اندیشمند سرشناس ضد صهیونیسم

دکتر «عبدالوهاب المسیری», کارشناس مسائل تاریخ صهیونیسم که به واقع می توان او را سرشناس ترین اندیشمند ضدصهیونیستی دانست, سه روز پیش, یعنی شامگاه چهارم جولای ۲۰۰۸ به خاطر ابتلا به بیماری سرطان درگذشت به همین بهانه در این گزارش, نگاهی گذرا به زندگی نامه وی می اندازیم

دکتر «عبدالوهاب المسیری»، کارشناس مسائل تاریخ صهیونیسم که به واقع می‌توان او را سرشناس‌ترین اندیشمند ضدصهیونیستی دانست، سه روز پیش، یعنی شامگاه چهارم جولای ۲۰۰۸ به خاطر ابتلا به بیماری سرطان درگذشت. به همین بهانه در این گزارش، نگاهی گذرا به زندگی‌نامه وی می‌اندازیم.

● از تولد تا پایان تحصیلات

«عبدالوهاب المسیری» در اکتبر ۱۹۳۸ میلادی در شهر «دمنهور» در استان «البحیرة» مصر متولد شد و پس از پایان دوره ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان، در سال ۱۹۵۵ به دانشکده ادبیات و زبان انگلیسی در دانشگاه اسکندریه مصر پیوست. پس از آن برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت و در سال ۱۹۶۴ موفق به گرفتن مدرک فوق لیسانس ادبیات انگلیسی از دانشگاه کلمبیا شد و در سال ۱۹۶۹ نیز دکترای خود را در همین رشته از دانشگاه «رتجرز» دریافت کرد.

وی در آغاز جوانی به جنبش «اخوان المسلمین» مصر پیوست و سپس با گرایش به اندیشه‌های مارکسیستی، عضو فعال حزب کمونیست و پس از آن، مجذوب فرهنگ غرب به ویژه آمریکا شد. دوستان وی تحصیل در آمریکا را عامل اصلی این مسأله می‌دانند. او مدتی بعد کم کم به فرهنگ اسلامی روی آورد و نوشتن در این زمینه و در عرصه ضدصهیونیستی را آغاز کرد.

● فعالیت‌های آکادمیک

پس از پایان تحصیلات و گرفتن مدرک دکترا به مصر و به دانشگاه اسکندریه که در آن تحصیل کرده بود، بازگشت و به تدریس در آن مشغول شد. او همزمان در دانشگاه «عین الشمس» نیز تدریس می‌کرد و نیز چندین سال در دانشگاه عربستانی «ملک سعود بن عبدالعزیز» و دانشگاه کویت حضور یافت.

المسیری به عنوان استاد مهمان در دانشکده نظامی «ناصر» و دانشگاه اسلامی مالزی نیز تدریس کرد. او همچنین عضو شورای کارشناسی پژوهشگاه تحقیقات سیاسی و استراتژی الأهرام مصر بود. چندین سال نیز پست مشاور فرهنگی نمایندگان اتحادیه عرب در سازمان ملل متحد را بر عهده داشت و از اعضای «مؤسسه جهانی اندیشه اسلامی در واشنگتن» آمریکا نیز بود.

او همچنین از بنیانگذاران جنبش «اصلاح و تغییر» مصر (حزب الکفایة) در جولای ۱۹۵۲ به شمار می‌رفت؛ این جنبش سیاسی فعال، همواره در پی تغییر نظام حاکم در مصر از راه مسالمت‌آمیز بوده و مخالف شدید نظام حکومت وراثتی است که حسنی مبارک، رئیس‌جمهور مصر به دنبال آن است. المسیری در سال ۲۰۰۷ مسئول هماهنگی در این جنبش شد.

در پی این اعتراض، المسیری به همراه همسرش توسط نیروهای امنیتی مصر ربوده و به منطقه‌ای نزدیکی قاهره به نام «صحراویة» تبعید شد.

زندگی پربار المسیری، سرشار از دستاوردهای سیاسی، فرهنگی و ادبی بوده که بیش از پنجاه سال آن را در جنب‌وجوش گذرانده شد.

● تألیفات ضدصهیونیستی

سنگین‌ترین و سرشناس‌ترین کتاب ضدصهیونیستی این اندیشمند مصری، «دایرة المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم» نام دارد. نوشتن این کتاب، حدود ۲۵ سال به طول انجامید و وی پول زیادی نیز از ثروت شخصی خود را هزینه این کتاب کرد. این دایرة‌المعارف در سال ۱۹۹۹ میلادی به چاپ رسید و در سال ۱۳۸۳ شمسی توسط «مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های تاریخ خاورمیانه» ترجمه شد. البته بخش‌هایی از این دایرة‌المعارف در دهه‌های هشتاد میلادی قرن گذشته به صورت کتابچه‌های کوچکی به چاپ رسید.

۱) دست‌های پنهان/ ۱۹۹۸

۲) گفتمان صهیونیسم/ ۲۰۰۳

۳) یهود در اندیشه آن/ ۱۹۹۸

۴) پروتکل یهود و صهیونیسم/ ۲۰۰۳

۵) فروپاشی اسرائیل از درون/ ۲۰۰۲

۶) صهیونیسم و تارهای عنکبوت/ ۲۰۰۶

۷) تجانس یهود با شخصیت یهودی/ ۲۰۰۴

۸) گروه‌های وظیفه‌دار صهیونیستی/ ۲۰۰۱

۹) از انتفاضه تا جنگ آزادی فلسطین/ ۲۰۰۲

۱۰) او یک فلسطینی است و خواهد ماند/ ۲۰۰۲

۱۱) مقدمه‌ای بر نبرد اعراب و اسرائیل/ ۲۰۰۲

۱۲) سرزمین وعد؛ نقدی بر صهیونیسم سیاسی/ ۱۹۷۷

۱۳) برداشت صهیونیسم از اعراب و گفت‌وگوی مسلحانه/ ۲۰۰۳

۱۴) ایدئولوژی صهیونیسم؛ پژوهشی در یک پدیده اجتماعی/ ۱۹۸۱

۱۵) دانشنامه اصطلاحات و مفاهیم صهیونیستی؛ با دیدگاه نقدی/ ۱۹۷۵

۱۶) پایان تاریخ؛ مقدمه پژوهشی در ساختار اندیشه صهیونیسم/ چاپ ۱۹۷۲

۱۷) صهیونیسم و خشونت از ابتدای شهرک‌سازی تا انتفاضه الأقصی/ ۲۰۰۱

۱۸) دروغ‌های صهیونیسم از ابتدای شهرک‌سازی تا انتفاضه الأقصی/ ۲۰۰۱

۱۹) اندیشه صهیونیسم از دوران هرتزل تا دوران معاصر/ قرار بود امسال چاپ شود

۲۰) یهودیان کیستند و یهودیت چیست؛ پرسش‌هایی در مورد هویت و بحران صهیونیسم/ این کتاب نیز قرار بود امسال به چاپ برسد.

● تألیفات ادبی

عبدالوهاب المسیری همچنین در زمینه شعرگویی و داستان‌نویسی برای کودکان دارای تبحر خاصی بود. در سال ۲۰۰۳ میلادی نیز جایزه ویژه «سوزان مبارک» (همسر رئیس‌جمهور مصر) در زمینه داستان نویسی برای کودکان را از آن خود کرد. او تعدادی کتاب نیز در زمینه ادبیات نگاشته که می‌توان به برخی از آنها اشاره کرد:

۱) پژوهش‌هایی در شعر/ ۲۰۰۷

۲) در باب ادب و اندیشه؛ پژوهش‌هایی در شعر و نثر/ ۲۰۰۷

۳) ترانه‌هایی برای اشیای زیبا/ ۲۰۰۲

۴) شاهزاده و شاعر/ ۱۹۹۳

● تألیفات در زمینه اندیشه

▪ از جمله کتاب‌های المسیری در زمینه اندیشه نیز عبارتند از:

۱) تحولات فکری من؛ ریشه‌ها و دستاوردها/ ۲۰۰۶

۲) پژوهش‌های معرفت شناسی در تجدد غربی/ ۲۰۰۶

۳) تجدد و پساتجدد/ ۲۰۰۳

۴) دفاع از بشر؛ پژوهش نظری و تطبیقی/ ۲۰۰۳

۵) انسان و تمدن؛ پژوهشی نظری و تطبیقی/ ۲۰۰۲

۶) فلسفه مادی و تفکیک انسان/ ۲۰۰۲

۷) زبان و دنیای مجازی بین توحید و وحدت وجود/ ۲۰۰۲

۸) سکولاریسم جزیی و سکولاریسم کلی/ ۲۰۰۲

۹) جهان از منظر غرب/ ۲۰۰۱

۱۰) سکولاریسم زیر ذره‌بین/ ۲۰۰۱

۱۱) مسأله زن بین آزادی و تمرکز بر زن بودن/ ۱۹۹۹

۱۲) اندیشه جنبش روشنگری و تناقضات آن/ ۱۹۹۹

۱۳) مسأله گرایش؛ دیدگاه معرفتی و دعوت به اجتهاد/ ۱۹۹۳

● جوایز دریافتی

این اندیشمند سرشناس مصری، علاوه بر آثار نامبرده و ده‌ها کتاب و کتابچه دیگر، در زندگی پر فعالیت خود، ده‌ها جایزه از مؤسسات، سازمان‌ها و دانشگاه‌های گوناگون جهان دریافت کرده است که در پایان، می‌توان به برخی از آنها اشاره نمود:

۱) تقدیرنامه اتحادیه اندیشمندان اندونزی/ ۱۹۹۴

۲) تقدیرنامه دانشگاه بیت‌المقدس اشغالی/ ۱۹۹۵

۳) تقدیرنامه اتحادیه پزشکان قاهره/ ۱۹۹۶

۴) تقدیرنامه استانداری البحیرة/ ۱۹۹۸

۵) تقدیرنامه اتحادیه دانشجویان اندونزی/ ۱۹۹۹

۶) تقدیرنامه دانشگاه اسلامی مالزی/ ۱۹۹۶

فواد پورعبادی