نگذارید كار به قطع عضو بكشد

ما سعی می كنیم با استفاده از كمپرس كردن عروق به وسیله باندكشی مخصوص و ایجاد یك فشار مناسب, ورم را بخوابانیم و یا كارهایی مثل ماساژتراپی انجام دهیم

ـ گفت‌گو با دكتر علیرضا كلانتر معتمدی، فوق تخصص جراحی عروق

ما سعی می‌كنیم با استفاده از كمپرس كردن عروق به‌وسیله باندكشی مخصوص و ایجاد یك فشار مناسب، ورم را بخوابانیم و یا كارهایی مثل ماساژتراپی انجام دهیم.

سه گروه رگ در بدن وجود دارد. آنها را می‌شناسید و شاید تاحدی هم با وظایفشان آشنا باشید. گروه اول شریان‌ها یا سرخرگ‌ها هستند كه خون تمیز و حاوی اكسیژن در آنها جاری است. آنها چه بزرگ و قطور باشند و چه نازك و ظریف، غذا و اكسیژن را به همه سلول‌های بدن می‌رسانند. گروه دیگر كه ورید یا سیاهرگ نام دارند، خون تیره و بدون اكسیژن را از سلول‌ها دور كرده و به ریه می‌برند تا دوباره به‌وسیله پمپاژ قلب به گردش خون برگردد. گروه بعدی رگ‌‌‌های لنفی هستند. درون رگ‌‌های لنفی آب و املاح، پروتئین و نمك قرار دارد.

● ‌‌ از بیماری‌های عروق شروع كنیم.

▪‌‌ شایع‌ترین درگیری‌ها مربوط به وریدهاست، به‌خصوص وریدهایی كه در اندام‌های تحتانی مثل پا قرار دارند. خون ممكن است در عروق پا لخته شود و سبب ورم اندام تحتانی شود. تورم عروق و ظاهر شدن آنها رامی‌توانید در پای اغلب خانم‌ها ببینید، حال چه به‌صورت ر‌گ‌های ریز و تار عنكبوتی و چه درشت‌تر كه نهایتا رگ‌های واریسی واضح در زیر پوست ایجاد می‌كنند. به هر حال شیوع این درگیری در خانم‌ها بیشتر است.

● چرا؟

▪ خانم‌ها اغلب به‌دلیل اثری كه هورمون‌های زنانه روی عروق بدن آنها دارد، بیشتر دچار مشكلات عروقی مانند واریس می‌شوند البته آقایان هم مبتلا می‌شوند اما شیوع آن در خانم‌ها بیشتر است. درمان خاصی هم نیاز نیست، مگر اینكه شخص به خاطر زیبایی و رنجی كه از ظاهر بد این رگ‌ها می‌كشد، به پزشك مراجعه كند و جراحی شود.

● این بیماری را در دست‌ها هم داریم؟

▪ بله اما نادرتر است. خون مسافت بیشتری را در پاها طی می‌كند اما طول دست‌ها، كمتر است. علاوه بر این، دست‌ها به منبع اصلی پمپاژ یعنی قلب نزدیك‌ترند. با این حال، بیماری‌هایی هم داریم كه ناشایع‌اند ولی وریدهای دست را درگیر می‌كنند، مثلا گاهی دنده گردنی یا نوعی بیماری به اسم T.O.S ایجاد می‌شود كه در آن عضلات، فشار غیرطبیعی را به ورید وارد می‌كنند.

● علایم درگیری رگ‌های بدن با هم فرق دارند؟

▪ بله، اگر شریان‌ها درگیر باشند، بیماران با عوارض ناشی از كم‌خونی به ما مراجعه می‌كنند. مثلا فردی تصلب شرایین دارد و به دنبال این بیماری، گرفتگی عروق پیدا كرده است. بنابراین در هنگام راه رفتن پاهایش درد می‌گیرند. گاهی پیش می‌آید كه آن‌قدر پا كم‌خون می‌شود كه حتی در استراحت هم دردناك می‌شود. به دنبال آن زخم‌هایی در انگشتان پا ایجاد می‌شود. این زخم‌های ناشی از كم‌خونی گاهی به قطع عضو هم منجر می‌شوند اما اگر وریدها درگیر باشند، همان‌طور كه گفتیم دست و یا پا ورم می‌كند و دردناك است. درباره رگ‌های لنفی هم همین‌طور است ولی تفاوت‌هایی با نوع وریدی دارد. به هر حال این بیماران به دلیل ورم پا، در هنگام راه رفتن مشكل خواهند داشت.

● چه تفاوتی؟

▪ ورم‌هایی كه در نوع درگیری عروق لنفاوی پیش می‌آید خیلی سفت‌تر بوده و آن‌قدر سخت هستند كه به درمان‌ها پاسخ مناسب نمی‌دهند و اصولا درمان قطعی ندارند، در حالی كه وریدهای متورم به درمان پاسخ خوب می‌دهند.

● چه درمانی انجام می‌دهید؟

▪ ما سعی می‌كنیم با استفاده از كمپرس كردن عروق به‌وسیله باندكشی مخصوص و ایجاد یك فشار مناسب، ورم را بخوابانیم و یا كارهایی مثل ماساژتراپی انجام دهیم.

● چرا رگ‌های لنفی درگیر می‌شوند؟

▪ درگیری این رگ‌ها ( كه آنها را به نام سپیدرگ می‌شناسیم) وقتی به وجود می‌آید كه مواد موجود در رگ لنفی یا ساخته نشوند یا به‌صورت صحیح به‌وجود نیایند. در این صورت دست یا پای مورد نظر ورم می‌كند. تا امروز هنوز درمان قطعی و موفقی برای این بیماری نداریم. اقدامات درمانی هم فقط می‌تواند ورم را كمتر كند. علت این درگیری‌های لنفی بیشتر مادرزادی است و در موقع بلوغ در افراد ظاهر می‌شود البته گاهی هم به‌دنبال جراحی ممكن است پیش بیاید.

● چه جراحی‌هایی؟

▪ مثال واضح آن در بیمارانی است كه به سرطان پستان مبتلا هستند. در این افراد برای تعیین میزان درگیری، از غدد لنفاوی زیر بغل تكه‌برداری می‌كنند و گاهی این غدد را تخلیه می‌كنند. علاوه بر این به دنبال ادامه درمان با رادیوتراپی و اشعه درمانی در واقع این غدد را با برق می‌سوزانند. واضح، كه دستی كه غدد لنفاوی مربوط به آن برداشته شده است، دچار درگیری عروق لنفاوی می‌شود و ورم می‌كند.

● از درگیری شریان‌ها نگفتید؟

▪ اشاره‌‌ای كردیم كه بعضی از بیماران به دنبال بروز بیمار‌ی‌هایی مثل دیابت و تصلب شرایین و به‌خصوص استفاده از سیگار دچار درگیری عروق می‌شوند. این بیماری‌ها موجب می‌شوند رگ‌ها از حالت طبیعی و سالم خارج گردند و ضخیم‌ و سخت شوند. به این ترتیب، خون در آنها به سختی جریان پیدا می‌كند و گاهی لخته ‌می‌شود. خون لخته شده درون رگ‌های بسیار ریز می‌رود و آنها را می‌بندد. بافت مورد نظر كه رگ تغذیه‌دهنده‌اش بسته شده است می‌میرد و زخم‌هایی كه به‌وجود می‌آیند به‌خاطر كم‌خونی آن ناحیه هستند. این زخم‌ها گاهی به قطع عضو منجر می‌شوند. بیماران ما بیشتر یا سیگاری و یا مبتلا به دیابت هستند. این افراد بیشتر در عروق پاها درگیری دارند.

● چرا پاها؟

▪ دست‌ها، عروق فرعی زیادی دارند كه اگر هر سه رگ اصلی دست هم دچار مشكل شود آنها خون‌رسانی را ادامه می‌دهند. البته پاها هم دارای این رگ‌های فرعی هستند اما چون طول بیشتری از دست دارند، خون مجبور است مسافت بیشتری را طی كند و اضافه بر این، سرعت جریان خون در پاها (كه از قلب دورترند) به نسبت كمتر شده است. برای همین، در مبتلایان به دیابت، مشكلات مختلفی را در پاها می‌بینیم.

● همه مشكلاتشان مربوط به درگیری عروق است؟

▪ خیر، دیابتی‌ها كه امروز متاسفانه ۱۰ تا ۱۵ درصد ایرانی‌ها را تشكیل می‌دهند، در هر مرحله‌ای از این بیماری كه باشند، درگیری اندام تحتانی دارند (۱۵ درصد از آنها) این درگیری‌ها، یا به صورت عفونت یا درگیری اعصاب محیطی و بی‌حسی پاها است و یا به‌صورت درگیری عروق محیطی اما متاسفانه دیابتی‌ها به‌خاطر اینكه درگیری اعصاب پا دارند، به بی‌حسی پاها دچار هستند و اگر به دلیل عوامل فشاری یا برنده پایشان آسیب ببیند و زخم بشود متوجه نمی‌شوند. علاوه بر این آنها درجاتی از تصلب شرایین را هم دارند و عروقشان درگیر است و این زخم‌ها خیلی دیر جوش می‌خورند.

● سیگار چگونه موجب درگیری عروق می‌شود؟

▪ هنوز دقیقا نمی‌دانیم چگونه اما سیگار پدیده التهابی شدیدی در عروق بدن ایجاد می‌كند و هم سرخرگ را درگیر می‌كند و هم سیاه‌رگ را. رگ‌ها را كلفت و ضخیم می‌كند و چون این عروق ملتهب هستند، جراحی هم كمك چندانی نمی‌كند. بیماری شایعی به نام برگر وجود دارد كه متاسفانه در جوانان ایرانی هم بسیار شایع است. این بیماری كه مبتلایانش بدون استثنا سیگاری هستند در مردها بسیار بیشتر از زنان (نسبت ۴۰ به یك) است، بیماران در عروق ریز تا متوسط درگیری دارند و به دنبال كشیدن سیگار، زخم‌‌هایی سیاه‌رنگ و بسیار دردناك، این افراد را به عذابی سخت، دچار می‌كند كه از درد شدید انگشتان دست یا پا شب‌ها خواب ندارند. این درد زیاد ناشی از بسته‌شدن رگ تغذیه‌كننده انگشتان است و در واقع بافت خاص به خاطر اینكه درحال از بین رفتن و مرگ است، درد دارد. قطع انگشتان سیاه شده و حتی در موارد پیشرفته قطع دست از ناحیه مچ، عاقبت این بیماران است.

● چرا برای این بیماران جراحی عروق انجام نمی‌شود؟

▪ برگر هم بیماری خیلی خوبی است و هم خیلی بد. چون برخلاف دیگر بیماری‌ها كه رگ‌های بزرگ‌تر را درگیر می‌كنند و می‌توان عامل تنگی را از داخل رگ‌ خارج كرد و یا آن رگ را پیوند زد، برگر رگ‌های ریز را درگیر می‌كند و رگ آن‌قدر ملتهب است كه پیوند زدن فایده چندانی ندارد اما خیلی خوب است چون با قطع سیگار سیر پیشرفت بیماری به سرعت كاهش می‌یابد و اغلب به قطع عضو منجر نمی‌شود. البته جوانان باید سیگار را ترك كنند، چون بعضی‌ها به جای انجام این كار، به دنبال درد شدیدی كه دارند، از تریاك استفاده می‌كنند و یك معضل دیگر را به معضلات خود می‌افزایند. هم خودشان نباید سیگار بكشند و هم باید كمك كنند همكاران و افراد مرتبط با آنها سیگار را ترك كنند چون اگر شما در ارتباط زیاد با فرد سیگاری باشید، به نسبت سه به یك خودتان غیرمستقیم سیگار مصرف كردید (هر سه سیگاری كه او می‌كشد، شما با استنشاق دود سیگار انگار یك سیگار كشیده‌اید.)

● از پیشگیری نگفتید؟

▪ با توجه به اینكه مهم‌ترین و شایع‌ترین بیماری‌ها یا عواملی كه سبب درگیری عروق می‌شوند دیابت و سیگار هستند، بنابراین توصیه‌ای كه می‌توانیم بكنیم: پرهیز از مصرف سیگار است. به دیابتی‌ها هم توصیه می‌كنیم: به موقع به متخصصان غدد مراجعه كنند و با كنترل قند خون از عوارض دیابت بكاهند وهرگونه تغییر رنگ و حس پا را با مراجعه به پزشك جدی بگیرند. همان‌طور كه تنظیم قند خون در شما عزیزان موجب می‌شود عفونت‌ها كم شوند اگر در دیابتی‌ها، عفونت رخ دهد و قند خون را با كمك همكاران غدد و تغذیه، تحت كنترل نداشته باشند مشكلات عظیمی رخ می‌دهد كه واضح‌ترین آن خوب نشدن و یا بهبودی كند زخم‌هاست.

الهه رضائیان