رسوم نوروزی در آذربایجان شرقی

این روزها به هرجا که می‌نگری، بوی نو شدن و رخت بربستن سال کهنه به مشامت می‌رسد. در آذربایجان شرقی هم به تبع دیگر نقاط کشورمان با فرارسیدن اسفندماه و بخصوص از اواسط اسفندماه …

این روزها به هرجا که می‌نگری، بوی نو شدن و رخت بربستن سال کهنه به مشامت می‌رسد. در آذربایجان شرقی هم به تبع دیگر نقاط کشورمان با فرارسیدن اسفندماه و بخصوص از اواسط اسفندماه که به اصطلاح زمین جان تازه می‌گیرد، این حال و هوا محسوس‌تر می‌شود.

نمود بارز چنین تغییر و تحولی را در خانه‌تکانی زنان و دختران این استان می‌توان مشاهده کرد. از قالی‌های شسته و پهن شده در پشت‌بام‌ها و دیوارهای منازل گرفته تا خرید عید و شلوغی بازار و خیابان‌ها. گذشته از خانه‌تکانی می‌توان به سمنوپزی، سفره هفت‌سین، آب چهل یاسین، دید و بازدید و سیزده بدر و... اشاره کرد.رسم چهل یاسین به این صورت است که در بعضی از مناطق آذربایجان شرقی مردم کاسه یا کوزه آب را برداشته و نزد روحانی محل می‌برند. این روحانی بر آن آب چهل بار سوره یاسین می‌خواند و بر آن فوت می‌کند. سپس این آب تبرک را بر گوشه و کنار خانه بویژه بر دام‌ها و محصولات می‌ریزند و به کودکان می‌دهند. به اعتقاد مردم این آب علاوه بر این‌که برکت و باروری را زیاد می‌کند و شفابخش است، از ازدیاد حشرات خطرناک جلوگیری می‌کند.

چند روز مانده به عید طبق معمول گذشتگان بزرگ‌ترهای خانه خوانچه‌های عیدیانه تدارک می‌بینند و در هر خوانچه به تناسب وسع خانواده، پارچه، وسایل خانه، کفش و جوراب، شیرینی، برنج خام و... قرار می‌دهند و برای دختر خانواده که بتازگی به خانه شوهر رفته و نیز برای عروس خانواده که نامزد بوده و هنوز به خانه شوهر نیامده فرستاده می‌شود.

یکی از مهم‌ترین و شاخص‌ترین رسوم مردم آذربایجان آداب تکم‌خوانی و سایاچی‌ها بوده که متاسفانه به دلیل پیشرفت تکنولوژی و تغییر چهره شهرها، این سایاچی‌ها به طور کلی از شهرها رخت بربستند و در روستاها هم چندان که باید مشاهده نمی‌شوند.سایاچی به معنی احترام‌گذارنده می‌باشد و سایاچی‌ها هنرمندان دوره‌گردی بودند که اواخر سال با لباس‌هایی برگرفته از رنگ طبیعت، خانه به خانه و روستا به روستا می‌گشتند و چوب به دست، ناقارا (نقاره) در دست، در قیافه کمدی اشعاری در وصف طبیعت می‌خواندند و نوید آمدن بهار را می‌دادند و انعام می‌گرفتند.تکم نیز به معنی بز نر است و تکم‌خوانی یکی دیگر از مراسم نوروزی بود. تکم‌چی‌ها معمولا در بین دو چهارشنبه آخر یعنی کول (خاکستر) چرشنبه و گول (گل) چرشنبه می‌آمدند و با رقصاندن عروسک یا بز اشعارشان را با آهنگی خاص می‌خواندند و نوید گل و سبزه می‌دادند که متاسفانه امروز این مراسم نیز مانند بسیاری از آداب دیگر فراموش شده است.

امروزه اغلب این رسم و رسوم در استان ما به کلی منسوخ یا کمرنگ شده‌اند و اکثر خانواده‌ها با شروع سال جدید یا یکی دو روز مانده به عید، بار و بندیل خود را بسته و روانه دیگر شهرهای کشورمان می‌شوند و تعطیلات نوروزی را در آن شهرها سپری می‌کنند .

سعیده دلال علیپور

جام جم تبریز