زنان و سیگار

مصرف سیگار بین زنان و دختران ایرانی افزایش چشمگیری داشته و از ۴/۱ درصد در سال‌های گذشته به ۵/۴ درصد یعنی بیش از ۳ برابر رسیده است. مصرف سیگار در زنان تحصیل کرده و دختران دانشجو …

مصرف سیگار بین زنان و دختران ایرانی افزایش چشمگیری داشته و از ۴/۱ درصد در سال‌های گذشته به ۵/۴ درصد یعنی بیش از ۳ برابر رسیده است. مصرف سیگار در زنان تحصیل کرده و دختران دانشجو و طبقه مرفه شایع شده است و پیش‌بینی می‌شود که این روند در سایر گروه‌ها و طبقات زنان هم شایع شود. در کشورهای توسعه‌یافته ۲۰ تا ۲۵ درصد زنان سیگار می‌کشند (تقریبا برابر مردان). این تعداد در کشورهای در حال توسعه بین ۴ تا ۸ درصد تخمین‌زده می‌شود...

در مقایسه زنان و مردان سیگاری، مردان با احتمال بیشتری به سیگار اعتیاد پیدا می‌کنند ولی زنان سیگاری نسبت به مردان سیگاری بیشتر در معرض به خطر افتادن سلامت هستند. جالب است بدانید زنان به احتمال بیشتری به سرطان ریه مبتلا می‌شوند و با احتمال بیش از ۲ برابر نسبت به مردان سیگاری در معرض حمله قلبی قرار می‌گیرند.

نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد ترک سیگار برای زنان سخت‌تر از مردان است و زنان با احتمال بیشتری ممکن است پس از ترک سیگار دوباره کشیدن سیگار را شروع کنند. دلایل این تفاوت مشخص نیست. برخی از بررسی‌ها نشان داده‌اند زنان سیگاری به عوامل و محرک‌های بیرونی، مثلا دیدن یک دوست در حال سیگار کشیدن در میهمانی حساس‌ترند. مردان سیگاری اما بیشتر به آثار بیولوژیک (زیستی) یا جسمی نیکوتین واکنش نشان می‌دهند. این تفاوت‌ها و برخی از بررسی‌های مقدماتی نشان می‌دهد که درمان‌های جایگزین نیکوتین ممکن است در زنان به اندازه مردان موثر نباشد. گرچه هم مردان و هم زنان با استفاده از برچسب‌های پوستی نیکوتین با احتمال بیشتری سیگار را ترک می‌کنند ولی احتمال ترک سیگار در زنان کمتر از مردان است. حدود ۲۰درصد مردان با استفاده از برچسب‌های پوستی نیکوتینی موفق به ترک سیگار شده‌اند، در حالی که در مورد زنان این میزان حدود ۱۵‌درصد بود. هنگامی که از برچسب‌های پوستی بی‌اثر استفاده شد، در هر دو جنس میزان ترک ۱۰درصد بود. سایر داروهایی که برای ترک سیگار به کار می‌روند مانند بوپروپیون و کلونیدین و... از طریق جایگزینی نیکوتین عمل نمی‌کنند و استفاده از این داروها حداقل در کوتاه‌مدت، به‌طور یکسان بر زنان و مردان تاثیر دارد. مشاوره و روان‌درمانی در کنار مصرف داروها، احتمال ترک سیگار را هم در مردان و هم در زنان افزایش می‌دهند. با توجه به اینکه زنان نسبت به مردان حساسیت بیشتری نسبت به محرک‌های محیطی دارند بیشتر ممکن است دوباره سیگار کشیدن را آغاز کنند، شیوه‌های روان‌درمانی به آنها کمک کند تا در مقابل چنین محرک‌هایی مقاومت کنند. مساله دیگر افزایش وزن پس از ترک سیگار است.

حدود نیمی از زنان سیگاری در مورد اضافه‌وزن پس از ترک سیگار نگران هستند. گرچه هنگام ترک سیگار معمولا ورزش و توجه به میزان کالری دریافتی از راه غذا توصیه می‌شود، اما در نهایت ممکن است این توصیه غیرعملی به نظر برسد و تلاش برای ترک سیگار به شکست منجر شود. یک بررسی مقدماتی نشان می‌دهد احتمالا بهترین شیوه این است که زنان را قانع کنیم این اضافه وزن را در ازای به دست آوردن سلامت پس از ترک سیگار، بپذیرند. بررسی‌ها نشان داده‌اند ترک سیگار برای زنان به‌خصوص در نیمه دوم سیکل قاعدگی سخت‌تر است. این بررسی‌ها نشان می‌دهد زنانی که ترک سیگارشان را طی نیمه اول چرخه قاعدگی آغاز می‌کنند نسبت به زنانی که این کار را در نیمه‌دوم چرخه قاعدگی‌شان انجام می‌دهند، احتمال بیشتری دارد که سیگار را برای مدت طولانی‌تری ترک کنند. یک نظریه در این مورد این است که با افزایش میزان استروژن (هورمون جنسی زنانه) در نیمه اول چرخه قاعدگی، میزان اضطراب زن کاهش و خلق و خوی او بهبود می‌یابد و در نتیجه به او کمک می‌کند تا با مشکلات ناشی از ترک بهتر کنار بیاید.

دکتر امیرهوشنگ باقری

متخصص اعصاب و روان