چرا ضرر می کنیم

واقعا چرا ضرر می کنیم به خاطر بیاوریم درد دل یک معلم بازنشسته را که «صدرای» دوهزار تومانی را به ۱۰۰ تومان فروخت یا گلایه دانشجویی که به امید پولدارشدن «گاز لوله» چهارهزار تومانی رو مجبور شد به ۳۰۰ تومان بفروشد یا سکوت پیرمردی که سرد و گرم بازار را چشیده بود اما هنوز نمی دانست که چرا ماشین سازی اراک ۴۰ تومان شد

واقعا چرا ضرر می‌کنیم؟ به خاطر بیاوریم درد دل یک معلم بازنشسته را که «صدرای» دوهزار تومانی را به ۱۰۰ تومان فروخت یا گلایه دانشجویی که به امید پولدارشدن «گاز لوله» چهارهزار تومانی رو مجبور شد به ۳۰۰ تومان بفروشد یا سکوت پیرمردی که سرد و گرم بازار را چشیده بود اما هنوز نمی‌دانست که چرا ماشین‌سازی اراک ۴۰ تومان شد؟

بسیار می‌شنویم که بازار سرمایه، بازاری است پر از ریسک که گونه‌های آن شاید بیشتر از تعداد گونه‌های جانوری شناخته‌شده در سراسر کره آبی باشد! ریسک سیستماتیک، غیرسیستماتیک، مالی، عملیاتی، سیاسی، منطقه‌ای، خرد کلان وای که سر‌گیجه‌آور است این همه ریسک. اما واقعا ریسک چیست؟

بگذارید تا باز هم مروری داشته باشیم به موضوعات آکادمیک که خیلی‌ها از آن گریزانند: ریسک بین عموم مترادف با خطر آمده است.

اگرچه نمی‌توان این مطلب را فاقد وجاهت لازم دانست اما می‌توان تعریفی جامع و کاربردی‌تر از آن نیز ارائه داد و گفت که ریسک عبارتند از:«دامنه تغییرات یک بازده در طول یک دوره زمانی که خارج از میانگین می‌باشد و قادر است تا میزان تحقق انتظارات مارا به چالش بکشد.»

براساس این تعریف ریسک می‌تواند شامل ضرر یا منفعت در یک فعالیت باشد اما ما همیشه بی‌اختیار با شنیدن واژه ریسک بر خود لرزیدیم و همیشه نیمه‌خالی لیوان را دیدیم در حالی که ریسک می‌تواند همراه با منفعت نیز باشد و این همان نکته گمشده در تصمیم‌گیری‌های ماست که ریسک به عنوان یک عامل خطر می‌تواند سر شار از منفعت نیز باشد و چه بسا این دلیل موجب می‌شود که به‌رغم تمام مخاطرات بازار سرمایه، ما امروز در این بازار باشیم.

اجازه بدهید برای تلطیف تعریف ریسک این بار آن را اینگونه تعریف کنیم که ریسک در واقع همان روز هفته‌ای است که کسی پولش را گم می‌کند و در همان روز کسی آن را می‌یابد و چه روز بدی است چهارشنبه برای کسی که پولش را گم کرده.اما هنوز شاید نبود درک صحیح از سطوح ریسک موجب شده تا عده‌ای دانسته یا ندانسته سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه را به نوعی قمار تشبیه کنند پس اجازه بدهید تا با طبقه‌بندی سطوح مختلف آن نگاهی دقیق‌تر به تیپ‌شناسی ریسک داشته باشیم.

▪ محافظه‌کاران:

این گروه دارای پایین‌ترین سطح ریسک‌پذیری بوده و ترجیح می‌دهند تا با خرید اوراق قرضه دولتی یا سپرده‌گذاری در بانک‌های دولتی حداقل منفعت را برای خود تضمین كرده و ریسک خود را به سطح صفر نزدیک كنند این گروه همیشه سطح ثابتی از منفعت را نصیب خود خواهند كرد.

▪ سهامداران:

این گروه با سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مالی شناور، سطح بالاتری از ریسک را قبول كرده و به دنبال کسب منافعی بیشتر در قبال ریسکی معقول هستند. دوره سرمایه‌گذاری این گروه گرچه می‌تواند دامنه‌های زمانی کوتاه تا بلندمدت را در برگیرد اما همواره تناسب معنی‌دار بین ریسک و بازده مورد انتظار می‌تواند آنان را از سایر گروه‌های سرمایه‌گذاران مالی متمایز كند.

▪ سفته‌بازان:

این گروه در سطحی بالاتر از ریسک منطقی بازار قرار می‌گیرند که به دنبال ماجراجویی و کسب بازده‌های بسیار بالاتری از سطح عمومی سرمایه‌گذاری هستند و باید در گروه سرمایه‌گذاران مالی آنان را افرادی خبره و تیزهوش معرفی كرد، گرچه امروزه رانت‌های اطلاعاتی جبران کمبود خبرگی و تیزهوشی را به حد اعلای خود كرده است!؟

▪ قماربازان:

این گروه در بالاترین سطح ریسک قرار می‌گیرند. اینان تعریف مشخصی از بازده موردنظر خود ندارند و حضور برایشان کفایت می‌کند که یقینا با توجه به تعریفی که ما از بازار سرمایه داریم که هدف آن زایش، مانایی و پویایی سرمایه است و می‌توان در آن با تعقل و تفکر انتظار بازده را در حد معقولی از ریسک تعریف كرد.

بازار سرمایه نمی‌تواند تعریف موجهی برای ایشان باشد چراکه یقینا زیان تنها ارمغان اینان در قبال علم و منطق سرمایه‌گذاری خواهد بود.اکنون شاید بتوانیم به بخشی از این پرسش که چرا ضرر می‌کنیم؟ پاسخ دهیم. در گام اول ما باید بیاموزیم که در پروسه سرمایه‌گذاری، «محافظه کار نیستیم» چون گام در بازاری گذاشتیم که در آن ریسک تعریفی دارد که یقینا بیشتر از صفر است.

«ما سفته‌باز نیستیم» چرا که آدرس کوچه‌پس‌کوچه‌های رانت را نمی‌شناسیم. «ما قمارباز نیستیم» چراکه براساس قانون برنده‌ـ برنده به دنبال زایش، مانایی و پویایی پس‌اندازهایمان هستیم به این امید که اندک اندوخته ما در آینده بخشی از چرخه زندگی ما را تسهیل كند.

در نتیجه باید بیاموزیم که «ما سهامداریم» و اینگونه می‌توانیم بگوییم که:«ما ضرر می‌کنیم چون شناخت دقیقی از توان ریسک‌پذیری خود نداریم.»اما این یگانه دلیل نخواهد بود پس اجازه دهید تا در مجالی دیگر، به دیگر دلایل ضرر در این بازار بپردازیم که بحث بعدی نگاهی به عامل، بازده مورد انتظار در بازار سرمایه خواهد بود.

بهروز شهدایی

[e-mail]