مسئولیت بین المللی رئیس جمهور

انتخابات ریاست جمهوری مهم ترین انتخابات ملی جمهوری اسلامی ایران است كه دامنه فراگیری آن گسترده تر از مرزهای ملی است

گستردگی دامنه انتخابات ریاست جمهوری از مرزهای ملی از دو جهت شایان توجه است یكی به جهت آن كه انتخابات ریاست جمهوری تنها انتخابات دوره ای است كه تمام ایرانیان در هر كجای دنیا باشند می توانند در آن شركت كنند و دیگری به جهت آن است كه نحوه شركت مردم در آن و نتیجه انتخابات در محیط بین المللی تاثیر می گذارد.

كشورهای منطقه و قدرت های جهانی نمی توانند به آینده جمهوری اسلامی ایران بی تفاوت باشند و نمی توانند بدون محاسبات مربوط به نوع تاثیرگذاری نقش ایران در محیط بین المللی روند تحولات سیاسی و بین المللی را مدیریت یا ارزیابی كنند.

ایران به دلایل تاریخی، جغرافیایی و استراتژیك جایگاهی تاثیرگذار در نتیجه نهایی تعاملات سیاست های مناطق پیرامون خود (خاورمیانه، خلیج فارس، آسیای مركزی، قفقاز، افغانستان) دارد لذا طبیعی است كه انتخابات ریاست جمهوری ایران موضوعی فراتر از یك مساله صرف داخلی محسوب شود.

یك شهروند ایرانی در هر كجای ایران یا جهان كه باشد با انتخاب خود نه تنها راهبردها و مدیریت اجرایی كشور را برمی گزیند بلكه نوع تاثیرگذاری كشور برآینده منطقه و محیط بین المللی را نیز رقم می زند.

انتخاب یك رئیس جمهور درون گرا یا شخصیتی چالش گر و یا یك شخصیت تعامل گرا نه تنها در سرنوشت كشور بلكه در سرنوشت منطقه و بالطبع در محیط بین المللی تاثیر می گذارد. شخصیتی چالش گر كشور را وارد منازعات مختلفی می كند و شخصیتی تعامل گرا موجب گسترش روابط سیاسی با كشورهای مختلف می گردد.

معمولا این گونه تصور می شود كه رئیس جمهور مسئولیت نهایی اقتصاد، امنیت و فرهنگ را در سطح ملی بر عهده دارد و یك كاندیدای ریاست جمهوری با طرح دیدگاه ها و نظرات خود درباره مسائل مربوط به حوزه های یاد شد این فرصت را در اختیار انتخاب كنندگان قرار می دهد كه جایگاه خود را در آینده ای كه برای كشور براساس نظرات كاندیداها تصور می شود بشناسند و به بهترین گزینه منطقی رای دهند. ولی واقعیت آن است كه بدون توجه به تعامل اقتصاد ملی با اقتصاد بین الملل و امنیت ملی با امنیت بین المللی امكان ندارد راهبردهای ملی را تبیین كرد و در یك خلاء تاثیرگذاری و تاثیرپذیری كشور را اداره نمود.

كاندیدای مختلف ریاست جمهوری تلاش دارند با ارائه تصویری مطلوب از آینده كشور آرای مردم را به خود جلب كنند و تصور عمومی بر آن است كه مهم ترین وظیفه رئیس جمهور آن است كه به مسائل و مشكلات اصلی جامعه ایران توجه كند و راهكارهای لازم را برای حل آن مسائل و مشكلات ارائه نماید. و در این راستا مسائل اقتصادی جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص می دهد.

از مجموعه نظرسنجی های مختلفی كه درباره خواسته ها و انتظارات مردم از رئیس جمهور آینده صورت گرفته این نتیجه حاصل می شود كه توجه به اقتصاد بخصوص مسائل معیشتی و آن چه به زندگی عادی و روزمره مردم مربوط می شود درصدر خواسته های مردم قرار دارد و انتظار عمومی برآن است كه مهم ترین اولویت رئیس جمهور توجه به حل معضلات اقتصادی مانند گرانی و بیكاری بخصوص مسائل معیشتی و آینده جوانان باشد.

دقت در سخنرانی ها، مصاحبه ها و اظهارات كاندیداهای ریاست جمهوری نیز مبین این نكته است كه هر یك از آنان با دیدگاهی مخصوص خود به این دو موضوع توجه كرده و تلاش می نمایند تا پیشنهادهای خود را برای حل معضلات اقتصادی مطرح سازند و این امید و نوید را در بین مردم نشر می دهند كه در صورت دادن رای به آنها مشكلات اقتصادی و معیشتی مردم حل خواهد شد.

بعضی از كاندیداها برعدالت اجتماعی تاكید می كنند و راه نیل به آن را توزیع عادلانه سرمایه های ملی می دانند و بعضی دیگر مبارزه با تكثر را مهم ترین راه رسیدن به عدالت اجتماعی می دانند. تفكر دیگری رشد سرمایه گذاری را عامل بهبود وضعیت اقتصادی می داند و پیشنهادهای مختلفی از جمله سرمایه گذاری اشتغال زا توسط دولت، تقویت بخش خصوصی و جذب سرمایه خارجی را مطرح می سازد. جریانی حل مشكلات اقتصادی را در گرو توسعه سیاسی دانسته و معتقد است كه بدون حل معضلات سیاسی جامعه امكان رشد اقتصادی وجود ندارد و توسعه سیاسی را بستر اصلی عدالت اجتماعی می داند و جریان دیگری رشد اقتصادی را در سایه مدیریت كارآمد سیاسی می داند.

به نظر می رسد مجموعه نظرات فوق كه برای بهبود شرایط اقتصادی كشور راه كار ارائه می كند، اقتصاد را در زمره مسائل داخلی كشور دانسته و بدنبال یافتن راه كارهای داخلی برای مسائل اقتصادی كشور است در حالی كه به این موضوع كمتر توجه دارد كه در جهان امروز حتی اقتصاد كشورهایی كه به مراتب كوچكتر از اقتصاد ایران است را هم نمی توان به صرف بنیان های داخلی مدیریت كرد چه رسد به اقتصادی مانند ایران كه متكی بر صادرات نفت و واردات كالاهای صنعتی و مصرفی پیشرفته بوده و رشد اقتصادی كشور بدون رابطه رشد پاینده با اقتصاد بین الملل ناممكن است.

بنابراین ضروری است قبل از آن كه ساختارهای پیچیده كشور را آزمایشگاه نظرات ارائه شده در نطق های انتخاباتی كنیم، از كاندیداهای ریاست جمهوری بخواهیم تا جایگاه اقتصادی كشور را در اقتصاد جهانی مشخص سازند و بگویند كه برای ارتقاء جایگاه اقتصادی كشور در طول دوران مسئولیت خود چه خواهند كرد؟ اگر جایگاه اقتصادی كشورمان در اقتصاد جهانی بهبود یابد بدون شك آحاد كشور چه نسل حاضر و چه نسل آینده بهره خواهند برد و اگر این جایگاه تنزل یابد همه زیان خواهند دید.

انقلاب اسلامی ایران را باید پایان این تفكر در عرصه اقتصاد ملی دانست كه سرمایه های ملی را خزانه سلطنتی تصور كند و فكر كند كه حكومت می تواند به هرشیوه ای در آن دخل و تصرف كند در حالی كه مردم با تاسیس جمهوری اسلامی ایران و تشكیل ساختارها و نهادهای آن تلاش نموده اند تا اعلام كنند سرمایه های ملی متعلق به مردم بوده و باید از طریق برنامه های ملی و در جهت رشد و شكوفایی اقتصاد كشور هزینه گردد. بنابراین ضروری است تا كاندیداهای ریاست جمهوری قبل از آن كه برنامه های مربوط به توزیع ثروت های ملی را برای كسب رای تشریح كنند این نكته را صادقانه روشن سازند كه آیا امكان رشد و توسعه اقتصادی در یك محیط متشنج بین المللی امكان پذیراست؟ و اگر رابطه مستقیمی بین رشد و توسعه اقتصادی با ثبات و امنیت محیط (منطقه و جهان) وجود دارد چه برنامه ای برای كاهش تنش در محیط منطقه ای و بین المللی دارند؟ و چگونه می خواهند رابطه بین امنیت ملی و امنیت منطقه ای و بین المللی را تنظیم كنند؟

تبین جایگاه امنیت كشور در امنیت منطقه ای و امنیت بین المللی را می توان مهم ترین وظیفه هر رئیس دولتی دانست زیرا كه تضمین و ارتقاء امنیت ملی اولین و مهم ترین اولویت هر حكومتی بوده و بدون تضمین و ارتقاء امنیت ملی هیچ برنامه سیاسی اقتصادی و فرهنگی قابل اجرا نخواهد بود.

امروزه رابطه تعاملی امنیت ملی كشورها با امنیت بین المللی به حدی است كه هیچ كشوری نمی تواند امنیت ملی خود را از طریق تهدید پیرامون خود و یا تهدید امنیت بین المللی بدست آورد.

در جهان امروز كشورها در جستجوی امنیت كامل هستند ولی باید اعتراف كرد كه چیزی به نام امنیت كامل وجود ندارد و علی رغم آن كه كشورهای در صدد رسیدن به آن هستند اما واقعیت آن است كه امنیت كامل دست نیافتنی است و باید به امنیتی نسبی رضایت دهند و تلاش كنند در امنیت محیط پیرامون خود شریك شوند و برای خود شریك امنیتی پیدا كنند و این كار غیرممكن است مگر آن كه رئیس هر كشوری بدرستی بتواند با محیط پیرامونی و محیط بین المللی ارتباط برقرار كند. یك حركت دیپلماتیك حساب شده در قالب ترسیم یك سیاست خارجی اصولی برای تعامل با محیط بین المللی می تواند ضمن ارتقاء امنیت ملی، جایگاه اقتصاد ملی را هم تحكیم ببخشد زیرا هزینه ارتقاء ملی از طریق شریك امنیتی بسیار كمتر از هزینه های ارتقاء ملی از طریق قدرت ملی و خود كفایی امنیت است. یك سیاستمدار خردمند مطمئن است كه كشورش دشمنان زیادی دارد ولی می داند كه وظیفه او آشكار سازی دشمنی ها نیست بلكه باید تلاش كند آتش دشمنی ها را به خاكستر تبدیل كند و می داند كه مدیریت دشمن برای امنیت كشور سودمندتر از تلاش برای نابودی دشمن است.

طرح نظریه گفتگوی تمدن ها توسط جناب آقای خاتمی فرصت گرانبهایی را برای كشورمان فراهم ساخت تا قدرت ملی خود را بدون اعمال تهدید علیه محیط پیرامونی و محیط بین المللی ارتقاء بخشیم و گامی به جلو برداریم. در این دوره نیز برای كاندیداهای ریاست جمهوری ضروری است تا مسائل مربوط به امنیت ملی را از مسائل داخلی جدا كنند و در قالب مسئولیت بین المللی رئیس جمهور برای امنیت منطقه ای و امنیت بین المللی به شیوه ای تبیین كنند كه امنیت ملی كشور در راستای امنیت جهانی تحكیم یابد.

مسئولیت های رئیس جمهور اسلامی ایران محدود به مسولیت های اجرایی در داخل كشور نبوده بلكه به جهت جبر ژئوپلیتیك رئیس جمهور ایران باید مسئولیت های منطقه ای و بین المللی خود را هم پی گیری كند و به نظر می رسد شرایط جهانی در جهتی حركت می كند كه مسئولیت های بین المللی رئیس جمهور ایران افزایش خواهد یافت و رویكرد كاندیداها به مسئولیت های بین المللی رئیس جمهور آثار تعیین كننده ای در وضعیت امنیت ملی و جایگاه اقتصاد ملی خواهد داشت و با انتخاب رویكردی حساب شده به مسائل بین المللی خواهد توانست سیاست های ملی را بهتر به اجرا درآورد.