بسته پیشنهادی امنیت غذایی ـ بخش ۵

مواد قانونی و احکام پیشنهادی امنیت غذایی

● تحلیل مواد قانونی:

در قانون برنامه سوم توسعه کشور به موضوع ارتقاء امنیت غذا و تغذیه بویژه در ماده ۱۹۷ این قانون توجهی خاص معطوف شده است. در این ماده قانونی چنین آمده است: به منظور نهادینه کردن امنیت غذا (دسترسی همه افراد جامعه به غذای کافی و سالم ) و بهبود تغذیه مردم و کاهش بیماری‌های حاصل از سوءتغذیه و ارتقای سلامت جامعه، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف است حداکثر طی مدت یک سال نسبت به تعیین سبد غذایی مطلوب اقدام کند و برای تحقق آن دستگاههای ذی‌ربط باید اقدامات ذیل را به عمل آورند:

الف) وزارتخانه‌های فرهنگی و آموزشی و همچنین سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران موظفند نسبت به ارتقای فرهنگ و آگاهی‌های تغذیه‌ای و ارایه آموزش‌های لازم به منظور ترویج سبد مطلوب غذایی به عموم مردم اقدام کنند.

ب) شورای اقتصاد در توزیع منابع اعتباری یارانه‌ها در مورد مواد غذایی پس از کسب نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی زمینه اجرای سبد مطلوب غذایی را فراهم خواهد کرد.

ج) به منظور رفع سوءتغذیة خانوارهای کم درآمد، یارانة کالاهای اساسی اعطایی به نیازمندان، روستاییان و ساکنین مناطق کمتر توسعه‌یافته افزایش می‌یابد.

د) به منظور ارتقای سطح سلامتی مردم مؤسسة استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران موظف است حداکثر تا پایان برنامة سوم استانداردهای ایمنی مواد غذایی را تکمیل و جهت اعمال نظارت بر کیفیت تولید عرضه مواد غذایی به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط اعلام کند.

ه) ساختار و تشکیلات مناسب امنیت غذا و تغذیه در سطوح ملی و استانی طی مدت شش ماه از تصویب این قانون توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهیه و پس از تأیید سازمان‌های امور اداری و استخدامی و برنامه و بودجه به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.

سیاست‌های پیش‌بینی شده براساس مفاد ماده ۱۹۷ و اقدامات انجام شده براساس گزارش سال ۱۳۸۴ سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی سابق از عملکرد برنامه سوم به شرح زیر است:

از آنجاکه دستگاه‌های اجرایی متعددی در تأمین و ارتقای سلامت جامعه نقش دارند جهت تشکیل ساختار بین بخشی با هدف ایجاد هماهنگی در سیاست‌ها و برنامه در سال ۱۳۸۲ آیین‌نامه شورای عالی سلامت کشور و برنامه اصلاحات در نظام سلامت به تایید هیئت وزیران رسید.

پس از آن در تدوین برنامه چهارم توسعه، لزوم شکل‌گیری تشکیلات فرابخشی و ضرورت ایجاد تمرکز در سیاست‌گذاری، راهبری و هدایت کلان بخش سلامت و حذف تشکیلات چندگانه و موضوع و نقش امنیت غذا و تغذیه در توسعه مورد توجه قرار گرفت لذا در بند الف ماده ۸۴ این قانون، تشکیل شورای عالی سلامت و امنیت غذایی با ادغام شورای غذا و تغذیه و شورای عالی سلامت، به تصویب رسید. هم اکنون این شورا به عنوان سازمانی مستقل زیر نظر رئیس‌جمهور و به دبیری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی فعال است. وزارت بهداشت با توجه به سند چشم‌انداز و بند دوازدهم سیاست‌های کلی برنامه چهارم توسعه مکلف است در جهت تحقق عدالت اجتماعی و ایجاد فرصت‌های برابر و ارتقاء سطح شاخص‌هایی از قبیل آموزش، سلامت، تأمین غذا، افزایش درآمد سرانه و مبارزه با فساد تلاش کند. بدیهی است این تکلیف از طرق زیر و با همکاری سایر دستگاهها ممکن خواهد بود:

- تأمین، حفظ و ارتقاء سلامت افراد و جامعه

- اصلاح ساختار نظام سلامت جامعه در راستای ایجاد یک نظام پاسخگو برای ارایه خدمات سلامتی به آمار جامعه

- عادلانه ساختن دریافت خدمات سلامت برای آمار جامعه

- مشارکت عادلانه در تأمین هزینه‌های بخش سلامت

- ارتقاء امنیت غذا و تغذیه

- ساماندهی نظام ارایه خدمات با تأکید بر سطح‌بندی و نظام ارجاع

- پوشش فراگیر و الزامی‌ بیمه سلامت

- توجه به تحقق امنیت غذایی و سلامت تغذیه‌ای

- ارتقاء سلامت و ایمنی مواد غذایی

- هدفمند کردن یارانه‌ها به منظور دستیابی به سبد غذایی مطلوب و رفع سوءتغذیه خانوارهای کم درآمد

- ارتقاء فرهنگ و دانش غذا و تغذیه در کشور

- تأمین و کنترل ریز مغذی‌ها

- پایش مستمر امنیت غذا و تغذیه در کشور

تحقق راهبردهای فوق با مواد قانونی ۱۳۶،۱۳۵،۱۱۷،۹۷،۸۹،۸۶،۸۵،۸۴،۱۸ برنامه چهارم توسعه مورد حمایت قرار گرفته است.

▪ اهداف کمی:

- بهبود شاخص ضریب امنیت غذایی جامعه در کالاهای اساسی به میزان ۹۲ درصد

- ارتقاء شاخص‌های توسعه انسانی به ۸۲ درصد

- افزایش عرضه سرانه پروتئین حیوانی به ۳۴ گرم در روز

▪ اهداف کیفی:

- تامین، حفظ و ارتقای امنیت غذا و تغذیه‌ای جامعه

- ایجاد امنیت غذایی براساس تولید داخل

- توسعه و رشد تولید محصولات اساسی

- خودکفایی در محصولات اساسی، خوداتکایی در سایر محصولات

- ارتقاء سلامت و کیفیت غذا و افزایش ریزمغذی‌ها

- پایش مستمر وضعیت غذا و تغذیه و پیاده‌سازی سیستم‌های تضمین کیفیت در زنجیره سیستم غذایی

- توانمندسازی در سطوح کلان ملی، استانی و سطوح خرد خانوار و فرد

- کاهش سوءتغذیه

- افزایش محصولات فراوری شده

▪ بسترها:

- توسعه زیرساخت‌های تولیدی و تقویت بنیه عوامل تولید

- توسعه سرمایه‌گذاری

- تقویت بنیان و دانش و فناوری

- امکان دسترسی

- ارتقای فرهنگ و سواد غذا و تغذیه

▪ جهت‌گیریها:

- تولید غذای سالم و حرکت در راستای دسترسی آحاد جامعه به غذای سالم و سبد مطلوب غذایی

- حرکت از سیری به مفهوم مصطلح به سمت سیری سلولی با تامین ریزمغذی‌ها

- تامین متعادل انرژی و پروتئین

- تهیه الگوی مصرف به سمت مواد پروتئینی و تغییر الگوی عرضه در کاهش غلات، روغن وشکر

- تغییر نگرش به حل مسائل از سطوح کلان به سطوح خرد و نگاه به زنجیره تولید، عرضه، تامین و مصرف

- تسهیل دسترسی به مواد غذایی تازه به ویژه سبزی و میوه

- ارتقاء درصد پروتئین محصولات اساسی با منشاء گیاهی

▪ احکام پیشنهادی:

در جهت تحقق اهداف امنیت غذایی دولت موظف به تهیه امکانات و تمهیدات برای تحقق اهداف ذیل و عملیاتی نمودن آن است.

- تعیین سالانه خط فقر غذایی و شناسایی جامعه زیر خط فقر و تعریف مکانیزم‌هایی برای حمایت از آنها

- ایجاد بسترهای مناسب به منظور افزایش ماندگاری محصول و کاهش ضایعات از مرحله تولید تا مصرف با حمایت از صنایع تبدیلی و تکمیلی

- حمایت از توسعه خوشه‌های صنعتی کشاورزی در تولید، عرضه و توزیع مواد غذایی

- اصلاح الگوی تولیدی و مصرف با تاکید بر فرآورده‌های حیوانی، میوه و سبزی و حبوب با کاهش مصرف مواد کم ارزش غذایی

- ارتقاء ارزش غذایی (پروتئین، ریزمغذی‌ها و ...) محصولات کشاورزی و غذایی و غنی‌سازی با انواع ریزمغذی‌ها و نیز مصرف مکمل‌ها

- حمایت و توسعه کشت‌های متراکم و گلخانه‌ای

- استفاده از ظرفیت سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی در آموزش‌های تولید، تغذیه‌ای بهداشت و سلامت مواد غذایی و توزیع بهداشتی و مناسب

- حمایت از پروژه‌های توسعه و ارتقاء سطح تکنولوژی مناسب در زنجیره سیستم امنیت غذایی

- حمایت از توسعه فضای کسب‌وکار در زنجیره کامل امنیت غذایی با محوریت سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی

- وضع مقررات ملی و ایجاد ضوابط و معیارها در تدوین و تعریف استانداردهای مورد نیاز درسیستم‌های امنیت غذایی

- حمایت از سیستم‌های تضمین کیفیت و سلامت سیستم امنیت غذایی و پایش و کنترل آن

- توسعه فرهنگ عرضه و مصرف موادغذایی با ارزش سنتی و بومی و آموزش و ارتقاء سطح سواد تغذیه‌ای

- حمایت از پژوهش‌های کاربردی و توسعه‌ای مرتبط با سیاست‌های غذا و تغذیه‌ای در راستای امنیت غذایی