استدلال سید حسن خمینی برای عدم نامزدی ریاست جمهوری

تلاش برای محدود سازی سیاسی یادگار امام

چند ماه پیش برخی از چهره‌های شاخص اصلاح‌طلب با سیدحسن خمینی دیدار و از او تقاضا کردند تا در انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده نامزد شود. اما ایشان به سه دلیل پیشنهاد را رد و مخالفت خود را با نامزدی در انتخابات اعلام کرد. تحلیل کسانی که به دیدار سیدحسن آقاخمینی رفتند، این بود که حضور او در انتخابات، نه تنها نعمتی برای جناح اصلاح‌طلب بلکه برای اصولگرایان اصیل نیز غنیمت است.

استدلال آنها بر این نکته استوار بود که با اعلام نامزدی سیدحسن خمینی اولا امیدی فراوان در جناح اصلاح‌طلب آفریده می‌شود، ثانیا دوگانه خاتمی – کروبی پایان می‌یابد، چرا که با کاندیداتوری نواده امام، آن دو نه تنها وارد عرصه رقابت های انتخاباتی نخواهندشد بلکه مشترکا حمایت‌های گسترده‌ای را از او به‌عمل می‌آورند و تصویر عمل سیاسی و دفاع از آرمان‌های امام را در سیمای جوان و هوشمند او به ترسیم می‌کشند و البته بدین ترتیب اختلافات هواداران هر دو گروه نیز پایان می‌یابد. اصلاح‌طلبان البته، نکته‌ای دیگر را نیز مدنظر داشتند.

به باور آنها حضور سیدحسن خمینی در انتخابات، نه تنها باعث وحدت اصلاح‌طلبان می‌شود، بلکه به سردرگمی در جناح راست نیز پایان می‌دهد و اصولگرایان اصیل و بخش وسیعی از متدینین آرای خود را به سبد نوه امام خواهند ریخت. این تحلیل البته بیراه نبود زیرا حجه‌الاسلام سیدحسن‌آقا خمینی در طول این سال‌ها با تعریفی که از جایگاه خود ارایه کرده است، به تاسی از امام و پدر فقیدش نه‌تنها با سران جناح چپ، بلکه با اصولگرایان نیز حشر و نشر دارد و دایره ارتباطات او از حد و حدود جناحی خارج و بخش وسیعی از نیروهای سیاسی– اجتماعی و حتی فرهنگی را شامل می‌شود.

بدین‌ترتیب، به باور آن گروه از سران اصلاح طلب، نه‌تنها با حضور سیدحسن خمینی وحدت ملی محقق می‌شد، بلکه او به عنوان نامزد انتخابات ریاست‌ جمهوری دوره دهم، آرای بسیاری را آن خود می‌کرد. امّا سیدحسن خمینی به‌رغم این توجهات و تاکیدات، با حضور خود در انتخابات مخالفت کرد.

توضیحات و تاکیدات سران اصلاح‌طلب البته مشتمل بر نکات دیگری نیز بود اما دلایلی که فرزند ارشد سیداحمد خمینی، برای اصلاح طلبان بیان کرد، آنها را مجاب نمود تا این موضوع را از دستور کار خود خارج کنند و به گزینه های دیگری بیندیشند. استدلال اول سیدحسن خمینی، ضرورت پافشاری بر صیانت و حفظ حرمت آرمان‌های امام و خانواده معظم له بود که او در این عرصه عهده‌دار و پاسدار و مرزبان آنست. وی تاکید داشت که حضور او در انتخابات، ممکن است دستمایه برخی غرض ورزی‌ها و هتاکی‌ها با هدف خدشه دار کردن بیت معظم امام، شود.

اگرچه او به ذکر مصادیق نپرداخت امّا فراموش‌شدنی نیست که سال گذشته، به بهانه سخنان حجه‌الاسلام سیدحسن خمینی درباب منع ورود نظامیان به عرصه سیاست و یادآوری سخنان تنبه‌آمیز امام در این خصوص، یک سایت اینترنتی که به هواداری از دولت نهم مطالب خود را منتشر می‌کرد، هتاکی به ایشان و خانواده امام را آغاز کرد تا فتح بابی در این موضوع شود امّا واکنش گسترده نیروهای انقلاب و طرد این افراد از سوی چهره‌های شاخص دولت نهم، فضا را برای کسانی که چنین اندیشه‌ای در سر داشتند، مسدود کرد. با این حال گویی این نوع هتاکی از خاطره طرفداران امام فراموش‌شدنی نیست و نگران‌اند که مبادا عده ای که هویت و استقلالی از خود ندارند، بازیچه برخی از نیروهای پشت پرده قرار بگیرند.

استدلال دوم ایشان امّا جنبه شخصی داشت. او به جوانی خود و فرصت‌های پیش‌رو اشاره کرد و از استدلالات او استنباط می‌شد که اگر قرار است روزی پا به عرصه انتخابات ریاست‌جمهوری بگذارد، ترجیح می دهد این اتفاق در سال های دیگر رخ دهد. چرا که هرچند او برومند و رشید است اما همچنان این فرصت را در آتیه در اختیار دارد.

سید حسن خمینی اکنون در حال تحصیل و تدریس در حوزه علمیه قم است. او از ابتدای طلبگی ، سکونت در این شهر را آغاز کرده و تنها در روزهای آخر هفته که درس حوزه تعطیل است، به تهران می آید و حدودا دو روز را به نشست‌ها و تعلقات سیاسی خود و همچنین رسیدگی به مسائل بیت و دفتر امام می‌گذراند. ضمن آن که در این مدت از فرصت‌های به‌وجود آمده برای مطالعات جانبی استفاده می‌کند و از قرار معلوم علاقمند تاریخ معاصر نیز هست و این موضوع را به صورت جدی پیگیری می‌کند.

با این حال اگر استدلال دوم او جنبه شخصی داشت، امّا استدلال سوم را بر پایه یک موضوع عمومی و مهم بنا کرد. سید حسن خمینی ازجمله شخصیت‌های با‌کفایت و موثری است که در بین تمام نیروهای سیاسی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. به همین علت از چپ‌ترین تا راست‌ترین نیروهای انقلاب به دیدار او می‌روند، با وی مشورت کرده و از نظریات وی استفاده می‌کنند.

این جایگاه، در کنار پرچمداری و صیانت از آرا، نظرات و مواضع امام باعث شده است تا وی بتواند از نقشی که در این سال‌ها، خصوصاً پس از فوت پدر خود، سیداحمد آقاخمینی، یافته جهت حفظ وحدت تمام نیروهای طرفدار امام و سرمایه های معنوی کشور استفاده کند. دایره ارتباطات او البته محدود به سیاستمداران نیست. بسیاری از اعضای جامعه فرهنگی و همچنین ورزشکاران به نام کشور با او نشست و برخاست دارند.

به همین دلیل است که از یک سو سران حزب مشارکت و رهبران حزب راستگرای موتلفه با او می‌نشینند و از دیگر سو ورزشکارانی مانند علی دایی و حسین رضا زاده و هادی ساعی، او را رازدار خود می‌دانند و بعضاً گلایه‌های خود را از این و آن به نزد او می‌برند. با‌توجه به این وضعیت، بیراه نیست که او می‌خواهد همچنان ایفاگر نقش تعدیل کننده باشد تا بتواند وحدت را میان نیروهای انقلاب جاری و ساری کند. امری که البته خوشایند عده ای نیست و درصدد هستند با تمسک به برخی عبارات، این چهره را در هاله‌ای از ابهام و عزلت سیاسی نگه دارند و اجازه ندهند نشاط سیاسی خود را ابراز کند.

شاید به همین دلیل است که برخی از سایت‌های تندرو، که گوشه‌چشمی نیز به حمایت دولت دارند، مدعی می‌شوند که “امام، خانواده خود را از فعالیت‌های اجرایی منع کرده است.” در حالی‌که به‌گفته اعضای بیت امام، چنین توصیه‌ای مطلقا وجود نداشته و ابراز آن از سوی این سایت‌ها و برخی گروهها با غرض‌ورزی‌ و اهداف سیاسی همراه است. آیت‌الله‌محمد موسوی‌بجنوردی، که نسبت سببی نیز با سیدحسن آقاخمینی دارد، در این باره یادآور شده است که «اولاً خدمت به نظام اسلامی بر همه مسلمانان واجب است و این یک اصل کلی است و تخصیص بردار نیست.

ثانیاً در هیچ دوره‌ای، از امام عظیم‌الشأن مطلبی دال بر مخالفت با حضور نزدیکانشان در امور سیاسی شنیده نشده است و حتی دختر مکرمه ایشان در زمان حیات امام‌خمینی(ره) اولین حزب سیاسی رسمی جمهوری اسلامی را تاسیس نمود. ثالثاً اینجانب که به لطف خداوند معادل بیش از ۱۴ سال هر روز در نجف‌اشرف در درس امام حاضر بوده‌ام و همواره با فرزندان آن امام راحل بی‌بدیل رفاقت نزدیک داشتم علی‌القاعده بهتر از هرکسی می‌دانم که چنین نکاتی از اساس دروغ بوده و برای هدفی زودگذر طراحی شده است.

امام هیچ‌گاه نه به صراحت و نه به طور غیرصریح نزدیکان خود را از ورود به سیاست و کار اجرایی منع نکرده‌اند و حتی در وصیتی که خطاب به یادگار خویش مرقوم داشته‌اند ایشان را ترغیب کرده‌اند که در صورت نیاز، عافیت‌طلبی نکرده و به کمک جمهوری اسلامی برخیزد.»

بدین‌ترتیب، بیان این جملات از یک سو و تاکیدات سیدسراج‌الدین موسوی از مسوولان دفتر امام، مبنی بر این که حجه‌الاسلام سیدحسن خمینی اخیراً هیچ مصاحبه‌ای با خبرگزاری و سایت مدعی نداشته و آنچه به نقل از ایشان منتشر شده که «سیدحسن خمینی در واکنش به برخی فعالین دوم خردادی گفته است نیت شما از انتخاب من به‌عنوان کاندیدای ریاست جمهوری، همان نیتی است که بنی‌صدر با معرفی پدرم به عنوان نخست‌وزیر خود به دنبال آن بود» کذب محض است.

سراج‌الدین موسوی این سخن را به نقل از سید حسن خمینی در گفت‌وگو با شهروند امروز بیان کرد. در واقع به باور برخی از اطرافیان بیت امام، انتشار این نوع اخبار جعلی با هدفی خاص، از سوی یک گروه شناخته شده صورت می‌گیرد تا منزلت و جایگاه خانواده امام را که کانون الهام و اثربخشی برای همه گروه‌های سیاسی و اجتماعی و متدینین است خدشه‌دار کنند و با از بین بردن قبح کار، فضا را برای محدود کردن تلاش سیاسی حجه‌الاسلام سیدحسن خمینی فراهم کنند.

این اولین‌بار نیست که به سیدحسن خمینی پیشنهاد می‌شود که در انتخابات نامزد شود و فعالیت‌های سیاسی – اجرایی خود را آغاز کند. پیش از این نیز جمعی از نیروهای حوزوی و سیاسی به دیدار ایشان رفتند و از او خواستند تا در انتخابات مجلس خبرگان کاندیدا شود. در آن مقطع نیز او این پیشنهاد را نپذیرفت و ترجیح داد تا از دایره انتخابات خبرگان به دلایل شخصی دور بماند.

با این حال اگرچه او خود را از ماجرای انتخابات دور نگه می‌دارد اما این موضوع به آن معنا نیست که وی بی‌توجه به تحولات و فضای سیاسی کشور است. از جمله آن‌که پس از رد صلاحیت‌های گسترده‌ای که در انتخابات مجلس هشتم توسط هیات اجرایی وزارت کشور از یک سو و هیات‌های نظارت شورای نگهبان از دیگر سو رخ داد، و باعث شد حتی افرادی مانند علی اشراقی نوه دیگر امام، و برخی چهره‌های واجد صلاحیت، نتوانند در رقابت‌های انتخاباتی شرکت کنند، حسن خمینی به این موضوع واکنش نشان داد و از چنین شیوه ای انتقاد کرد و این نوع رفتار را دور از اهداف و آرمان‌های انقلاب و امام دانست.

به هر صورت، اکنون سیدحسن خمینی رسماً بنابر دلایل ذکر شده، عدم تمایل خود را از شرکت در انتخابات اعلام کرده است، امّا نیروهای تندرویی که نگران نقش‌آفرینی او در تحولات سیاسی ـ اجتماعی آتی کشور هستند و واقف به ظرفیت بالقوه او می‌باشند، تحرکات خود را علیه یادگار دوم امام آغاز کرده‌اند تا با جعل و تحریف سخنان امام، او را به حاشیه برانند و کفایت و قابلیت او را نایده بگیرند، اگرچه این ترفند نخ‌نماست و نمی‌تواند مانع اثربخشی او در بین نیروهای موثر انقلاب باشد.

اکبر منتجبی