نقش رسانه ها و مردم در جهاد اقتصادی

هدف اصلی این مقاله بررسی نقش رسانه ها و مردم در جهاد اقتصادی است, به گونه ای که بتوان از ویژگیهای آن مرتبط با اوامر حکومتی بهره جست

هدف اصلی این مقاله بررسی نقش رسانه ها و مردم در جهاد اقتصادی است، به گونه ای که بتوان از ویژگیهای آن مرتبط با اوامر حکومتی بهره جست. این بررسی اقدامی به منظور مطالعه سودمند از منابع معتبر و مطالعات کتابخانه ای و گردآوری اطلاعات موجود در خصوص چگونگی تأثیر رسانه ها و مردم در جهاد اقتصادی است. به طوری که بتوان در راستای اقتصادی پویا و بالنده، تحقق درآمدهای عمومی را آسان تر و توزیع مجدد عادلانه ثروت را برقرار کرد و ساز و کار مصرف درآمدهای دولت را نظام مند نمود.

ابزارهای وصول به کمال اقتصادی عمدتا در واگذاری دارائیهای سرمایه ای، استقراض، چاپ اسکناس و مالیات خلاصه می شود.

در مورد «استقراض» اشاره به این نکته حایز اهمیت است که قرض گرفتن دولت در درازمدت، یعنی انتقال قدرت خرید بخش خصوصی به دولت، در واقع دولت وام دار بخش خصوصی می شود. پیرامون «پول آفرینی» نیز این مهم وجود دارد که، چاپ اسکناس بدون پشتیبانی کافی، یعنی افزایش هزینه کل، تورم، افزایش واردات و به حداقل رساندن صادرات و سرانجام ایجاد بحرانهای اقتصادی و تزلزل ثبات سیاسی کشور را در پی دارد. در این بخش مشکلات اقتصادی را مورد بررسی قرار داده تا مشخص شود به چه سؤالات یا به چه ابهامهایی باید پاسخ داده شود. عدم پرداخت مالیات از طرف ثروتمندان، فقدان مدیریت مستقل و کارآمد برای تامین هزینه های جاری کشور، دولت را مجبور می کند برای تامین هزینه های جاری متوسل به استفاده از سه ابزار مذکور (پول آفرینی بدون پشتیبانی، استقراض در درازمدت و واگذاری داراییهای سرمایه ای بدون تملک دارائیهای سرمایه ای) شود، در این صورت اقتصاد کشور با مشکل مواجه می گردد، بعلاوه اجرای سیستم اقتصادی، نیز علی رغم قدمت هزاران ساله، هنوز به یک سیستم مدرن منتج نشده است حتی به صورت معضل دیرینه نیز خودنمایی می کند.

شاید علت اصلی بی تاثیر بودن رسانه ها و مردم در جهاد اقتصادی باشد، زیرا تاکنون این مهم در ادبیات اقتصادی هزارساله کشورهای دنیا وجود نداشته و ندارد. یا اینکه عدم موفقیت، نامأنوس بودن برنامه ریزی اقتصادی با فرهنگ عمومی جامعه است، یا اینکه اهداف و سیاستهای کلان با فرهنگ عمومی، مذهبی و دینی همخوانی ندارد. ممکن است نبودن آگاهی در کاربرد تکنیک ها موجب شکست و تأخیر در موفقیت می شود. یا اینکه وظایف و اختیارات مراجع تصمیم ساز با برنامه ریزی، فرهنگ سازی نشده است و همین موضوع آمادگی سازمان اقتصاد کشور را برای اجرای برنامه ها، بخشنامه ها و ضوابط متزلزل نموده، یا عدم آگاهی، موجب دور بودن بعضی مدیران اجرایی از نظام هدفمند اقتصادی کشور شده است. هدایت افکار عمومی هم مفهومی جامع و کلی است که به آن توجه نشده است احتمالا با عنایت به مجموعه ای از آنچه بیان شد، مقام معظم رهبری اراده فرمودند تا زمینه شرکت گسترده آحاد مردم را برای ورود به انجام تکلیف که همانا جهاد اقتصادی است. مهیا کنند تا از این طریق بهترین راه برون رفت از بحران آینده را رصد کرده و آن را که به جهاد اقتصادی معروف و مشهور گردیده به همگان بنمایانند که در این راه علاوه بر وجود اقتصاد بالنده و پویا، سعادت دنیا و آخرت نیز نهفته است و مهم ترین اندیشه ای است که به بایدها و نبایدها و نیز به ابهامات و سؤالات پیش آمده می تواند بخوبی پاسخگو باشد.

در پیشینه آن با تکیه بر منابع معتبر ضروری است عنوان شود، موضوع جهاد و همچنین موضوع اقتصاد در ادبیات کشورداری اسلامی یافت می شود: حاکمیت اسلامی مسئولیت هدایت، راهنمایی جامعه، پیشگیری و مبارزه با انحراف و مفاسد را برعهده دارد، به گونه ای که از طریق آموزه های اسلامی (تعلیم و تربیت) مصالح اجتماعی را بنوعی با منافع فردی مرتبط می سازد .در این صورت ، فرد احساس می کند که حفظ منافعش در گرو حفظ منافع اجتماعی است و بدین طریق حافظ منافع اجتماعی نیز می باشد. این موضوع قسمتی از واقعیت اولین حکومت نبوی در مدینه است به طوری که به نقاط مشترک و مفاهیم مشترکی چون ایثار، انفاق، صدقه، تعاون، اخوت اسلامی و تکافل عام اجتماعی رسیده بودند، بدین وسیله مشکلات اقتصادی و اجتماعی آن روز را مرتفع می کردند. آنها معتقد بودند انتهای راهی که در آن قرار گرفته اند به سعادت دنیا و آخرت فرد و اجتماع ختم می شود.

اما آنچه که تداوم این حرکت در پرتو عدالت اجتماعی را تضمین می کرد درآمد حکومت اسلامی و هزینه های برنامه ای آن در سال هشتم هجری بود که به صورت قانون اقتصاد شکل گرفت تا از این طریق هزینه های فقرزدایی، امنیت داخلی و خارجی، تولیدات موادغذایی، نیازهای بهداشت و درمان، تعلیم و تربیت، محیط زیست، آبادانی و عمرانی، رونق اقتصادی، تامین و موانع کسب و کار و نابسامانیهای آن روز مرتفع گردد. در این میان ضرورت وجود جهاد اقتصادی است که مسئولیت بار سنگین پاسخگویی را بر دوش دارد: در کلیه موارد، تأمین هزینه های عمومی دولت با مشارکت مردم ارتباط مستقیم و دوسویه دارد، دولت می تواند در تامین نیازهای عمومی زمینه های مشارکت داوطلبانه مردم را فراهم کند. مثل جاده سازی، پل سازی، مدرسه سازی و امور عام المنفعه دیگر، بنابراین بخشی از خدمات دولت هم به عموم مردم عرضه می شود که مردم به صورت غیرمعین و غیرقابل محاسبه از آن بهره مند می شوند مثل امنیت داخلی و امنیت جاده ها و راه ها، حفظ مرز و ثغور کشور، ایجاد عمرانی و آبادانی، احداث راه ها، خیابان ها، پارکها، راه اندازی و اداره رسانه های گروهی (رادیو، تلویزیون و...) ایجاد و حفظ زیبایی، نظافت و بهداشت محیط زیست و... که هزینه های تمامی آنها نیاز به منابع تامین هزینه دارد. این ضرورت در مورد حکومت اسلامی ضروری تر به نظر می رسد.

زیرا حکومت اسلامی، خود را مقید به خدمات عادلانه می داند و برای انجام این مسئولیت های خطیر نیاز به اقتصاد پویا دارد. به همین دلیل در اسلام اقتصاد مشخص و معین گردیده است تا هزینه های دولت را تامین کند علاوه بر آنچه ذکر شد، ضرورت وجود جهاد با تقدم و تاخر نسبت به اقتصاد پیرامون دین را از کلام رسول خدا(ص) در می یابیم (فروع دین) که به ترتیب اقتصاد «خمس و زکات» و عمل عبادی جهاد در آن دیده شده است. لذا انگیزه اسلامی یکی از قوای محرک آن است و انگیزه هم به وسیله دوعنصر تفکیک ناپذیر اطلاعات و فرهنگ و تخصصی ایجاد می گردد. بافت فرهنگی و ساختار اجتماعی به علل عدم آگاهی از راهکارهای تقویت حکومت در بعضی موارد مجبور به اقدامی شده اند که در مورد آن اطلاعی نداشته اند و به همین دلیل وضعیت بازار (پول، سرمایه، تولید) را تحت تاثیر خود قرار داده اند. احتمالا عدم موفقیت دراین خصوص عدم بهره برداری از اطلاع رسانی موثر و یا عدم آشنایی در کاربرد تکنیک های آن «اطلاع رسانی موثر» است. لذا ایجاد و برقراری رسانه «اطلاع رسانی موثر» و مشارکت مردم در جهاد اقتصادی نقش بسزایی دارد. در نتیجه وجود آنها ضروری است. بیان «مزایای جهاد اقتصادی» نیاز به تبیین این موضوع دارد که، حکومت اسلامی کلیه هزینه های اقتصادی را با شفافیت فعالیت های اقتصادی برای مسلمانان به ارمغان آورده است.

زیرا شفافیت اقتصادی، نوعی خود کنترلی و خود ارزیابی از میزان پیشرفت اقتصادی محسوب می گردد. زیرا اولا موجبات برنامه ریزی کلان کشور را فراهم می سازد. ثانیا درآمد دولت را افزایش می دهد، به گونه ای که خزانه کل کشور همیشه موجودی لازم را در اختیار دارد و بدین طریق رقابت سالم اقتصادی شکل می گیرد و مدیریت راهبردی کشور بوجود می آید. اقتصاد مدرن جای اقتصاد سنتی را می گیرد و مدیریت فعال اقتصادی، تولید و توزیع ملی شکل مدرن و پیشرفته را به خود می گیرد و از آن پس مشکلات موجود مرتفع می گردند. بنابراین سرمایه گذار از خدمات به تولید ترغیب و تشویق می شود و بدین طریق انگیزه تولید و سرمایه گذاری مولد افزایش می یابد. این نوع سیستم ایده و الگوی خود را از اقتصاد اسلامی می گیرد لذا ضمانت اجرایی که همانا پشتیبانی قاطبه مردم کشور می باشد را به همراه دارد. بدین طریق خواسته های نیل به اهداف برنامه های توسعه به منظور کاهش اتکای بودجه جاری کشور به منابع نفتی تامین می شود، مقبولیت و مشروعیت را در جامعه ترویج و برکارایی و اثربخشی و در نهایت بر بهره وری اثر مستقیم دارد،اولویت ها را در جامعه مشخص می سازد، مفاسد را ریشه کن کرده و گلوگاه های فساد را نشان داده و فساد را از بین می برد و عدالت در توزیع ثروت کشور را پایدار می سازد و برای اقتصاد کشور الگوسازی می کند. در این قسمت به «ویژگی های جهاد اقتصادی» می پردازیم. عبادی بودن از ویژگی های آن است که میل و رغبت مسلمانان را برای انجام این فریضه الهی به طور داوطلبانه به همراه دارد. باید گفت: کلام خداوند بهترین ضمانت اجرایی آن است در جایی که می فرماید کسانی که از دادن زکات خودداری کنند جزء منافقان خواهند بود. اکنون بررسی این موضوع حایز اهمیت است که چگونه و به واسطه چه ابزاری مردم بر وظایف شرعی و ملی مرتبط با جهاد اقتصادی آشنا می شوند، آیا هر پیامی این ویژگی را دارد یا اینکه پیام های ویژه ای هستند که دارای این شاخصه اند:

ویژگی های اطلاع رسانی موثر بر نگرش مردم و تاثیر آن در جهاد اقتصادی، فرهنگ سازی و اطلاع رسانی به عنوان دو عنصر تفکیک ناپذیر درهر شرایطی مکمل یکدیگرند زیرا اطلاع رسانی اثربخش دارای قدرت فوق العاده ای است. در صورتی که بکار گرفته شود آنگاه، تغییر ذهن بوسیله میثاق اقتصادی مشروط بر تأمین منافع طرفین «دولت و مردم» و با رویکرد به دوطرفه بودن آن، حاصل می گردد. یعنی به دست آوردن یک امتیاز در قبال گذشت و ایثار بخشی از منافع، پایگاه ذهن یک سازش فراگیر ایجاد می کند که نتیجه آن تغییر رفتار می شود. بدیهی است مرور زمان و تکرار و استمرار تغییر ذهن و تغییر رفتار منجر به تغییر عقیده می گردد. در نتیجه تغییر ذهن و بعد تغییر رفتار و بعد تغییر عقیده فرایند نگرش مثبت را برای ورود به «جهاد اقتصادی» بوجود می آورد.

حسین سمیعیان

منابع و مأخذ

۱- قرآن کریم

۲- نهج البلاغه

۳- امام خمینی؛ تحریر الوسیله

۴- بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در آستانه سال ۱۳۹۰

۵- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

۶- مبانی اقتصاد اسلامی؛ دفتر همکاری حوزه دانشگاه

۷- معاونت امور اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارائی؛ نظام مالیاتی اسلام

۸- مطهری، مرتضی، بیست گفتار، انتشارات صدرا، ۱۳۸۵