ریشه لغوی كلمه ، این واژه دانشی را می‌رساند كه به مطالعه «ابعاد سنتی یك جامعه می‌پردازد ودر واقع شاخه‌ای از جامعشناسی است كه محور تحقیقات آن را هر چه كه با قوم در جامعه ربط دارد، یعنی شیوه‌های زندگی ، اعمال و رفتار، عادات ، باورهاو استوره‌های سنتی پابرجا، تشكیل می‌دهد.»

درزبان گفتاری ، این واژه ، معنای «سنن مردمی » می‌دهد كه در مواقعی خاص به ظهور می‌ریند و جشنها، عدات ، رقص‌ها و حتی افسانه‌ها و خرافات رو یا حتی لهجه‌ها و زبانهای محلی ، موجبات بقای ان را فراهم می‌آورند.

اصطلاح دیگر ، « فرهنگ توده‌ها ( mass culure )» است كه به خودی خود دحتوای فرهنگ غالب و گسترده را در بین توده‌ها می‌رساند.«فرهنگ توده‌ها» عبارت است از: جهان‌بینی ، شكل ارزش گذاری حیات، ایدئولوژی غالب مورد تجربه در زندگی و به طور كلی تمامی محتوای روانی ناشی از كاربرد وسیع و تعیین كننده وسایل ارتباط جمعی ( مطبوعات، رادیو وتلویزیون ، نوارهاو سینما)، آن طور كه در برهه‌ای خاص از زمان مورد استفاده قرار می‌گیرند.

« فرهنگ توده‌ها» مجموع مردم را به شركت در ارزشهای فرهنگی ( كه عبارتند از احساسات ریشه داری كه اعضای یك جامعه در آن سهیم‌اند و غالباً رفتار و اعمال اعضای جامعه را تعیین می‌كنند مانند باورهای مذهبی ، احترام به ریش‌سفیدان، احترام به خانواده و .....) وامی دارد و فرهنگ عمومی را گسترش می‌بخشد و اكثریت را به پذیرش ارزشهای یك تمدن بر می‌انگیزد . طبقات اجتماعی را یكپارچه می‌كند و روابط اجتماعی را هماهنگ می‌سازد و در كل برتمامی حیات انسانی اثر می‌نهد .

در اینجا باید به دو نوع « فرهنگ آرمانی »و « فرهنگ واقعی» نیز اشاره‌ای داشت. در هر جامعه برخی اعمال هستند كه بطور عمومی به شدت نهی شده‌اند ولی به گونه‌ای خصوصی وراج دارند. درواقع به آن نوعی از فرهنگ كه رسماً پذیرفته شده و در جمعه به عنوان الگوی رسمی رفتار اطلاق می‌شود، در حالی كه «فرهنگ واقعی » به آن چیزی اطاق می‌شود كه مردم عملاً انجام می‌دهند . كمتر پیش می‌آید كه عملكردهای واقعی انسانها و الگوهای ارمانی یك جامعه كلی، یك مدت زمان طولانی همچنان متفاوت باقی بمانند. و بسته به شدت قوت و ضعیف هر كدام از این دو ، دیگری را تحت تأثیر قرار می دهد. برای مثال از افراد جامعه انتظار می‌رود كه در بسیاری از موارد تقلب و دروغگویی در بازار معاملات رواج دارد و یا اینكه در مدرسه به كودكان و دانش آموزان یاد داده می‌شود كه به دیگران دروغ نگویند، ولی آنها در جامعه و در عمل می‌بیند كه دروغگویی چندان هم نادرنیست.

در واقع هر گاه مادر گفتگوی روزانه خود صحبت از فراموش شدن ارزش و جایگزین شدن ارزش دیگری می‌كنیم، در واقع بحث از همین تأثیر گذاری فرهنگ واقعی برفرهنگ آرمانی است.

یكی از مهمترین وظایف شورای فرهنگ عمومی مطالعه دائمی وضع فرهنگی عمومی كشور و ارزیابی آن و تهیه گزارش نوبه‌ای و عرضه آن به شورای عالی اقلب فرهنگی است. پیچیدگی مسائل فرهنگی و اجتماعی موجب می‌شود كه بدون مطالعات متكی به روشهای صحیح، تیه این گزارش به آسانی امكان‌پذیر نباشد. بر اهل فن پوشیده نیست كه بدست دادن آمار و اطلاعات آماری به منظور برنامه‌ریزی فرهنگی یكی از اردكان اصلی پیشرفت و توسعه فرهنگی در هر كشور است . از این رو نظام آماری و اطلاعات فرهنگی و تحلیلهای اجتماعی و ارائه كمی وضعیت و عملكرد فرهنگ عمومی نیازمند شاخصهای عمده در این بخش است، تا ببتوان امكان ارزیابی و سنجش كیفیت فرهنگ عمومی جامعه را فراهم ساخت. بررسی و شناخت نقاط قوت و ضعف، امكات بالقوه، شناخت. مشكلات و تنگناها، مسیر حركت ، نوسانات تأثیرگذار بر فرهنگ عمومی انتخال و تغییر روشهای فعالیت در این بخش ب ایجاد روش مطالعه، ارزیابی ، جمع‌آوری اطلاعات و تبدیل داده‌های كیفی به داده‌های كمی و آماری فرهنگ عمومی، نیازمند است . بدین جهت گروهی از محققین در معاونت پژوهشی وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی مأمور بررسی این مهم شده‌اند. اما تا دستیابی به روش مناسب، از كلیه ادارات كل فرهنگ و ارشاد اسلامی و شورای فرهنگی تمامی استان‌ها خواسته شده است در جهت تهیه‌گزارش وضع فرهنگ عمومی منطقه تلاش نمایند، از جمله مواردی كه می‌تواند جایگاهی درمطالعات فرهنگی عمومی داشته باشد عبارتند از :

۱) توزیع جمعیت از لحاظ سن، جنس، سواد و آموزش ،دین

۲) تحرك مكانی و تغییرات شغلی

۳) تأثیر محیط طبیعی برزندگی اجتماعی

۴) جغرافیا و جهانگردی

۵) وضعیت ایلات قبایل

۶) وضعیت بهداشت

۷) ویژگیهای اخلاقی جامعه

۸) برنامه‌های ترویج اخلاق و معارف اسلامی

۹) وضعیت اخلاق خانوادگی و نهاد خانواده

۱۰) خصلتهای ناروا در جامعه

۱۱) وضعیت معیارهای اصلی اخلاق اسلامی

۱۲) برنامه‌های همگانی شدن امر به معروف و نهی از منكر

۱۳ ) خداشناسی و ادیان

۱۴) خرافت و پندارها

۱۵) تلقی نادرست از مفاهیم دینی

۱۶) شیوع مفاسد اجتماعی

۱۷) نوع روابط اجتماعی

۱۸) تعدادو وضعیت جوامع شهری و روستایی

۱۹) وضعیت گروههای مختلف دینی ـ سیاسی ـ اجتماعی ـ فرهنگی و...

۲۰) نقش میزان مشاركت و پایگاه اجتماعی آحاد مردم جامعه در اداره كشور

منبع:شورای فرهنگ عمومی كشور