میوه سفره افطار

نگاهی به ارزش غذایی خرما

این روزها بازار خرما بیش از هر زمان دیگری رونق دارد، کمتر سفره افطاری را بدون این میوه می‌توان یافت. بله این ماده غذایی در خانواده میوه‌ها جای می‌گیرد و هر سه عددش یک واحد میوه قلمداد شده و به میزان ۶۴ کیلوکالری انرژی دارد. این خوارکی شیرین از حدود ۸‌ هزار سال پیش کاشته می‌شده و مانند زیتون یکی از قدیمی‌ترین خوراکی‌های آشنای انسان‌ها بوده و در برنامه غذایی‌شان جایگاهی ویژه داشته است...

می‌گویند سومری‌ها اولین کسانی بودند که شروع به پرورش خرما کردند و برای ایشان، مردم بابلی‌ و ایرانی‌ها خرما غذایی مقدس شمرده می‌شد و در تمام طول سال از آن استفاده می‌کردند. مصری‌ها نیز این درخت را درخت زندگی می‌نامیدند. در عصر فراعنه نیز مردم برای احترام گذاشتن به پادشاه و بیان تقدس او در مقابل‌اش برگ‌های خرما می‌جنباندند. در انجیل، درخت خرما نماد عدالت، ثروت و رحمت معرفی شده است.

تاریخ نشان می‌دهد که زادگاه اصلی این گیاه، کشور عراق امروزی بوده اما به مرور زمان پرورشش در تمامی نقاط دنیا از جمله آفریقای جنوبی و هند نیز رواج یافته است، به طوری که هم‌اکنون سالانه حدود ۵ میلیون تن خرما در سراسر جهان برداشت می‌شود و مصر اصلی‌ترین تولیدکننده آن به حساب می‌آید. اما خرمای سیاه که عالی‌ترین و مرغوب‌ترین نوع آن است، مختص الجزایر بوده و به اروپا صادر می‌شود. به طور کلی می‌توان گفت مصر در رده اول و پس از آن ایران، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، پاکستان، الجزایر، سودان، عمان، لیبی، چین و تونس جزو تولیدکنندگان اصلی‌ خرما در سراسر جهان‌اند!

● دارایی‌های خرما

این میوه شیرین همان طور که از طعمش نیز بر می‌آید، دارای قند است، به طوری که در هر ۱۰۰ گرم آن ۶۹ گرم قند وجود دارد اما فقط داشتن قند بالا از خواص این میوه نیست بلکه مطالعات نشان داده اند که ۴ عدد خرما حدود ۲ تا ۳ گرم فیبر داشته و می‌تواند ۸ درصد از میزان فیبر مورد نیاز روزانه را تامین کند. در واقع فیبر خرما در روده بزرگ آب را به خود جذب کرده و به این ترتیب مانع از بروز یبوست و ماندن عوامل سرطان زا در روده بزرگ می‌شود. به علاوه، این میوه بسیار مقوی، حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها به ویژه کاروتونوییدها و ترکیبات فنولیک است. جالب است بدانید که این میوه را یکی از منابع غذایی مناسب پتاسیم می‌دانند بنابراین خوردن متعادلش برای افرادی که فشار خون دارند، توصیه می‌شود.

اما برای نگهداری اش باید به چه نکاتی توجه داشت؟ خرمای تازه را می‌توان برای مدت کوتاهی فریز کرد، فقط در صورتی که در کیسه‌های نایلونی بگذارید تا هوا به داخلش نفوذ نکند زیرا خرما خیلی سریع بوی یخچال و فریزر را به خود می‌گیرد. در شرایط عادی نیز می‌توان خرمای خشک را در مکانی خشک و خنک که هوا جریان دارد برای چند ماه نگه داشت زیرا در صورتی که خرما در محلی مرطوب نگه داشته شود، به سرعت کپک می‌زند و می‌ترشد.

● تازه یا خشک؟

جالب است بدانید در قرن ۱۸ میلادی، خرما پایه و اساس دارویی به نام دیافونیکس بوده و نام آن در فهرست دارونامه دریانوردی غربی به ثبت رسیده است. اکثر پزشکان طب قدیم معتقد بودند مصرف این میوه در دوران بارداری، کودکی، در صورت وجود هر نوع کمبودی در بدن و یا حتی بی‌هوشی و ضعف بسیار موثر و مفید است. همچنین چون آنتی‌اکسیدان فراوانی دارد، احتمال بروز بیماری‌های قلبی و برخی سرطان‌ها با خوردنش به شدت کم می‌شود.

از آنجا که قند خرما بسیار بالاست، خوردن نوع خشک آن به افرادی که رژیم دارند، توصیه نمی‌شود بلکه بهتر است خرمای تازه که هم خوش‌طعم‌تر، کم قندتر و کم‌کالری‌تر است را بخورند. یادتان نرود که خرمای خشک غنی از پتاسیم است اما پس از مصرف آن حتما باید مسواک زد زیرا می‌تواند سبب پوسیدگی دندان‌ها شود بنابراین فشارخونی‌های عزیز باید به این مهم بعد از خوردن آن توجه داشته باشند. در اکثر کشورها، مسلمانان در ماه رمضان و روزه‌داری خرما مصرف می‌کنند زیرا فیبر غیرقابل حل بالای آن آب را در روده نگه داشته و مانع از یبوست می‌شود. خرمای خشک نیز به دلیل قند بالا مانع از بروز ضعف ماهیچه‌ای می‌شود. بنابراین، مصرف آن به افراد ورزشکار به ویژه دوچرخه‌سواران، دوندگان ماراتون، اسکی‌بازان و... توصیه می‌شود.

● خرما در سفره ملل

جالب است بدانید که خرما در هر کشوری موارد مصرف خاص خود را دارد. مثلا یونانی‌ها از خرما تنها در سس برای خوش‌طعم کردن گوشت قرمز، ماهی و کیک‌ها استفاده می‌کنند. مردم مغرب هم به همین طرز استفاده علاقه‌مندند! در کشور فرانسه و دیگر کشورهای غربی از این میوه در تهیه شیرینی‌ها استفاده می‌شود. در هند، خرما پایه اصلی کیک‌ها، سس‌ها و کلوچه‌هاست. اما در عراق آب خرما طعم‌دهنده مناسب سوپ یا سالاد سبزیجات محسوب می‌شود. اعراب مصرف کنندگان اصلی خرما هستند. آنها می‌گویند که در ۳۶۵ مورد غذا و دارو از خرما استفاده می‌کنند و معتقدند هسته خرما و حتی برگ‌های آن چشم بد را دور می‌‌کند و به همین دلیل گردنبند و دستبند هسته آن را به خود می‌آویزند یا برگش را جلوی در خانه پهن می‌کنند.

● ۶ فرآورده خرمایی

بیش از ۲۰۰ نوع خرما در سراسر جهان وجود دارد و به صورت باز، خوشه‌ای، بسته‌ای، تازه یا خشک به فروش می رسد. از این میوه فرآورده‌های صنعتی نظیر شربت، خرمای طعم‌دار شده، شهد، مربا، سرکه و... نیز تهیه می‌شود که معروف ترین‌هایشان به شرح زیر است:

۱) شیره خرما: شیره خرما از قسمت گوشتی آن گرفته می‌شود و در تهیه شیرینی، کیک، کلوچه و آب‌نبات به کار می‌رود.

۲) شهد خرما: با اضافه کردن آب به مواد حل‌شدنی خرما و گرفتن قسمت عمده مواد رنگی‌اش به دست می‌آید که مایعی غلیظ شبیه عسل است.

۳) سرکه: برای تهیه این نوع سرکه از خرمای خشک یا درجه سه استفاده می‌کنند، به طوری که از هر ۱۵ کیلوگرم خرما حدود ۸۰ لیتر سرکه حاصل می‌شود.

۴) مربا: برای تهیه مربای خرما از خرماهای نیم‌رس که هنوز سفت هستند و رنگ نارنجی دارند، استفاده می‌کنند و با افزودن شکر و اسیدسیتریک به آن و جوشاندنش، مربا آماده می‌شود.

۵) شهد کاکائویی خرما: با اضافه کردن کاکائو به شیره خرما به منظور تغییر مزه آن تهیه می‌شود.

۶) کرم کاکائویی صبحانه خرما: از ترکیب شیره، کاکائو، شیرخشک و کره تولید می‌شود.

سمیه مقصود علی