دوست یابی هنر است

از تواناییهای انسان, ارتباط برقرار کردن با دیگری و دوست یابی است برخی در این زمینه استعداد فراوانی دارند و به عبارت دیگر از روابط اجتماعی بالایی برخوردار هستند و برخی دیگر روابطشان بسیار محدود بوده و حتی اطرافیان خویش را از خود دور می سازند

از تواناییهای انسان، ارتباط برقرار کردن با دیگری و دوست یابی است. برخی در این زمینه استعداد فراوانی دارند و به عبارت دیگر از روابط اجتماعی بالایی برخوردار هستند و برخی دیگر روابطشان بسیار محدود بوده و حتی اطرافیان خویش را از خود دور می‌سازند. امام علی علیه‌السلام درباره این افراد می‌فرمایند: ناتوان‏ترین مردم کسی است که در دوست یابی ناتوان است، و از او ناتوان‏تر آنکه دوستان خود را از دست بدهد (نهج البلاغة / ترجمه دشتی/ حکمت ۱۲).

● دوستی در راه خدا

بهترین دوستی، دوستی است که در راه خدا باشد و فضیلت و ثواب آن بسیار است. رسول خدا(ص) فرمود: دوستی مومن با مومن برای خدا از بزرگ‌ترین شعبه‌های ایمان است. همانا هرکه برای خدا دوستی و برای خدا دشمنی کند و برای خدا عطا و برای خدا دریغ ورزد از برگزیدگان خداست. امام صادق(ع) می‌فرماید: کسانی که برای خدا با یکدیگر دوستی می‌کنند روز قیامت بر منبرهای نور می‌باشند، نور چهره و نور تن و نور منبرهایشان همه چیزرا روشن کند، به درجه‌ای که به آن معرفی شوند و گفته شود: اینان دوستی کنان برای خدایند. (اصول کافی/ ترجمه مصطفوی/ج۳) حسن بن علی بن فصال ازامام رضا (ع) روایت کرده است که فرمود: کسانی که در راه خدا دوستی کنند، در روز قیامت بر منبرهایی از نور قرار می‌گیرند که نور رخسار و اندام و منبرهای آنان همه محشر را منور می‌کند تا دانسته شود که اینان در راه خدا دوستدار یکدیگرند. (پاداش نیکی‌ها و کیفر گناهان/ ترجمه ثواب‌الاعمال/ ۳۸۹).

● انتخاب دوست

امام علی علیه السلام دوستی با چهار کس را نهی نموده و به فرزندش امام حسن علیه السّلام فرمود: پسرم! از دوستی با احمق بپرهیز، چرا که می‏خواهد به تو نفعی رساند امّا ***دچار زیانت می‏کند. از دوستی با بخیل بپرهیز، زیرا آنچه را که سخت به آن نیاز داری از تو دریغ می‏دارد. از دوستی با بدکار بپرهیز، که با اندک بهایی تو را می‏فروشد و از دوستی با دروغگو بپرهیز، که او به سراب ماند: دور را به تو نزدیک، و نزدیک را دور می‏نمایاند ( نهج‌البلاغه/ حکمت ۳۸) و امام محمد باقر علیه السلام گفته: با چهار تن نزدیک مشو و برادری مکن: سبک مغز، تنگ چشم، ترسو، دروغگو. سبک مغز خواهد تو را سود رساند، اما از نادانی تو را گزند رساند. تنگ چشم از تو ستاند اما به تو چیزی ندهد. ترسو هنگام نیاز از تو و از پدر و مادر خویش نیز گریزد. دروغگوی بسا که راست گوید اما کسی باور نکند (الخصال/ ترجمه مدرس گیلانی/ ج‏۱ /۱۹۳). امام صادق (علیه السلام) فرمود: دوستی دارای شرایطی است، کسی که تمام یا بعضی از این شرایط را رعایت کند می‏توان او را دوست دانست، و کسی که این شرایط در او نباشد نمی‏توان او را دوست به حساب آورد. آن شرایط عبارتند از: ۱- باطن و ظاهرش یکی باشد. ۲-عزت تو را عزت خود و عیب تو را عیب خویش بداند. ۳- اگر به مقام یا مالی رسید تغییری در او ایجاد نشود. ۴- قدرت و توانایی او تو را از رسیدن به چیزی باز ندارد. ۵- کسی دارای این خصلتهاست که در موقع گرفتاری تو را رها نکند. سیّد رضی در (نهج البلاغه) از امام علی (علیه‌السلام) نقل می‏کند که آن حضرت فرمود: دوست حقیقی آن است که برادرش را در سه موضع حفظ کند: در گرفتاری، در غیاب، و در مرگش (آداب معاشرت از دیدگاه معصومان علیهم السلام (ترجمه وسائل ) /۳۱).

● دوستی ات را اظهار کن

امام موسی کاظم (علیه السلام) فرمود: اظهار محبّت و دوستی نسبت به مردم نیمی از عقل است (همان/۵۰). امام صادق(علیه السلام) فرمودند: اگر کسی را دوست می‏داری، به او اعلام کن که دوستت دارم، تا موجب آگاهی و اطمینان خاطر شود. در این میان باید توجه داشت که محبت ‏ورزیدن، دلیل دوستی و صداقت نیست، زیرا برخی اشخاص با خوی محبت پرورش یافته‏اند و همراه با معاشران خود اظهار محبت می‏کنند و نیز برخی اشخاص به خاطر منافع مشترک با معاشران خود محبت می‏ورزند و مثلا هدیه تقدیم می‏کنند و مکرر به احوالپرسی او می‏روند. برخی درصددند که با جلب توجه و دوستی دیگران کلاهبرداری کنند. اگر انسان با محبت و مرحمت کسی روبه‌رو شود، نمی‏تواند به دوستی و صداقت قلبی او مطلع و آگاه شود، مگر موقعی که طرف مقابل دوستی قلبی خود را اعلام کند و به او اطمینان خاطر ببخشد که من همیشه یار و غمخوار تو خواهم بود. یعنی باید ادعا و عمل با هم قرین باشد تا مایه اطمینان شود.(‌گزیده کافی/ج‏۱/ ۳۵۲) و انسان به واسطه برخی کارها می‌تواند روابط خویش با دوستش را استحکام بخشد. رسول خدا (صلی الله علیه ) فرمود: سه چیز است که دوستی انسانی را با برادر مسلمانش صفا دهد: (۱) همیشه با خوشرویی با او برخورد کند، (۲) هر گاه در مجلسی بر او بنشیند برایش جا باز کند (۳) به آن نامی که بیشتر آن را دوست دارد او را بخواند (صدا کند) (أصول الکافی / ترجمه مصطفوی / ج‏۴). آنگاه که با رفیق خود دوستی می‏کنی، دوستی خود را با وی حفظ کن تا همیشه از تو دفاع کند.