كاهش هزینه ها, راهی برای ادامه حیات

یكی از عمده ترین رموز ادامه حیات شركت های تولیدی, بهینه سازی هزینه كل, یعنی كاهش هزینه واحد ساخت و یا كاهش هزینه بكارگیری, محصولات آن سازمان ها است به همین منظور, سازمان های برجسته و آگاه در جهان برای رقابت در هزینه و عملكرد, فعالیت های اقتصادی خود را در طراحی سامانه ها محصولات و فرآیندها متمركز كرده اند

هدف از انجام این تحقیق كاربردی، به كارگیری یكی از اقتصادی‌ترین راهكارهای بهینه‌سازی دو مرحله‌ای مقوله كیفیت در شركت‌های قطعه‌ساز خودرو در ایران است تا توانمندی آن در كاهش هزینه كل یك محصول عملاً نشان داده شود. به همین‌منظور، ضمن تشریح روش بهینه‌سازی دو مرحله‌ای مهندسی استوار و معیارهای ارزیابی مورد نیاز انجام این كار و ضرورت بكارگیری آن در كشورهای غیرصنعتی‌ مانند ایران، این روش عملاً در دو شركت قطعه‌ساز بزرگ به نام‌های فنرلول ایران و تكلان توس به كار گرفته شد و نتایج عملی حاصل با وضعیت‌های جاری آنها مقایسه و مورد بررسی قرار گرفته است. به‌منظور كاهش هرچه بیشتر هزینه‌های ناشی از اجرای آزمایشی، برآورد اثرهای متقابل مرتبه اول از طریق شاخصی كه زوایای خطوط در نمودارهای اثرهای متقابل را در نظر می‌گیرد، صورت پذیرفته است.

یكی از عمده‌ترین رموز ادامه حیات شركت‌های تولیدی، بهینه‌سازی هزینه كل، یعنی كاهش هزینه واحد ساخت و یا كاهش هزینه بكارگیری، محصولات آن سازمان‌ها است. به همین‌منظور، سازمان‌های برجسته و ‌آگاه در جهان برای رقابت در هزینه و عملكرد، فعالیت‌های اقتصادی خود را در طراحی سامانه‌ها (محصولات و فرآیندها) متمركز كرده‌اند. روش‌های متعارف مهندسی برای بهینه‌سازی سامانه‌ها در بخش طراحی كه طراحی سامانه و طراحی رواداری می‌گردد.

روش‌های آماری جدیدی در مهندسی كیفیت ابداع شده‌اند تا بهینه‌سازی را بتوانند بدون هیچ‌گونه سرمایه‌گذاری اضافی در عمل تولید و در طراحی محصول یا طراحی فرایند ساخت ایجاد نمایند.

یكی از این روش‌ها كه طراحی پارامتری یا طرح استوار نامیده می‌شود، برعكس روش‌های متعارف در مهندسی كه از طریق كنترل علت یا حذف آن باعث بهینه‌سازی می‌گردد از طریق غیرحساس كردن سامانه به اغتشاشات موجود در محیط ساخت و یا بكارگیری و بدون تحمیل هیچ‌گونه سرمایه گذاری اضافه در عوامل تولید، موجب كاهش یك یا هر دو مؤلفه هزینه كل محصول می‌شود.

در این مطالعه، ضمن ارائه توصیفی از روش طراحی پارامتری، كاربرد آن در بهینه‌سازی فرآیند تولید فنر سوپاپ پیكان ۱۶۰۰ شركت فنرلول ایران و سیلندرهای دو مداره ترمز شركت تكلان‌توس به محك تجربه گذاشته شده است تا توانمندی این روش در كاهش هزینه كل محصولات تولیدی آشكار گردد.

روش مرسوم كنترل كیفیت، اساساً حذف قطعاتی از خطوط تولید بوده است كه با مشخصات فنی تطابق ندارد، در نتیجه بر اساس این تعریف، كنترل كیفیت به بازرسی صد‌درصد و یا طرح‌های نمونه‌ای محدود می‌شده است. ولی تاكید روز‌افزون بر محصولات با كیفیت بالا و هزینه پایین همراه با رقابت در بازار‌های داخلی و بین‌المللی، اهمیت كنترل كیفیت را صد چندان كرده و به تبع آن، فعالیت‌های كنترل كیفیت دوباره تعریف شدند تا كیفیت محصول در هر مرحله از چرخه عمران كه از طرح‌ریزی محصول آغاز و به صورت طراحی محصول، طراحی فرآیند ساخت كنترل حین ساخت، توسعه بازار بسته‌بندی، تعمیرات و نگه‌داری و خدمات محصول ادامه می‌یابد، تضمین شود. در این ارتباط طراحی محصولات و فرآیندهای با كیفیت بالا و هزینه‌ پایین، یك نوع مبارزه اقتصادی و فن‌آوری برای مهندسان به شمار می‌آید، در این جهت، یك روش نظامدار و كارا برای از عهده برآمدن این مبارزه، روش جدید طراحی بهینه برای عملكرد كیفیت و هزینه است كه این روش طرح استوار نامیده می‌شود كه شامل چهار مورد است: نخست، غیر حساس كردن عملكرد محصول به تغییر‌پذیری مواد اولیه است كه در نتیجه آن، به كارگیری مواد و قطعات با درجه پایین در اغلب موارد امكان پذیر است. دوم، استوار كردن طراحی‌ها در مقابل تغییر‌پذیری ساخت كه در نتیجه آن هزینه نیروی كار مؤثر برای بازكاری‌ها و اسقاطی‌ها كاهش می‌یابد. سوم، كاهش دادن حساسیت طراحی به تغییر‌پذیری در محیط به كارگیری است كه در نتیجه، قابلیت اعتماد افزایش و هزینه بكارگیری (عملیاتی) كاهش می‌یابد، چهارم نیز به كارگیری یك فرآیند ساختاری توسعه است كه در نتیجه آن فعالیت‌های مهندسی به صورت كار انجام می‌شود. پژوهشگر می‌گوید: مبتكر روش طرح استوار، پروفسور جنینی تاگوچی است كه از دو منظر فلسفی و روش شناختی به موضوع نگریسته است. اساس فلسفه او بر این استوار است كه هر گونه بهبود در كیفیت محصولات و فرآیندهای ساخت باید با تحلیلی از طراحی‌های مربوطه آنها آغاز شود. روش‌شناسی او برای بهینه‌سازی پارامترهای طراحی محصولات و فرآیندهای ساخت كه در ارتباط با مشخصه‌های طراحی اصلی صورت می‌پذیرد به سر مرحله جداگانه به نام‌های طراحی سامانه (طراحی مستقیم) طراحی پارامتری و طراحی رواداری (طراحی تولرانس) تفكیك می‌شود. در طراحی سامانه، كاربرد دانش علمی و مهندسی به منظور تولید یك طرح اولیه‌ای از محصول یا فرآیند ساخت كه بتواند نیازهای اساسی را در رابطه با عملكرد و زیبایی برآورده سازد و مشخصات فنی‌ای كه برای این طرح اولیه تعریف می‌شود نقاط شروع بهبود مشخصه‌های طراحی به حساب می‌آید.طراحی پارامتری نیز بر شناسایی مقادیری از پارامترهای طراحی استوار است كه بتواند تغییر‌پذیری در عملكرد را به پایین‌ترین سطح برساند.

در نهایت طراحی رواداری به روشی می‌پردازد كه در آن از طریق تعدیل در هزینه و كیفیت، حدود رواداری (حدود تغییر‌پذیری) مقادیر بهینه‌ای كه در طراحی پارامتری مشخص شده‌اند، تعیین می‌شوند. بنابراین، كیفیت و هزینه نهایی یك محصول تولیدی تا حد زیادی توسط طراحی مهندسی محصول و فرآیند ساخت آن و از طریق سه نوع فعالیتی كه شرح آن به اختصار گذشت و به روش‌های كنترل كیفیت قبل از ساخت معروف هستند، تعیین می‌شود.

پژوهشگر معتقد است در اقتصاد امروز جهان، ارسال سامانه‌هایی (محصولات و یا فرآیندهایی) با كیفیت بالا و هزینه واحد ساخت پایین به عنوان رمز ادامه حیات شركت‌ها مطرح است، به همین منظور، اغلب شركت‌های برجسته و آگاه در جهان برای رقابت در هزینه‌های ساخت و عملكرد، فعالیت‌های خود را در بهینه‌سازی سامانه‌ها متمركز كرده‌اند. در تعریف الگوی یك سامانه می‌توان گفت: یك فرآیند را می‌توان به عنوان تركیبی از دستگاه‌ها، روش‌ها، افراد،‌ شرایط محیطی و دیگر منابع دانست كه در آن ورودی‌هایی كه مواد و یا علائم‌اند به خروجی كه دارای یك یا چند متغیر قابل مشاهده باشد، تبدیل می‌شود.

هدف از بهینه‌سازی سامانه‌ها، كاهش بهینه هزینه كل یا ضرر اجتماعی محصولات یا فرآیندها است كه دارای دو مؤلفه عمده، نخست هزینه‌های قبل از فروش سامانه به مشتری (هزینه واحد ساخت)است كه توسط تولید كننده ایجاد می‌شود و دارای اجزایی مانند هزینه‌های ثابت، متغیر، سرباز، پژوهش و توسعه است و دیگری نیز هزینه‌های پس از فروش محصول (فرآیند) به مشتری است كه برای مشتری در زمان بكارگیری آن انجام می‌گردد و در ارتباط مستقیم با كیفیت محصول است. گاهی اوقات نیز به واژه‌هایی مانند هزینه‌های عملیاتی یا هزینه‌های بكارگیری یا ضررهای كیفی از آنها یاد می‌شود.

در بعضی موارد راهبردهای دیگری كه ممكن است یك سازمان برای ادامه حیات رقابتی خود انتخاب كند تا به عنوان یك تأمین كننده مطلوب شناخته شود، كاهش بهینه یك یا هر دو مؤلفه هزینه كل محصول است.

وی معتقد است برای كاهش بهینه كارایی یك یا هر دو هزینه واحد ساخت و بكارگیری محصول، روش‌های بهبود سامانه‌ها در مهندسی به دو دسته به نام‌های روش‌های بهبود قبل از ساخت و روش‌های بهبود حین ساخت تفكیك می‌شوند. روش‌های بهبود قبل از ساخت، باعث بهبود كیفیت و یا كاهش هزینه‌های واحد ساخت می‌شود، در حالی كه روش‌های بهبود ساخت كه در مرحله تولید به كار می‌رود، یعنی جایی كه محصول با كیفیت طراحی شده و هزینه واحد ساخت مشخص می‌شود، عمدتاً موجب دستاوردهای ناشی از فعالیت‌های مراحل قبل می‌شود.

پژوهشگر در خصوص تاریخچه طرح استوار تاگوچی می‌گوید: این طرح اولین بار در سال ۱۹۸۵ از طریق مقاله‌های متعددی در شماره ویژه‌ای از جمله فن‌آوری كیفیت ارائه شد كه مهمترین مقاله آن توسط كاكر تحت عنوان كنترل كیفیت قبل از ساخت، طراحی پارامتری و روش تاگوچی در همین شماره ویژه به چاپ رسید كه در آن مقاله،كاكر مفاهیم اساسی كنترل كیفیت قبل از ساخت، عوامل كنترل و اغتشاش و همچنین چگونگی ارتباط بین عوامل كنترل و مشخصه كیفی را به تفصیل بیان كرد. در سال ۱۹۸۷ تمامی یافته‌های دكتر تاگوچی (از سال ۱۹۵۰) در انستیتو فن‌آوری ماساچوست تحت نظارت پروفسور دان كلازینك در دو جلد كتاب به نام‌ نظام‌های طرح آزمایش‌ها به انگلیسی ترجمه شد. در سال ۱۹۹۱ شومیكر، تسوی و وو در مقاله‌ای تحت عنوان آزمایش‌های اقتصادی طرح استوار در مجله فن‌آوری كیفیت به بحث در مورد روش‌های كاهش تعداد آزمون‌ها در مطالعات موردی و همچنین چگونگی عملكرد اغتشاشات و تأثیر آنها در محصولات (یا فرآیندها) پرداختند. در همان سال كتابی توسط پروفسور رانجیت روی، تحت عنوان مقدماتی بر روش تاگوچی به چاپ رسید كه در آن كتاب به تفصیل مطالبی در مورد فلسفه ضرر اجتماعی تاگوچی، چگونگی اجرا و تحلیل داده‌های روش‌های پیشنهادی بیان شد و ویرایش جدید این كتاب در سال ۲۰۰۰ به چاپ رسید.

در سال ۱۹۹۲ نیز، نایر در مقاله‌ای طولانی تحت عنوان طراحی پارامتری تاگوچی به طور مفصل نگرش افرادی مانند باكس، وو، كاكر و فادكه را در مورد روش طرح استوار به رشته تحریر درآورد. این مقاله را می‌توان یكی از منابع مهم در این زمینه دانست، از آن پس می‌توان به مطالعات موردی موفق بسیاری كه به صورت مقاله به چاپ رسیده‌اند، اشاره كرد.

---